Vinoba Bhave ki Jivani, Indian advocate of nonviolence and human rights, Indian philosopher, Bhoodan Movement in India, Acharya Vinoba Bhave Biography in Hindi.
Vinoba Bhave
рд╕ंрдд рд╡िрдиोрдмा рдмीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдХा рдЕрдиोрдЦा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡
рд╕рди्рдд рд╡िрдиोрдмा рдмीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХा рдПрдХ рдРрд╕ा рдЕрдиोрдЦा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╣ै рдЬो рджिрди рдмीрддрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЕрдзिрдХाрдзिрдХ рдиिрд░рдЦрддा рд╣ुрдЖ рдЕрдкрдиी рдЙрдкाрджेрдпрддा рддрдеा рдк्рд░рдпोрдЬрдиीрдпрддा рдк्рд░рдоाрдгिрдд рдХрд░рддा рдЬाрдПрдЧा। рдРрд╕े рд╣ी рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╕рдо्рдкрди्рди рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ों рдХे рдмाрд░े рдоें рдХрд╡ि рдЧुрд░ू рд░рд╡ीрди्рдж्рд░рдиाрде рдаाрдХुрд░ рдиे рдХрд╣ा рд╣ै 'рднрдЧрд╡ाрди, рддुрдоि рдпुрдЧे рдпुрдЧे рджूрдд рдкाрдаाрдпेрдЫ рдмाрд░े-рдмाрд░े।"
рднрдЧрд╡ाрди рд╕्рд╡рдпं рддो рдХुрдЫ рдХрд░рддे рдирд╣ीं। рдордиुрд╖्рдп рджूрдд рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рдХрд░ाрддे рд╣ैं। рд╕рди्рдд рд╡िрдиोрдмा рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдУрд░ рд╕े рднेрдЬे рдЧрдпे рджूрдд рд╣ी рдеे. рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрд╣िंрд╕ाрдд्рдордХ рдвंрдЧ рд╕े рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЪрд▓рддे рд╣ुрдП рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХा рд╕рдорди्рд╡рдпाрдд्рдордХ рдЖрджрд░्рд╢ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा।
рдЗрдирдХा рдЬрди्рдо рд╕рди् 1895 рдоें рдЧ्рдпाрд░рд╣ рд╕िрддрдо्рдмрд░ рдХो рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рдХुрд▓ाрдмा рдЬिрд▓े рдоें рдЧाрдЧोрджे рдиाрдордХ рдЧांрд╡ рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдоूрд▓ рдиाрдо рдеा рд╡िрдиाрдпрдХ рдирд░рд╣рд░ि рднाрд╡े । рдоाрддा рдк्рдпाрд░ рд╕े рд╡िрди्рдпा рдХрд╣рдХрд░ рдкुрдХाрд░рддी рдеी। рдпрд╣ी рд╡िрди्рдпा рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд╕ाрдмрд░рдорддी рдХा рдЖрдЪाрд░्рдп рдФрд░ рдкौрдиाрд░ рдХा рд╕рди्рдд рд╡िрдиोрдмा рдХे рдиाрдо рд╕े рд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╣ुрдЖ।
рд╡िрди्рдпा рдХे рдкिрддा рдирд░рд╣рд░ि рднाрд╡े рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдеे рдФрд░ рдмрдб़ौрджा рдоें рдиौрдХрд░ी рдХрд░рддे рдеे। рдЕрддः рдмрдЪрдкрди рдХा рдЕрдзिрдХांрд╢ рднाрдЧ рдоाрддा рд░ुрдХ्рдоिрдгी рдмाрдИ рдХे рд╕ाрде рдирдиिрд╣ाрд▓ рдоें рдмीрддा। рд░ूрдХ्рдоिрдгी рдмाрдИ рд╕्рдиेрд╣рдордпी рдоाँ рддो рдеी рд╣ीं, рднाрд░рддीрдп рдЬीрд╡рди-рджрд░्рд╢рди рдХी рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд╕рдорд░्рде рдЕрдзिрдХाрд░िрдгी рдорд╣िрд▓ा рдеीं। рдоिрд▓-рдЬुрд▓рдХрд░ рд░рд╣рдиे, рдмॉрдЯ рдХрд░ рдЦाрдиे, рд╡िрдирдо्рд░ рдХिрди्рддु рджृрдв рдиिрд╢्рдЪрдпी рдмрдирдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде, рд╕ंрдпрдо рдоें рд╕ुрдЦ рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे, рдкेрдЯ рднрд░ рднोрдЬрди рдФрд░ рддрди рдкрд░ рдХрдкрдб़ा рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХी рдХाрдордиा рди рдХрд░рдиे рдЖрджि рд╢िрдХ्рд╖ाрдПँ рд╡े рдмाрддों-рдмाрддों рдоें рдХрд╣ाрдиिрдпां рд╕ुрдиा рдХрд░ рд╣ी рджिрдпा рдХрд░рддी