рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдиाрдЧрд░ी рд╕े рд╡िрд╢्рд╡рдиाрдЧрд░ी рддрдХ рдХी рдпाрдд्рд░ा

Dr. Mulla Adam Ali
0

In this Article Discuss about The journey of Devnagri from Rashtranagri to Vishwanagri, Devnagari ki Rastra Nagari se Vishwa Nagari tak ki Yatra.

The journey of Devnagri from Rashtranagri to Vishwanagri

The journey of Devnagri from Rashtranagri to Vishwanagri

Devanagari Script

рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдиाрдЧрд░ी рд╕े рд╡िрд╢्рд╡рдиाрдЧрд░ी рддрдХ рдХी рдпाрдд्рд░ा

рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рд╕рдо्рдкूрд░्рдгрддा, рд╕ुрдЧрдорддा, рд╕рд░рд▓рддा, рд╕ुрд╕्рдкрд╖्рдЯрддा, рдиिрдпрддрддा, рддाрд░рддрдо्рдп, рдз्рд╡рди्рдпाрдд्рдордХрддा, рдЕрдХ्рд╖рд░ीрдп рд╡ैрд╢िрд╖्рдЯ्рдп, рд╡्рдпाрдкрдХрддा, рд╕рдо्рдк्рд░ेрд╖рдгीрдпрддा, рдпрди्рдд्рд░рдпोрдЧ्рддрдп рддрдеा рдирдордиीрдпрддा рдЬेрд╕ी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХे рдХाрд░рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдХी 540 рд▓िрдкिрдпों рдХे рдордз्рдп рд╕рдо्рд░ाрдЬ्рдЮी рдХे рдЖрд╕ाрди рдХो рдЕрд▓ंрдХृрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рд▓ेрдЦрди-рд╕ौрд╖्рдард╡, рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг-рд╕ौрдХрд░्рдп, рд╡рд░्рдг-рд╡िрди्рдпाрд╕, рд╕्рд╡рд░-рд╡्рдпंрдЬрди-рд╡िрдзाрди, рд╕ंрдкрди्рдирддा рдФрд░ рд╕ौрди्рджрд░्рдп рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдЬрд╣ाँ рд╡िрджेрд╢ी рд╡ैрдпाрдХрд░рдг, рдз्рд╡рдиिрд╡िрдЬ्рдЮाрдиी, рдк्рд░ाрдЬ्рдпрд╡िрдж्, рд╕ंрдЧрдгрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рдзрд░्рдорд╡िрдж् рдФрд░ рд▓िрдкि-рд╢ाрд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рдЕрдк्рд░рддिрд╣ंрдд рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдХा рдХेрди्рдж्рд░ рд╣ै рд╡рд╣ीं рдРрдХ्рдп-рд╕ेрддु рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдкрдиी рд╕рд╣рдЬाрдд рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рднूрдоिрдХा рдФрд░ рд╕рдорди्рд╡рдпрд╡ाрджी рддрдеा рд╕ाрдорд░рд╕्рдпрдкूрд░्рдг рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЬीрд╡рди-рджृрд╖्рдЯि рдХे рдХाрд░рдг рдЬрдирдиाрдпрдХों, рднूрдоिрдХा рдФрд░ рд╕рдорди्рд╡рдпрд╡ाрджी рддрдеा рд╕ाрдорд░рд╕्рдпрдкूрд░्рдг рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЬीрд╡рди-рджृрд╖्рдЯि рдХे рдХाрд░рдг рдЬрдирдиाрдпрдХों, рд╢ाрд╕рдХों, рд░ाрдЬрдирдпрдЬ्рдЮों, рд╕рди्рддों, рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдФрд░ рдХрд▓ाрдорд░्рдордЬ्рдЮों рдХे рдЕрднिрдирди्рджрди рдХा рдкाрдд्рд░ рд╣ै। рдПрдХाрдд्рдордХрддा рдХे рдЕрдоृрдд рд╕े рдЕрднिрд╖िрдХ्рдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡рд╣ рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд рдХी рд╕ीрдоाрдУं рдХे рднीрддрд░ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд 826 рднाрд╖ाрдУं рдПрд╡ं 1652 рдмोрд▓िрдпों рдХो рдЕрдкिрддु рджрдХ्рд╖िрдг-рдкूрд░्рд╡ рдПрд╢िрдпा рдХी рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдмौрдж्рдз рдкृрд╖्рда-рднूрдоिрд╡ाрд▓ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдоाрд▓ा рдФрд░ рдЙрд╕рд╕े рднी рдкрд░े рдЬाрдХрд░ рд╡िрд╢्рд╡рднрд░ рдХी рд╡िрдХрд╕िрдд рдЕрд╡िрдХрд╕िрдд 2796 рднाрд╖ाрдУं рдХो рд╡िрд╢्рд╡-рдХुрдЯुрдо्рдм рдХा рдЕрдж्рд╡ैрдд рдоूрд▓рдХ рдорди्рдд्рд░ рджे рд░рд╣ी рд╣ै 'рдпрдд्рд░ рд╡िрд╢्рд╡ं рднрд╡рдд्рдпेрдХ рдиीрдб्рдо।' рдЖрдЬ рджेрд╡-рдиाрдЧрд░ी рд╡िрд╢्рд╡рдиाрдЧрд░ी рдХी рднूрдоिрдХा рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ै рдХिрди्рддु рд╡рд╣ рд╕рдмрдХी рдиिрдЬрддा, рдЕрд╕्рдоिрддा рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡ैрд╢िрд╖्рдЯ्рдп рдХी рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдХे рдк्рд░рддि рд╡ैрд╕े рд╣ी рдк्рд░рддिрд╢्рд░ुрдд рд╣ै рдЬैрд╕े рдЕрд╡рдзी, рд╡्рд░рдЬ, рднोрдЬрдкुрд░ी, рдоैрдеिрд▓ी, рдиेрдкाрд▓ी, рдорд░ाрдаी, рд╕ंрд╕्рдХृрдд, рдк्рд░ाрдХृрдд, рдкाрд▓ी рдФрд░ рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рдЖрджि рдХे рдк्рд░рддि рд╕ैрдХрдб़ों рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рд░рд╣ी рд╣ै।

