рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдкिрддाрдорд╣ рдкं. рдЕрдо्рдмिрдХा рдк्рд░рд╕ाрдж рд╡ाрдЬрдкेрдпी

Dr. Mulla Adam Ali
0

Father Of Hindi Journalism : Pandit Ambika Prasad Vajpayee

Father Of Hindi Journalism : Pandit Ambika Prasad Vajpayee

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдпुрдЧ рдиिрд░्рдоाрддा : рдЕंрдмिрдХा рдк्рд░рд╕ाрдж рдмाрдЬрдкेрдпी

рдкं. рдЕрдо्рдмिрдХा рдк्рд░рд╕ाрдж рд╡ाрдЬрдкेрдпी : рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдкिрддाрдорд╣

рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рдЙрди рддрдкрд╕्рд╡ी рдкрдд्рд░рдХाрд░ों рдоें рдеे рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдкेрд╢े рдХे рд░ूрдк рдоें рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдзрд░्рдо рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдкрдиाрдпा рдеा, рдФрд░ рдмрдб़ी рдиिрд╖्рдаा рдХे рд╕ाрде рдиिрднाрдпा рдеा। рдХрджाрдЪिрдд् рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдЖрд░्рдеिрдХ рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдХी рдЪिрди्рддा рдЫोрдб़рдХрд░ рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рдЕрдкрдиे рдЗрд╕ рдзрд░्рдо рдкрд░ рджृрдв़ рд░рд╣े, рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рдоें рд╡िрдЪрд▓िрдд рди рд╣ो рд╕рдХे। рддिрд▓рдХ рдпुрдЧ рдХे рддेрдЬрд╕्рд╡ी рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░ों рдоें рдЙрдирдХा рдмрд╣ुрдд рдКँрдЪा рд╕्рдеाрди рд╣ै। рд╡े рдмीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЖрд░рдо्рднिрдХ рджो рджрд╢рдХों рдХी рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЙрди्рдиाрдпрдХों рдоें рдЕрдк्рд░рддिрдо рдеे।

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕рдо्рдмрди्рдзी рдЕрдкрдиे рдЕрдиुрднрд╡ рдмрддाрддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕िрддрдо्рдмрд░ 1931 рдХे 'рд╡िрд╢ाрд▓рднाрд░рдд' рдоें рд▓िрдЦा рдеा рдХि 'рдмंрдЧ-рднंрдЧ' рдХे рдЖрди्рджोрд▓рди рдХे рд╕рдордп рдкं. рд╢िрд╡рдмिрд╣ाрд░ीрд▓ाрд▓ рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдоैं 'рд╣िрди्рджी рдмंрдЧрд╡ाрд╕ी' рдоें рд░рд╣ा। рднाрд╖ा рдФрд░ рд╡्рдпाрдХाрд░рдг рдХे рдк्рд░рд╢्рди рдХो рд▓ेрдХрд░ 'рднाрд░рддрдоिрдд्рд░' рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдмाрдмू рдмाрд▓рдоुрдХुрди्рдж рдЧुрдк्рдд рдФрд░ 'рд╕рд░рд╕्рд╡рддी' рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдЖрдЪाрд░्рдп рдорд╣ाрд╡ीрд░рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдоें рдЬो рд╕ंрдШрд░्рд╖ рд╣ुрдЖ рдеा рдЙрд╕рдоें рд╣िрди्рджी рдХे рдХрдИ рдЕрди्рдп рдкрдд्рд░ों рдиे рднी рднाрдЧ рд▓िрдпा рдеा। 'рд╣िрди्рджी рдмंрдЧрд╡ाрд╕ी' рдоें рдкं. рдЧोрд╡िрди्рджрдиाрд░ाрдпрдг рдоिрд╢्рд░ рдиे 'рдЖрдд्рдоाрд░ाрдо рдХी рдЯें рдЯें' рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд▓ेрдЦрдоाрд▓ा рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░ाрдпी рдеी рдФрд░ рдЕрдпाрдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдЬी рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдХिрдпा рдеा। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦрдоाрд▓ा рдХी рдкрд╣рд▓ी рдХिрд╕्рдд 6 рдЬрдирд╡рд░ी 1906 рдХो рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ। рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рднी рдЗрд╕ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдоें рдкूрд░ी рд░ुрдЪि рд▓े рд░рд╣े рдеे। рд╡े рдЕрдк्рд░рдХрдЯ рд░ूрдк рд╕े рдЧुрдк्рдд рдЬी рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдеे।