рдеीं। рд╡िрди्рдпा рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рджेрдиे рдоें рдиिрдкुрдг рдеीं। рджрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдЖрдпु рдоें рд╡िрди्рдпा рдиे рдЖрдЬीрд╡рди рдЕрд╡िрд╡ाрд╣िрдд рд░рд╣рдХрд░ рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдкाрд▓рди рдХा рд╡िрдЪाрд░ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा рддो рдоाрддा рдиे рдпрд╣ рдХрд╣рдХрд░ рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХिрдпा рдХि рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░рдХे рдЧाрд░्рд╣рд╕्рде рдзрд░्рдо рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдкिрддृ рдЛрдг рдЪुрдХाрдиे рд╕े рддो рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рд╡्рд░рдд рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдХे рдЪाрд▓ीрд╕ рдкीрдв़िрдпां рдХा рдЙрдж्рдзाрд░ рдХрд░рдиा рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рдЙрдд्рддрдо рд╣ै। рдиाрдиा рд╢ंрднूрд░ाрдо рдк्рд░рдЧрддिрд╢ीрд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╡िрдЪाрд░ рд░рдЦрддे рдеे рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЛрдг рдЪुрдХाрдиे рдХा рдкाрда рдЕрдкрдиे рдЖрдЪрд░рдг рд╕े рд╣ी рд╕िрдЦाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे। рдмाрд▓ рд╡िрди्рдпा рдкрд░ рдиाрдиा рдХा рднी рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдк्рд░рднाрд╡ рдкрдб़ा। рдиाрдиा рдФрд░ рдоाрддा рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдЕрдз्рдпाрдд्рдо-рдЪिрди्рддрди рдФрд░ рдЖрдд्рдо-рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХे рдмीрдЬ рд╡िрдиोрдмा рдХे рдмрдЪрдкрди рдоें рд╣ी рдЕंрдХुрд░िрдд рд╣ो рдЧрдП рдеे।
рд╕рди् 1905 рдоें рдмрдб़ौрджा рдоें рдЗрдирдХा рдиाрдо рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рд▓िрдЦाрдпा рдЧрдпा рдФрд░ рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╢्рд░ी рдЧрдгेрд╢ рд╣ुрдЖ। рдкिрддा рдиे рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рдкрд░ рдЗрди्рд╣ें рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕े рдиिрдХाрд▓ рдХрд░ рдШрд░ рдкрд░ рд╣ी рдкрдв़ाрдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा। рддीрди рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рдШрд░ рдкрд░ рд╣ी рдкрдв़рдиे рдХे рдмाрдж рдЗрдирдХो рджुрдмाрд░ा рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рднेрдЬा рдЧрдпा। рдЗрдирдХी рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рдк्рд░рддिрднा рдФрд░ рд╕्рдорд░рдг рд╢рдХ्рддि рджेрдЦрдХрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡рд░्рдЧ рджंрдЧ рд░рд╣ рдЬाрддा рдеा। рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдкिрддा рдХे рд╕ंрд╕рд░्рдЧ рдоें рдЧрдгिрдд рдХे рдк्рд░рддि рд░ुрдЪि, рдЕрдз्рдпрдпрдирд╢ीрд▓рддा рддрдеा рд╕ंрдпрдоिрдд рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЖрд╣ाрд░ рдЖрджिрдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рддो рдоिрд▓ी рдХिрди्рддु рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХी рдЪाрд░ рджीрд╡ाрд░ी рдХी рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрдиोрдмा рдХो рд░ाрд╕ рдЖрдпी। рдЙрдирдХे рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ाрдиुрд╕ाрд░ рд╕्рдХूрд▓ рдЬाрдХрд░ рдкрдв़рдиा-рд▓िрдЦрдиा рд╕ीрдЦрдиे рдоें рд╕рдордп рдмिрддाрдиा рдиिрд░рд░्рдердХ рдеा। рдЗрд╕рд╕े рдЖрдд्рдо рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХे рдХाрдо