рд╕рд░ рд╡िрд▓िрдпрдо рдЬोрди्рд╕ (1748-1794) рдЬाрд░्рдЬ рдмрд░рдиाрд░्рдб рд╢ा рдХी рднाँрддि рд░ोрдорди рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдФрд░ рд╡рд░्рддрдиी рдХो рдЕрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдФрд░ рд╣ाрд╕्рдпाрд╕्рдкрдж рдоाрдирддे рд╣ैं рддрдеा рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХो рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ, рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕рдо्рдордд рдПрд╡ं рдордиोрд╣рд░। рдл्рд░ेрдб्рд░िрдХ рдЬॉрди рд╢ोрд░ рдиे рднाрд░рдд рдХी рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рдПрд╡ं рди्рдпाрдп-рдкाрд▓िрдХा рдХी рднाрд╖ा рдФрд░ рд▓िрдкि рдкрд░ рдЕрдд्рдпрди्рдд рддрд░्рдХрд╕ंрдЧрдд, рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖, рдЧрд╣рди рдФрд░ рд╡्рдпाрдкрдХ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рд╕рдмрд▓ рдЕрдиुрдоोрджрди рдХिрдпा рддрдеा рдЕँрдЧ्рд░ेрдЬी рдкुрд╕्рддрдХों рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рд▓िрдП рднी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдЕрдкрдиाрдиे рдкрд░ рдЬ़ोрд░ рджिрдпा। рдПрдл.рдПрд╕. рдЧ्рд░ाрдЙрд╕ рдиे рдбॉ. рдЧिрд▓рдХ्рд░िрд╕्рдЯ, рд╕рд░ рдЪाрд░्рд▓्рд╕ рдПрдбрд╡рд░्рдб рдЯ्рд░ेрд╡िрд▓िрдпрди, рдЬे. рдк्рд░िрди्рд╕ेрдк рдЯाрдЗрдЯрд▓рд░, рдкी. рдЯी. рдк्рд░िрди्рд╕ेрдк, рдбрдм्рд▓्рдпू. рдПрди. рд▓ीрд╕, рдЖрджि рдж्рд╡ाрд░ा рдж्рд╡ाрд░ा рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рд░ोрдорди рд▓िрдкि рдХे рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдХा рдЬोрд░рджाрд░ рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा рдФрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рдЕрдиुрдоोрджрди рдХिрдпा। рдЬे. рдиोрд▓्рд╕ рдиे рд░ोрдорди рд▓िрдкि рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें 1910 рдоें рдкुрдиः рд╡िрдЪाрд░ рд░рдЦे рдХिрди्рддु рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рдХॉрдорди рд╕्рдХ्рд░िрдк्рдЯ рдХॉрди्рдлрд░ेंрд╕ (рджिрд╕рдо्рдмрд░ 1920) рдиे рдЙрдирдХे рдордд рдХो рдЕрд╕्рд╡ीрдХृрдд рдХрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдХिрдпा। рд╕рд░ рдЖрдЗрдЬрдХ рдЯेрд▓рд░ рдХा рдордд рд╣ै рдХि рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕ुрди्рджрд░, рд╕рдмрд▓ рдФрд░ рд╕рдЯीрдХ рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХрд╣ीं рдирд╣ीं рдоिрд▓рддी рддрдеा рдЗрд╕рдХे рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХिрд╕ी рднी рд▓िрдкि рдХे рдк्рд░рдпोрдХ्рддाрдУं рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै। рдбॉ. рдоैрдХ्рдбॉрдирд▓ рдиे 'рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕' рдоें рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि 400 рдИ. рдкू. рдоें рдкाрдгिрдиी рдХे рд╕рдордп рднाрд░рдд рдиे рд▓िрдкि рдХो рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХрддा рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рдХрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рд╕ोрдкाрди рдкрд░ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдХिрдпा рдЬрдм рдХि рд╣рдо рдпूрд░ोрдкिрди рд▓ोрдЧ рдЗрд╕ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें 2500 рд╕ाрд▓ рдмाрдж рднी рдЙрд╕ рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХो рдЧрд▓े рд▓рдЧाрдпे рд╣ुрдП рд╣ैं рдЬिрд╕े рдЧ्рд░ीрдХों рдиे рдкुрд░ाрдиे рд╕ेрдоेрдЯिрдХ рд▓ोрдЧों рд╕े рдЕрдкрдиाрдпा рдеा, рдЬो рд╣рдоाрд░ी рднाрд╖ाрдУं рдХे рд╕рдорд╕्рдд рдз्рд╡рдиि-рд╕рдоुрдЪ्рдЪрдп рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХрд░рдиे рдоें рдЕрд╕рдорд░्рде рд╣ै рддрдеा рддीрди рд╣рдЬाрд░ рд╕ाрд▓ рдкुрд░ाрдиे рдЕрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ, рд╕्рд╡рд░-рд╡्рдпंрдЬрди-рдоिрд╢्рд░рдг рдХो рдЕрдм рднी рдкीрда рдкрд░ рд▓ाрджे рд╣ुрдП рд╣ै। рдеॉрдорд╕ рдХा рдХрдерди рд╣ै рдХि рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХो рдЗрддрдиा рдкूрд░्рдг рдФрд░ рд╡िрдХрд╕िрдд рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдХोрдИ рдкुрд░ाрдиी рдЬाрддि рдЗрд╕рдХी рддुрд▓рдиा рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддी рддрдеा рдЗрд╕ी рдХी рдХृрдкा рд╕े рд╕िंрд╣рд▓ рд╕ुрдоाрдд्рд░ा, рдЬाрд╡ा, рддुрд░्рдХिрд╕्рддाрди рдЖрджि рджेрд╢ों рдоें рдЬो рдХुрдЫ рд▓िрдЦा рдЧрдпा, рдЙрд╕े рдЖрдЬ рднी рдпрдеाрд╡рдд् рдаीрдХ-рдаीрдХ рдкрдв़ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЖрд╢ुрд▓िрдкि рдХे рдЙрдж्рднाрд╡рдХ рд╕рд░ рдЖрдЗрдЬрдХ рдкिрдЯрдоैрди рдХेрд╡рд▓ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХो рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдкूрд░्рдг рд▓िрдкि рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाрди्рдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं।