'рд╣िрди्рджी рдмंрдЧрд╡ाрд╕ी' рд╕े рд╣рдЯрдиे рдХे рдХुрдЫ рд╕рдордп рдмाрдж рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдПрдХ рдЕрдоेрд░िрдХрди рдХрдо्рдкрдиी рдоें рдиौрдХрд░ी рдХрд░ рд▓ी рдеी рдФрд░ рдХुрдЫ рд░ुрдкрдпा рдПрдХрдд्рд░ рдХрд░рдХे рдкुрдиः рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХिрдпा рдеा। рдЙрдирдХा рдпрд╣ рдк्рд░рд╡ेрд╢ 1907 рдоें рдоाрд╕िрдХ 'рдиृрд╕िंрд╣' рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ुрдЖ। 'рдиृрд╕िंрд╣' рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдкрдд्рд░िрдХा рдеी। рдЗрд╕ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд▓िрдЦा рд╣ै, "рдоेрд░े рдкाрд╕ рдХुрдЫ рд░ुрдкрдпे рдПрдХрдд्рд░ рд╣ो рдЧрдпे рдеे, рдЗрд╕рд▓िрдП рдоुрдЭे рдкрдд्рд░ рдиिрдХाрд▓рдиे рдХी рд╕ूрдЭी। рдЕрдиेрдХ рдоाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░ рд╣िрди्рджी рдоें рдиिрдХрд▓рддे рдеे рдкрд░ंрддु рдЙрдирдоें рдХोрдИ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдкрдд्рд░ рди рдеा, рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕ рдЕрднाрд╡ рдХी рдкूрд░्рддि рдХा рдаेрдХेрджाрд░ рдоैं рдмрдиा। рдкрдд्рд░ рдХा рдиाрдо 'рдиृрд╕िंрд╣' рд░рдЦा। 1907 рдХे рдирд╡рдо्рдмрд░ рдоें рдкрд╣рд▓ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдиिрдХрд▓ी। рдоैं рд╣ी рд▓ेрдЦрдХ, рд╕рдо्рдкाрджрдХ, рдоुрдж्рд░рдХ, рдк्рд░рдХाрд╢рдХ, рдХ्рд▓рд░्рдХ рдФрд░ рджрдл्рддрд░ी рд╕рдм рдХुрдЫ рдеा। рдмрдб़े рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдФрд░ рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдкрд░ рдкं. рдЧोрд╡िрди्рджрдиाрд░ाрдпрдг рдоिрд╢्рд░ рдиे рдЕрд╡рддрд░рдгिрдХा рдФрд░ рдкं. рджुрд░्рдЧाрдк्рд░рд╕ाрдж рдоिрд╢्рд░ рдиे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд▓िрдЦрд╡ा рджिрдпा рдеा। рдкं. рджुрд░्рдЧाрдк्рд░рд╕ाрдж рдЬी рдХा рд╡ीрд░рднрдж्рд░ рджेрд╡ рд╢рд░्рдоा рдХे рдиाрдо рд╕े рдПрдХ рд▓ेрдЦ рдкрдг्рдбिрддों рдХी рдЪाрдЯुрдХाрд░िрддा рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдмाрдж рдХो рдЫрдкा, рдкрд░ рдкं. рдЧोрд╡िंрджрдиाрд░ाрдпрдг рдЬी рдиे рдлिрд░ рдХुрдЫ рд▓िрдЦा-рд▓िрдЦाрдпा рдирд╣ीं।" рдЕрдкрдиी рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рдиे рд▓िрдЦा рд╣ै, "рд░ुрдкрдпे рдХा рдк्рд░рдмрди्рдз рдХрд░рдиा рдкрдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рдХाрдЧрдЬ рд▓ाрдиा, рдЫрдкाрдиा, рдк्рд░ूрдл рджेрдЦрдиा рдФрд░ рдбिрд╕्рдкैрдЪ рдХрд░рдиा рдоेрд░ा рд╣ी рдХाрдо рдеा। рдЗрди рд╕рдм рдХाрд░्рдпों рд╕े рдоुрдЭे рдЬिрддрдиा рдХрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ, рдЙрд╕рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рдЖрд░्рдеिрдХ рдЪिрди्рддा рд╕े рд░рд╣ा рдФрд░ рдЖрдлрдд рдХी рдоाрд░ рдХि рдЖрдЧे рднी рдЗрд╕ рдЪिрди्рддा рдиे рдоेрд░ा рдкिрдг्рдб рдирд╣ीं рдЫोрдб़ा।"