рдоें рдмाрдзा рд╣ी рдкрдб़рддी рдеी। рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рдорди рд╣рдЯाрдХрд░ рд╡े рд░ाрдЬрдиीрддि рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиे рд▓рдЧे। рдЕрд╣िंрд╕ा рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╣ुрдЖ рдирд╣ीं рдеा। рдЕрддः рджेрд╢ рдХो рдЖрдЬाрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдмंрдЧाрд▓ рдХी рдХ्рд░ाрди्рддि рдЙрдирдХा рдЖрджрд░्рд╢ рдмрдирдиे рд▓рдЧी। рдмрдЪрдкрди рдХे рд╕рдордЭे рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рдХे рдЪिрди्рддрди рдордирди рдХा рдХ्рд░рдо рднी рдЕрдЯूрдЯ рдеा। рдкिрддा рдХे рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдл्рд░ेंрдЪ рдФрд░ рдоाрддा рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕े рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХा рднी рднрд░рдкूрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा।
рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЗрдирдХे рдорди рдоें рджो рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдкрдирдкрдиे рд▓рдЧे। рдПрдХ рджेрд╢ рдХो рдЖрдЬाрдж рдХрд░ाрдиे рд╡ाрд▓ी рдмंрдЧाрд▓ рдХी рдХ्рд░ांрддि рдХा рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдФрд░ рджूрд╕рд░ा рдЖрдд्рдо рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╣ेрддु рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдХे рд╣िрдоाрд▓рдп рдХी рд╢ांрддि рдХा рдЖрдХрд░्рд╖рдг। рдЗрд╕ рджो рдоुрдЦी рдж्рд╡рди्рдж्рд╡ рдоें рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рд╣ी рднाрд░ी рдкрдб़ा। рд╕рди् 1916 рдоें рдПрдХ рджिрди рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпीрди рдк्рд░рд╢рд╕्рддि рдкрдд्рд░ों рдХो рдЬрд▓ा рджिрдпा рдФрд░ рдЧृрд╣-рдд्рдпाрдЧ рдХрд░ рдХाрд╢ी рдЖ рдЧрдП। рдкрд░рди्рддु рд╡िрдзाрддा рдиे рддो рдХुрдЫ рджूрд╕рд░ा рд╣ी рд╕ोрдЪ рд░рдЦा рдеा।
рдХाрд╢ी рдоें рд╣िрди्рджू рд╡िрд╢्рд╡ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди рд╣ुрдЖ। рдЙрдж्рдШाрдЯрди рдХрд░्рддा рдеे рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी, рдЬिрдирдХे рдЙрдж्рдШाрдЯрди рднाрд╖рдг рдиे рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрди рдоें рддрд╣рд▓рдХा рдордЪा рджिрдпा। рд╡िрдиोрдмा рдиे рдЕрдЦрдмाрд░ рдоें рдЗрд╕ рднाрд╖рдг рдХी рд░िрдкोрдЯ рдкрдв़ी। рдХाрдлी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдХрд░ рдПрдХ рд▓рдо्рдмी рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी рд╕рд╣िрдд рдЧाँрдзी рдЬी рдХो рдкрдд्рд░ рд▓िрдЦ рджिрдпा। рдЬрд╡ाрдм рдоें рдЧाँрдзी рдЬी рдиे рдЗрди्рд╣ें рдЪрд░्рдЪा рд╣ेрддु рдмुрд▓ाрдпा рдФрд░ рд╕ाрдд рдЬूрди рд╕рди् 1916 рдХो рд╡िрдиोрдмा рд╕ाрд╡рд░рдорддी рдЖрд╢्рд░рдо рдкрд╣ुंрдЪ рдЧрдП। рдЧाँрдзी рдЬी рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдпे рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рд╣ुрдП рдФрд░ рд╕ाрдмрд░рдорддी рдЖрд╢्рд░рдо рдХे рд╣ी рд╣ोрдХрд░ рд░рд╣ рдЧрдП। рдЙрди्рд╣ोрдиे рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा рдХि рдмाрдкू рдХे рдЪрд░рдгों рдоें рдЙрди्рд╣ें рдмंрдЧाрд▓ рдХी рдХ्рд░ाрди्рддि рдФрд░ 'рд╣िрдоाрд▓рдп рдХी рд╢ांрддि' рджोрдиों рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣ुрдП рдФрд░ рдЙрдирдХे рдмрдЪрдкрди рдХी рджोрдиों рдЗрдЪ्рдЫाрдПँ рдкूрд░ी рд╣ो рдЧрдИ।