рд╕рд╣-рд▓िрдкि рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХी рд╡िрдкुрд▓ рдХ्рд╖рдорддा рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░ рдЙрд╕рдХे рднूрдордг्рдбрд▓ीрдХрд░рдг рдХी рджिрд╢ा рдоें рдк्рд░рдпाрд╕ рд╡ाрд▓ों рдоें рдЕрдЧ्рд░рдгी рд╣ैं рдХрд▓рдХрдд्рддा рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рди्рдпाрдпрдоूрд░्рддि рд╢ाрд░рджाрдЪрд░рдг рдоिрдд्рд░ (1848-1916)। рдоिрдд्рд░ рдорд╣ोрджрдп рдиे 22 рджिрд╕рдо्рдмрд░, 1904 рдХो рд╕рд░ рдЧुрд░ुрджाрд╕ рдмрди्рдж्рдпोрдкाрдз्рдпाрдп рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рд╡िрдж्рд╡рдж्‌рдЧोрд╖्рдаी рдоें рдмрд░्рдоा рдФрд░ рд╢्рд░ीрд▓ंрдХा рд╕рд╣िрдд рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЕрд╡िрднाрдЬिрдд рднाрд░рдд рдХे рд▓िрдП рдлाрд░рд╕ी рдФрд░ рд░ोрдорди рд▓िрдкिрдпों рдХा рдмрд╣िрд╖्рдХाрд░ рдХрд░ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд▓िрдкि рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХो рдЕंрдЧीрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХा рд╡िрдЪाрд░ рд░рдЦा। рд╡िрд╢्рд╡рдХрд╡ि рд░рд╡ीрди्рдж्рд░рдиाрде рдаाрдХुрд░, рд╕рд░ рдЧुрд░ुрджाрд╕ рдмंрдж्рдпोрдкाрдз्рдпाрдп, рдорд╣ाрдоोрдкाрдз्рдпाрдп рд╕рддीрд╢ рдЪрди्рдж्рд░ • рд╡िрдж्рдпाрднूрд╖рдг, рджрд░рднंрдЧाрдирд░ेрд╢ рд╕рд░ рд╕рдоेрд╢्рд╡рд░ рд╕िंрд╣, рдЕрдпोрдз्рдпा рдХे рдорд╣ाрд░ाрдЬा рдк्рд░рддाрдкрдиाрд░ाрдпрдг рд╕िंрд╣, рдкं. рд╢्рд░ीрдзрд░ рдкाрдардХ, рдмाрд▓рдХृрд╖ рднрдЯ्рдЯ, рд░ाрдоाрдирди्рдж рдЪрдЯ्рдЯोрдкाрдз्рдпाрдп рдЖрджि рдХे рд╕рдд्рдк्рд░рдпाрд╕ों рдиे рди्рдпाрдпрдоूрд░्рддि рд╢ाрд░рджा рдЪрд░рдг рдоिрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рдзाрди рдоंрдд्рд░िрдд्рд╡ рдоें рдПрдХ рд▓िрдкि рд╡िрд╕्рддाрд░-рдкрд░िрд╖рдж् рдХा рдЧрдарди рдХрд▓рдХрдд्рддा рдоें рдЕрдЧрд╕्рдд 1905 рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा। 29 рджिрд╕рдо्рдмрд░, 1905 рдХो рд╢्рд░ी рд░рдоेрд╢ рдЪрди्рдж्рд░ рджрдд्рдд, рдЖрдИ. рд╕ी.рдПрд╕. рдХे рд╕рднाрдкрддिрдд्рд╡ рдоें рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рднा рдоें рд▓ोрдХрдоाрди्рдп рдмाрд▓ рдЧंрдЧाрдзрд░ рддिрд▓рдХ рдиे рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд▓िрдкि рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рдЬोрд░рджाрд░ рд╕рдорд░्рдерди рдХिрдпा рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдХो рдЖрдд्рдШाрддी рдмрддाрдпा। рдордИ 1907 рдоें рдХрд▓рдХрдд्рддा рдХी рдПрдХ рд▓िрдкि рд╡िрд╕्рддाрд░ рдкрд░िрд╖рдж् рдиे 'рджेрд╡рдиाрдЧрд░' рдиाрдордХ рдкрдд्рд░ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा рдЬिрд╕рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдпрд╢ोрджाрдирди्рджрди рдЕрдЦौрд░ी рдеे। рдЗрд╕ рдкрдд्рд░ рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рд╡िрднिрди्рди рднाрд╖ाрдУं рдХे рд▓ेрдЦ рдЫाрдкे рдЬाрддे рдеे।