рдЖрд░्рдеिрдХ рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рд╕े рд╣ाрд░рдХрд░ рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рдиे 'рдиृрд╕िंрд╣' рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдХे рдмाрдж рдмрди्рдж рдХрд░ рджिрдпा। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдмाрдмू рд░ूрдбрдорд▓्рд▓ рдЧोрдпрдирдХा рдХे рдЕрдиुрд░ोрдз рд╕े рдЙрди्рд╣ोंрдиे 'рд╢्рд░ीрд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо' рдХा рд╕рдо्рдкाрджрди-рднाрд░ рдЕрдкрдиे рдКрдкрд░ рд▓िрдпा। рдХिрди्рддु рдЖрда рдЕंрдХों рдХे рдмाрдж рд╣ी рд╡े рдЙрд╕ рдкрдд्рд░ рд╕े рд╣рдЯ рдЧрдпे, рдХ्рдпोंрдХि рдХрдЯ्рдЯрд░рддाрд╡ाрджी рд╕ंрдХीрд░्рдг рд╕рдиाрддрдиी рдиीрддि рдЙрди्рд╣ें рдкрд╕ंрдж рди рдеी। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдмाрдмूрд░ाрд╡ рд╡िрд╖्рдгु рдкрд░ाрдб़рдХрд░ рдХे рдк्рд░рдпрдд्рди рд╕े рдиेрд╢рдирд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рд╣िрди्рджी рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рд╣ो рдЧрдпे। рдкрд░ाрдб़рдХрд░ рдЬी рдХी рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрддि рдоें рдЙрди्рд╣ें 'рд╣िрддрд╡ाрд░्рддा' рдХा рднी рд╕рдо्рдкाрджрди рдХрд░рдиा рдкрдб़рддा рдеा। 1910 рдоें рдХॉрд▓ेрдЬ-рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХी рдиीрддि рдкрд╕рди्рдж рди рдЖрдиे рдХे рдХाрд░рдг рджेрдЙрд╕्рдХрд░ рдЬी рдФрд░ рдкрд░ाрдб़рдХрд░ рдЬी рдХे рд╕ाрде рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рднी рдХॉрд▓ेрдЬ рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рдЧрдпे।

рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рдиे рджेрд╢ рдХी рдФрд░ рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХी рд╕ेрд╡ा рдЕрдиेрдХ рдХोрдгों рд╕े рдХी рд╣ै। рд╡े рдкрдд्рд░рдХाрд░, рд╡ैрдпाрдХрд░рдг, рднाрд╖ाрд╢ाрд╕्рдд्рд░ी, рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░, рдЕрдз्рдпाрдкрдХ, рд╕рдХ्рд░िрдп рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддा рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХो рдЕрд╣рд░्рдиिрд╢ рдЖрд▓ोрдХ-рдк्рд░ेрд░рдгा рджेрдиेрд╡ाрд▓े рдЧृрд╣рд╕्рде рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрд╡िрдз рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рдкुрд╕्рддрдХें рд▓िрдЦी рд╣ैं, рдЬैрд╕े рдЕрдиेрдХ рдкрдд्рд░ों рдХा рдХुрд╢рд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рд╕рдо्рдкाрджрди-рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХिрдпा рд╣ै। 'рднाрд░рддीрдп рд╢ाрд╕рди- рдкрдж्рдзрддि', 'рд╣िрди्рджुрдУं рдХी рд░ाрдЬрдХрд▓्рдкрдиा', 'рд╣िрди्рджी рдкрд░ рдл़ाрд░рд╕ी рдХा рдк्рд░рднाрд╡', 'рдЪीрди рдФрд░ рднाрд░рдд' 'рдЕрдоेрд░िрдХा рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा', 'рд╣िрди्рджी рдХौрдоुрджी', 'рд╢िрдХ्рд╖ा' (рдЕрдиुрд╡ाрдж), 'рдЕрднिрдирд╡ рд╣िрди्рджी рд╡्рдпाрдХрд░рдг', 'рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХी рд╡рд░्рдд्рддрдиी рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг', 'рд░ाрдоाрдпрдг рд╕ाрд░', 'рд╢्рд░ाрдж्рдз- = рдк्рд░рдХाрд╢' рдЖрджि рдЗрдирдХी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдкुрд╕्рддрдХें рд╣ैं। рдФрд░ рдПрдХ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдХी рдкुрд╕्рддрдХ рд╣ै 'рд╣िрди्рджी рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ों рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕' рдЬो рдЕрддीрдд рд╣िрди्рджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕ाрдХ्рд╖्рдп рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддी рд╣ै।

- рдПрд╕. рджрдд्рддा

рдпे рднी рдкрдв़ें; рдиिрд░्рднीрдХ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЬрдирдХ рдЧрдгेрд╢рд╢ंрдХрд░ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top