рдЧाँрдзी рдЬी рднी рд╡िрдиोрдмा рд╕े рдХрдо рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдирд╣ीं рд╣ुрдП। рдЖрд╢्рд░рдо рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХे рдХुрдЫ рдХाрд▓ рдмाрдж рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрдиोрдмा рдХे рдкिрддा рдХो рднेрдЬे рдкрдд्рд░ рдоें рд▓िрдЦा рдеा 'рдЖрдкрдХे рд╕ुрдкुрдд्рд░ рд╡िрдиोрдмा рдоेрд░े рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдЫोрдЯी рдЖрдпु рдоें рд╣ी рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдЗрддрдиा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рддрдкрд╕्рд╡ी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдЕрд░्рдЬिрдд рдХी рд╣ै рдЬिрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рдоुрдЭे рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рд╢्рд░рдо рдХрд░рдиा рдкрдб़ा।
рд╡िрдиोрдмा рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рд░рдо рдЧрдП। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡рд╣ाँ рдХी рд╕рднी рд╕ेрд╡ा рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдоें рдЦुрд▓рдХрд░ рднाрдЧ рд▓िрдпा। рд╕ाрде рд╣ी рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдЖंрджोрд▓рди рдХे рд╕рднी рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ों рдоें рд╕рдХ्рд░िрдП рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдЬेрд▓ рднी рдЧрдП। рдЖрд╢्рд░рдо рд╣ो рдЕрдерд╡ा рдЬेрд▓, рдЙрдирдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдФрд░ рдЪिрди्рддрди рдордирди рдЕрдмाрдз рдЪрд▓рддा рд░рд╣ा। рджेрд╢ी рдФрд░ рд╡िрджेрд╢ी рдХрдИ рднाрд╖ा рд╕ीрдЦीं। рднाрд╖ा рдХे рдмाрд░े рдоें рдЙрдирдХा рдордд рдеा рдЬिрд╕ рдк्рд░ाрди्рдд рдХा рдЕрди्рди рдЖрдЦो рдЙрд╕рдХी рднाрд╖ा рднी рд╕ीрдЦो рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рдРрд╕ा рдХрд░рдХे рднी рджिрдЦा рджिрдпा। рднूрджाрди рдЖंрджोрд▓рди рдХे рд╕िрд▓рд╕िрд▓े рдоें рдЬрдм рд╡े рдЕрд╕рдо рд╣ी рд╕ीрдоा рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рддрдм рдк्рд░ो. рдиिрд░्рдорд▓ рдХो рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рднेрдЬा рдЧрдпा рддाрдХि рдЕрд╕рдоीрдпा рди рдЬाрдирдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдирдХो рдХोрдИ рдкрд░ेрд╢ाрдиी рди рд╣ो। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдк्рд░ो. рдиिрд░्рдорд▓ рдХो рдпрд╣ рдХрд╣ рдХрд░ рд▓ौрдЯा рджिрдпा рдХि рдоुрдЭे рднाрд╖ा рд╕ीрдЦрдиे рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд╣ाрдпрддा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं рдкрдб़рддी।
рдЕрдкрдиे рдЖрдд्рдо рд╕ंрдпрдо, рдмрд▓, рдзैрд░्рдп, рдд्рдпाрдЧ, рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди, рд╡िрдж्рд╡рдд्рддा рдФрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕рдорди्рд╡рдпाрдд्рдордХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдЕрдкрдиाрдиे рдЖрджि рдЧुрдгों рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рдЖрд╢्рд░рдо рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХे рд╕рдордп рдЧाँрдзी рдЬी рдХे рд╡िрдиोрдмा, рдЖрд╢्рд░рдо рдХे рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рд╣ो рдЧрдП, рдлिрд░ рднी рдЙрдиे рдЙрд╕ рдЬीрд╡рди рдХो рдоौрди рд╕ाрдзрдиा рдХा рдЧुрдордиाрдо рдЬीрд╡рди рд╣ी рдХрд╣ा рдЬाрдПрдЧा। рд╕рди् 1940 рдХे рдкрд╣рд▓े рддрдХ рдХोрдИ рдЙрдирдХा рдиाрдо рднी рдирд╣ीं рдЬाрдирддा рдеा। рд╕рди् 1940 рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдЖंрджोрд▓рди рдХे рдк्рд░рдердо рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рднाрд╡े