1910 рдоें рдордж्рд░ाрд╕ рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рди्рдпाрдпрдоूрд░्рддि рд╢्рд░ी рд╡ी. рдХृрд╖्рдг рд╕्рд╡ाрдоी рдЕрдп्рдпрд░ рдиे рд╡िрднिрди्рди рд▓िрдкिрдпों рдХे рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╕े рдмрдв़рдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдиेрдХрддा рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХे рдмीрдЪ рдкрдирдкрддी рджूрд░ी рдкрд░ рдЪिрди्рддा рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣рд▓िрдкि рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдХिрдпा। рд╢्рд░ी рд░ाрдоाрдирди्рдж рдЪрдЯрд░्рдЬी рдиे 'рдЪрддुрд░्рднाрд╖ी' рдиाрдордХ рдкрдд्рд░ рдиिрдХाрд▓ा рдЬिрд╕рдоें рдмंрдЧрд▓ा, рдорд░ाрдаी, рдЧुрдЬрд░ाрддी рдФрд░ рд╣िрди्рджी рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рдЫрдкрддी рдеीं। рд░ाрдЬा рд░ाрдордоोрд╣рдирд░ाрдп рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░рдЪрди्рдж्рд░ рд╡िрдж्рдпाрд╕ाрдЧрд░ рд╣ी рдирд╣ीं, рдмंрдХिрдордЪрди्рдж्рд░ рдЪрдЯ्рдЯोрдкाрдз्рдпाрдп рднी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХे рдк्рд░рдмрд▓ рд╕рдорд░्рдердХ рдеे। рд╡िрдж्рдпाрд╕ाрдЧрд░ рдЬी рдЪाрд╣рддे рдХि рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд▓िрдкि рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрдпा рдЬाрдП, рдЬрдмрдХि рдмंрдХिрдо рдмाрдмू рдХा рдордд рдеा рдХि рднाрд░рдд рдоें рдХेрд╡рд▓ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рд╡्рдпрдпрд╣ाрд░ рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП।

рдмрд╣ाрджुрд░рд╢ाрд╣ рдЬрдлрд░ рдХे рднрддीрдЬे рд╡ेрджाрд░ рдмрдЦ्рдд рдиे 'рдкрдпाрдо-рдП-рдЖрдЬाрджी' рдкрдд्рд░ рд╕ाрде рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдФрд░ рдлाрд░рд╕ी рд▓िрдкि рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा। рдорд╣рд░्рд╖ि рджрдпाрдирди्рдж рдиे рдЕрдкрдиा рд╕ाрд░ा рд╡ाрдЩ्рдордп рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдоें рд▓िрдЦा। рдЙрдирдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХा рд╡्рдпाрдкрдХ рдк्рд░рдЪाрд░ рд╣ुрдЖ। рдоेрд░рда рдоें рдЧौрд░ीрджрдд्рдд рд╢рд░्рдоा рдиे 1870 рдХे рд▓рдЧрднрдЧ 'рдиाрдЧрд░ीрд╕рднा' рдХा рдЧрдарди рдХिрдпा рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕े рдЕрдиेрдХ рд▓ोрдЧ рдиाрдЧрд░ी рдХे рдк्рд░рд╕ाрд░ рдоें рдЬी рдЬाрди рд╕े рдЬुрдЯ рдЧрдпे। рдЖрдЬ рдоेрд░рда рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХाрд▓ेрдЬ рдЙрди्рд╣ीं рдХी рдХृрдкा рдХा рд╕ुрдлрд▓ рд╣ै। рд╢्рд░ी рднूрджेрд╡ рдоुрдЦोрдкाрдз्рдпाрдп рдиे рдмिрд╣ाрд░ рдХी рдЕрджाрд▓рддों рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ाрдпा рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ рдЕंрдмिрдХाрджрдд्рдд рд╡्рдпाрд╕ рдиे рдЕрдкрдиे рдЧीрддों рдоें рдХी рд╣ै। рднाрд░рддेрди्рджु рд╣рд░िрд╢рдЪрди्рдж, рдХाрд▓ाрдХांрдХрд░ рдирд░ेрд╢, рд░ाрдЬा рд░ाрдордкाрд▓ рд╕िंрд╣, рдЕрд▓ीрдЧрдв़ рдХे рдмाрдмू рддोрддा рд░ाрдо, рдмाрдмू рд╢्рдпाрдорд╕ुрди्рджрд░ рджाрд╕, рдмाрдмू рд░ाрдзाрдХृрд╖्рдг рджाрд╕ рдФрд░ рдкं. рдорджрдирдоोрд╣рди рдоाрд▓рд╡ीрдп рдХे рд╕рдд्рдк्рд░рдпрдд्рди рд░ंрдЧ рд▓ाрдпे рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рди्рдпाрдпाрд▓рдпों рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХे рд╡ैрдХрд▓्рдкिрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХा рд░ाрд╕्рддा рд╕ाрдл рд╣ुрдЖ।

рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕ाрдоाрди्рдп рд▓िрдкि рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдЕрдкрдиाрдиे рдХे рдХрдЯ्рдЯрд░ рд╣िрдоाрдпрддी рдеे। рдкं. рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू рд╕рднी рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХो рдЬोрдб़рдиे рд╡ाрд▓ी рдордЬрдмूрдд рдХрдб़ी рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХो рдЕрдкрдиाрдиे рдХे рд╕рдорд░्рдердХ рдеे। рдбॉ. рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдЪाрд╣рддे рдеे рдХि рднाрд░рдд рдХी рдк्рд░ाрджेрд╢िрдХ рднाрд╖ाрдУं рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣рд░ рднाрд░рддीрдп рдХो рдЖрд╕्рд╡ाрджрди рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕्рд╡ाрддрди्рдд्рд░рд╡ीрд░ рд╕ाрд╡рд░рдХрд░ рдиाрдЧрд░ी рдХो 'рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд▓िрдкि' рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाрди्рдпрддा рджेрдиे рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдеे। рд▓ाрд▓ा рд▓ाрдЬрдкрддрд░ाрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡्рдпाрдкी рдоेрд▓ рдФрд░ рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдПрдХрддा рдХे рд▓िрдП рд╕ाрд░े рднाрд░рдд рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрдд рдоाрдирддे рдеे। 1924 рдоें рд╢рд╣ीрдж рднрдЧрдд рд╕िंрд╣ рдиे рд▓िрдЦा рдеा - 'рд╣рдоाрд░े рд╕ाрдордиे рдЗрд╕ рд╕рдордп рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХो рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рднाрд╖ा рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдпрд╣ рдПрдХрджрдо рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдХрджрдо-рдХрджрдо рдЪрд▓рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдпрджि рд╣рдо рд╕рднी рднाрд░рдд рдХी рдПрдХ рднाрд╖ा рдирд╣ीं рдмрдиा рд╕рдХрддे рддो рдХрдо рд╕े рдХрдо рд▓िрдкि рддो рдПрдХ рдмрдиा рджेрдиी рдЪाрд╣िрдП।' 'рд░ेрд╡рд░ेрдг्рдб рдЬॉрди рдбिрдиी рд▓िрдЦрддे рд╣ैं - 'рдЪूंрдХि рд▓ाрдЦों рднाрд╖ाрднाрд╖ी рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдЬाрдирддे рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдП рдоैं рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддा рд╣ूँ рдХिрдо рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдирд╣ीं рд▓िрдкि рдХे рдк्рд░рдЪрд▓рди рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХिрдЪिंрдд рд╕ंрд╡рд░्рдж्рдзिрдд рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХो рд╣ी рдЕрдкрдиाрдиा рдЕрдзिрдХ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╣ोрдЧा।'

рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рднाрд╡े рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рдЕрдиेрдХ рд▓िрдкिрдпों рдХे рдЬाрдирдХाрд░ рдеे। рдЙрдирдХी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдзाрд░рдгा рдеी рдХि рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рднाрд░рдд рд╣ी рдирд╣ीं, рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд▓िрдкि рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рднाрд░рдд рдХी рд╕рдм рднाрд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдЪрд▓ рдкрдб़рддे рддो рд╕ाрд░े рднाрд░рддीрдп рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдирдЬрджीрдХ рдЖ рдЬाрдПंрдЧे। рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрди рдХी рдПрдХрддा рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╣िрди्рджी рд╕े рд╣ी рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдПрдо. рд╕ी. рдЫाрдЧрд▓ा рдХрд╣рддे рдеे рдХि рдПрдХ рд╕рд░्рд╡рдоाрди्рдп рд▓िрдкि рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ेрди рд╕े рднाрд░рдд рдХी рд╡िрднिрди्рди рднाрд╖ाрдУं рдоें рдЬो рдЬ्рдЮाрди рдХा рднрдг्рдбाрд░ рднрд░ा рд╣ै рдЙрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХ рд╕ाрдзाрд░рдг рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕рд╣рдЬ рд╣ी рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧा। рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдпрджि рдХोрдИ рд╕рд░्рд╡-рдоाрди्рдп рд▓िрдкि рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиा рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै рддो рд╡рд╣ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╣ै। рдЕрдирди्рдд рд╢рдпрдирдо् рдЕрдпंрдЧाрд░ рддो рджрдХ्рд╖िрдг, рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рднी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддे рдеे। рд╕ेрда рдЧोрд╡िрди्рджрджाрд╕ рдЗрд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд▓िрдкि рдШोрд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдеे।

рджेрд╢ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╕े рд╢рддाрдм्рджिрдпों рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рд░рд╣ा рд╣ै। рдХрдиिंрдШрдо рдХी рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рд╕рдмрд╕े рдк्рд░ाрдЪीрди рдоुрд╕рд▓рдоाрдиी рд╕िрдХ्рдХे рдХे рд░ूрдк рдоें рдорд╣рдоूрдж рдЧрдЬрдирдмी рдж्рд╡ाрд░ा рдЪрд▓ाрдпे рдЧрдП рдЪांрджी рдХे рд╕िрдХ्рдХे рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╣ै рдЬिрд╕ рдкрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдЕंрдХिрдд рд╣ै। рдоुрд╣рдо्рдордж рд╡िрдирд╕ाрдо (1192-1205) рдХे рд╕िрдХ्рдХों рдкрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдХी рдоूрд░्рддि рдХे рд╕ाрде рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╢рдорд╢ुрдж्рджीрди рдЗрд▓्рддुрддрдоिрд╢ (1210-1235) рдХे рд╕िрдХ्рдХों рдкрд░ рднी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдЕंрдХिрдд рд╣ै। рд╕ाрдиुрдж्рджीрди рдлिрд░ोрдЬрд╢ाрд╣ рдк्рд░рдердо, рдЬрд▓ाрд▓ुрдж्рджीрди рд░рдЬिрдпा, рдмрд╣рд░ाрдо рд╢ाрд╣, рдЕрд▓ाрд▓ुрдж्рджीрди рдорд░ूрджрд╢ाрд╣, рдирд╕ीрд░ुрдж्рджीрди рдорд╣рдоूрдж, рдоुрдИрдЬुрдж्рджीрди, рдЧ्рдпाрд╕ुрдж्рджीрди рдмрд▓рд╡рди, рдоुрдИрдЬुрдж्рджीрди рдХैрдХूрдмाрдж, рдЬрд▓ाрд▓ुрдж्рджीрди рд╣ीрд░ो рд╕ाрдиी, рдЕрд▓ाрдЙрдж्рджीрди рдорд╣рдордж рд╢ाрд╣ рдЖрджि рдиे рдЕрдкрдиे рд╕िрдХ्рдХों рдкрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдЕрдХ्рд╖рд░ рдЕंрдХिрдд рдХिрдпे рд╣ैं। рдЕрдХрдмрд░ рдХे рд╕िрдХ्рдХों рдкрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдоें 'рд░ाрдо' рд╕िрдпा рдХा рдиाрдо рдЕंрдХिрдд рд╣ै। рдЧрдпाрд╕ुрдж्рджीрди рддुрдЧрд▓рдХ, рд╢ेрд░рд╢ाрд╣ рд╕ूрд░ी, рдЗрд╕्рд▓ाрдо рд╢ाрд╣, рдоुрд╣рдо्рдордж рдЖрджिрд▓рд╢ाрд╣, рдЧрдпाрд╕ुрдж्рджीрди рдЗрдм्рдЬ, рдЧ्рдпाрд╕ुрдж्рджीрди рд╕ाрдиी рдЖрджि рдиे рднी рдЗрд╕ी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХा рдкाрд▓рди рдХिрдпा।

758 рдИ. рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХूрдЯ рд░ाрдЬाрджрди्рддिрджुрд░्рдЧ рдХा рд╕ाрдордЧрдв़ рддाрдо्рд░рдкрдЯ рдоिрд▓рддा рд╣ै рдЬिрд╕ рдкрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдЕंрдХिрдд рд╣ै। рд╢िрд▓ाрд╣ाрд░рд╡ंрд╢ рдХे рдЧрдг्рдбрд░ाрджिрдд्рдп рдХे рдЙрдд्рдХीрд░्рдг рд▓ेрдЦ рдХी рд▓िрдкि рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рд╕рдордп рдЧ्рдпाрд░рд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕рдордп рдХे рдЪोрд▓рд░ाрдЬा рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░ рдХे рд╕िрдХ्рдХे рдоिрд▓े рд╣ैं рдЬिрди рдкрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдЕंрдХिрдд рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХूрдЯ рд░ाрдЬा рдЗрди्рдж्рд░рд░ाрдЬ (рджрд╕рд╡ीं рд╢рддी) рдХे рд▓ेрдЦ рдоें рднी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХिрдпा рд╣ै। рдк्рд░рддीрд╣ाрд░ рд░ाрдЬा рдорд╣ेрди्рдж्рд░рдкाрд▓ (891-907) рдХा рджाрдирдкрдд्рд░ рднी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рд╣ै।

рд╕рд╣-рд▓िрдкि рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд▓िрдкि рдХा рд░ूрдк рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рд╢्рд░рдо, рд╕рдордп рдФрд░ рдзрди рдХी рдмрдЪрдд рддो рд╣ोрдЧी рд╣ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рднाрд╡рдиा рдФрд░ рдкाрд░рд╕्рдкрд░िрдХ рдЖрдд्рдоीрдпрддा рдХी рдЕрднिрд╡ृрдж्рдзि рднी рд╣ोрдЧी। рдЗрд╕рд╕े рдкृрдердХ्рддाрд╡ाрдж рдХे рд╡िрд╖ाрдгुрдУं рдХा рд╡िрдиाрд╢ рд╣ोрдЧा рдУрд░ рдЕрдЦрдг्рдбрддा рдХी рднाрд╡рдиा рд╕рдмрд▓ рд╣ोрдЧी। рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдкрд░ рдкрд░िрдЪрдп рдоिрд▓ेрдЧा рддрдеा рд╕ाрд░ी рднाрд╖ाрдПं рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХे рдиिрдХрдЯ рдЖрдХрд░ рд╕्рдиेрд╣-рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдЧुрдо्рдлिрдд рд╣ो рдЬाрдПंрдЧी। рдЙрдирдХे рдмीрдЪ рдХी рд╡िрднेрдж рдХी рджीрд╡ाрд░ рдврд╣ рдЬाрдПрдЧी рдФрд░ рдЖрд╕ेрддु рд╣िрдоाрд▓рдп рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдорд░рддा рдкрд░िрдкुрд╖्рдЯ рд╣ोрдЧी। рдпрд╣ी рдирд╣ीं, рд╕ाрд░ीрднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХो рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рдмाрдЬाрд░ рдоिрд▓ेрдЧा, рдЙрдирдХी рдЦрдкрдд рдмрдв़ेрдЧी рдФрд░ рд╢ोрдз рдХो рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рд╕्рддрд░ рдк्рд░ाрдк्рддрд╣ोрдЧा। рди рдХेрд╡рд▓ рд╢рдм्рдж-рднрдг्рдбाрд░ рдХा рд╕ाрдо्рдп, рдмрд▓्рдХि рднाрд╡ рдФрд░ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХा рд╕ाрдо्рдп рднी рдкрд░िрд▓рдХ्рд╖िрдд рд╣ोрдЧा рдФрд░ рдПрдХ рднाрд╖ा рдмोрд▓рдиे рд╡ाрд▓ा рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ा рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╕ौрд╖्рдард╡ рддрдеा рд╡ैрд╢िрд╖्рдЯ्рдп рдХा рднрд░рдкूрд░ рдЖрд╕्рд╡ाрджрди рдХрд░ рд╕рдХेрдЧा। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЦुрд╢рд╡рди्рдд рд╕िंрд╣ рдиे рдЙрд░्рджू рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдоें рд▓िрдЦрдиे рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдХिрдпा рд╣ै। рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдоें рдЧाрд▓िрдм, рдоीрд░, рдирдЬीрд░ рдЖрджि рдХी рдкुрд╕्рддрдХें рд▓рдЧрднрдЧ । рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рдХी рдмिрд▓ рдЪुрдХी рд╣ैं।

рдЖрдЬ рдЬрдирдЬाрддिрдпों рдХी рдмेрд╣рдж рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рд╣ुрдИ। рдЙрди्рд╣ें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдоुрдЦ्рдпрдзाрд░ा рд╕े рдЕрд▓рдЧ-рдерд▓рдЧ рдХрд░ рд╡िрджेрд╢ी рдоिрд╢рдирд░िрдпों рдХे рдЖрд╕рд░े рдЫोрдб़ рджिрдпा рдЧрдпा। рдЙрди्рд╣ें рднाрд░рддीрдп рд╣ोрдиे рдХा рдЧौрд░рд╡ рдордз्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕ंрдеाрд▓, рдоुрдг्рдбा, рдЪрдХрдоा рдЖрджि рддрдеा рджрдХ्рд╖िрдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЪेंрдЪू, рдХांрдЯा, рдХुрд░ुрдо्рдм рдЬрдирдЬाрддिрдпाँ рд░рд╣рддी рд╣ैं। рдЕрдг्рдбрдоाрди-рдиिрдХोрдмाрдж рдж्рд╡ीрдк рд╕рдоूрд╣ рдоें рдУрдЧो, рд╢ोрдо्рдкेрди рдЖрджि рдЬрдирдЬाрддिрдпाँ рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ैं। рд▓िрдкि рд╡िрд╣ीрди рдЬрди рдЬाрддीрдп рдмोрд▓िрдпों рдХे рд▓िрдП рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╕рдмрд╕े рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै। рдмोрдбो рдФрд░ рдЬेрднी рднाрд╖ा рдХे рд▓िрдП рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрд░ुрдгाрдЪрд▓ рдоें рднी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдЬрдирдЬाрддीрдп рдмोрд▓िрдпों рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рдкрд░ рднी рд╕ंрд╕्рдХृрдд, рдк्рд░ाрдХृрдд, рдкाрд▓ी рдФрд░ рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рдХा рдЕрдиुрд╢ीрд▓рди рд╣ोрддा рд░рд╣ा рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рд╕ुрдкрд░िрдЪिрдд рд╣ै। рдорд░ाрдаी, рдиेрдкाрд▓ी рдХे рдмोрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдЗрд╕ рд▓िрдкि рдХा рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рд╣ो рдпा рднाрд░рдд рдХा рдХोрдИ рднी рд╣िрди्рджीрддрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░-рджेрд╡рд╡ाрдгी рдХे рдХाрд░рдг рдиाрдЧрд░ी рдЕрдХ्рд╖рд░ рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं। рдмौрдж्рдз рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдиाрдЧрд░ी рдХे рд▓िрдП рдирдпा рдирд╣ीं рд╣ै। рдЪीрди рдФрд░ рдЬाрдкाрди рдЪिрдд्рд░рд▓िрдкि рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрди рдЪिрдд्рд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рднाрд╖ा рд╕ीрдЦрдиे рдоें рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрдиाрдИ рд╣ोрддी рд╣ै। рджेрд╡рд╡ाрдгी рдХी рд╡ाрд╣िрдХा рд╣ोрдиे рдХे рдиाрддे рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рднाрд░рдд рдХी рд╕ीрдоाрдУं рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓рдХрд░ рдЪीрди рдФрд░ рдЬाрдкाрди рдХे рд▓िрдП рднी рд╕рдоुрдЪिрдд рд╡िрдХрд▓्рдк рджे рд╕рдХрддी рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдоूрд▓ рдХे рд▓ोрдЧ рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдЬрд╣ाँ-рдЬрд╣ाँ рднी рд░рд╣рддे рд╣ैं, рд╡े рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╕े рдкрд░िрдЪрдп рд░рдЦрддे рд╣ैं, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдоाрд░ीрд╢рд╕, рд╕ूрд░िрдиाрдо, рдлिрдЬी, рдЧाрдпрдиा, рдд्рд░िрдиिрджाрдж, рдЯुрдмैрдЧो рдЖрджि рдХे рд▓ोрдЧ। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд рдХे рдЕрди्рджрд░ рд╕ाрд░े рдк्рд░ाрди्рддрд╡ाрд╕िрдпों рдХो рдк्рд░ेрдо-рдмрди्рдзрди рдоें рдмाँрдзрдХрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдиाрдЧрд░ी рдкрдж рдЪрд░िрддाрд░्рде рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рд╕ीрдоोрд▓्рд▓ंрдШрди рдХрд░ рджрдХ्рд╖िрдг-рдкूрд░्рд╡ рдПрд╢िрдпा рдХे рдкुрд░ाрдиे рд╡ृрд╣рдд्рддрд░ рднाрд░рддीрдп рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХो рднी 'рдмрд╣ुрдЬрди рд╣िрддाрдп, рдмрд╣ुрдЬрди рд╕ुрдЦाрдп' рдЕрдиुрдк्рд░ाрдгिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै рддрдеा рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХो рдПрдХ рдЕрдзिрдХ рд╕ुрдЪाрд░ू рдФрд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╡िрдХрд▓्рдк рдк्рд░рджाрди рдХрд░ 'рд╡िрд╢्рд╡ рдиाрдЧрд░ी' рдХी рдкрджрд╡ी рдХा рджाрдмा рдЗрдХ्рдХीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЙрд╕ рдХा рдк्рд░рд╕ाрд░ рд▓िрдкिрдЧрдд рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдпрд╡ाрдж рдФрд░ рд╢ोрд╖рдг рдХा рдоाрдз्рдпрдо рдиे рд╣ोрдХрд░ рд╕рдд्рдп, рдЕрд╣िंрд╕ा, рдд्рдпाрдЧ, рд╕ंрдпрдо рдЬैрд╕े рдЙрджाрдд्рдд рдоाрдирд╡рдоूрд▓्рдпों рдХा рд╕ंрд╡ाрд╣рдХ рд╣ोрдЧा, рдЕрд╕рдд् рд╕े рд╕рдд्, рддрдорд╕् рд╕े рдЬ्рдпोрддि рддрдеा рдоृрдд्рдпु рд╕े рдЕрдорд░рддा рдХी рджिрд╢ा рдоें।

- рдбॉ. рднрдЧрд╡ाрди рд╢рд░рдг рднाрд░рдж्рд╡ाрдЬ

рдпे рднी рдкрдв़ें; рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдФрд░ рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рдоाрдирдХीрдХрд░рдг

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top