рдХा рдиाрдо рдЬрдирддा рдХे рд╕ाрдордиे рдЖрдпा। рд▓ोрдЧों рдХो рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рд╣ुрдЖ рдХि рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдиे рдкं. рдЬрд╡ाрд╣рд░рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू (рдЬो рдЧाँрдзी рдЬी рдХे рдЙрдд्рддрд░ाрдзिрдХाрд░ी рдоाрдиे рдЬाрддे рдеे) рдХो рдЫोрдб़рдХрд░ рдпрд╣ рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЪुрдиा, рдЬिрд╕рдХा рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдкрдЯрд▓ рдкрд░ рдХोрдИ рд╕्рдеाрди рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ै।
рдЧाँрдзी рдЬी рдиे рдирд╡рдЬीрд╡рди рдоें рдПрдХ рд▓ेрдЦ рд▓िрдЦрдХрд░ рдЙрдирдХो рдЬрдирддा рдХे рд╕ाрдордиे рдЦрдбा рдХिрдпा, рдЬिрд╕рдХे рдЕрдиुрд╕рд░ рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рднाрд╡े рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХे рдк्рд░рдХांрдб рдкंрдбिрдд, рдЖрд╢्рд░рдо рдХे рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рд╕рджрд╕्рдпों рдоें рд╕े рдПрдХ рдФрд░ рдЖрд╢्рд░рдо рдХी рд░рд╕ोрдИ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдкाрдЦाрдиा рд╕рдлाрдИ рддрдХ рдЖрд╢्рд░рдо рдХी рд╕рднी рд╕ेрд╡ा рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдоें рд╕рдХ्рд░िрдп рднाрдЧ рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे। рд╣рде рдХрд░рдШे рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рджाрди рдХी рдпोрдЬрдиा, рдЪрд░рдЦे рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░рддिрдмрдж्рдзрддा, рддрдХрд▓ी рдХी рдХрддाрдИ рдоें рдиिрдкुрдгрддा, рдЫुрдЖрдЫूрдд рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдорди рд╕े рдиिрдХाрд▓ рдлेंрдХрдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा, рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХрддा, рдПрдХрддा рдХे рдкुрдЬाрд░ी, рд╕ंрдХेрдд рдоाрдд्рд░ рдкрд░ рдХोрдИ рднी рдмрд▓िрджाрди рдХрд░рдиे рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдЕрдиुрдпाрдпिрдпों рдХा рджрд▓ рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдХी рдмेрдЬोрдб़ рдХ्рд╖рдорддा, рднрдЧрд╡рдд рдЧीрддा рдХो рдоाँ рдоाрдирдХрд░ рдЙрд╕рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдФрд░ рдорд░ाрдаी рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж, рджрд░िрдж्рд░ рдиाрд░ाрдпрдг рдХी рд╕ेрд╡ा, рдЕрд╣िंрд╕ा рддрдеा рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдпों рдоें рджृрдв़ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЖрджि рдЧुрдг рд╣ी рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рднाрд╡े рдХे рдк्рд░рдердо рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪुрдиाрд╡ рдХे рдХाрд░рдХ рдмрдиे рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕рдХे рдкрд╣рд▓े рдХे рд╕рднी рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ों рдоें рднी рд╕рдХ्рд░िрдп рднाрдЧ рд▓िрдпा рдеा। рдорд╣ाрджेрд╡ рджेрд╕ाрдИ рдХे рдЕрдиुрд╕рд░ рдЕрдкрдиे рдиिрд╢्рдЪрдп рдкрд░ рдиिрд╢्рдЪрдп рдХे рдХ्рд╖рдг рд╕े рд╣ी рдЕрдорд▓ рдХрд░рдиा, рдиिрд░рди्рддрд░ рд╡िрдХाрд╕рд╢ीрд▓рддा, рд╕рдд्рдп рдЕрд╣िंрд╕ा рдХे рдкुрдЬाрд░ी, рдХाрд░्рдпрд░рдд рд╕ेрд╡рдХ рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдоें рдЕрдЧ्рд░рдгी, 'рдпोрдЧः рдХрд░्рдорд╕ु рдХौрд╢рд▓рдо्' рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╕рдЪ्рдЪा рдХрд░्рдо рдпोрдЧी, рд╡िрдЪाрд░-рд╡ाрдгी рдФрд░ рдЖрдЪाрд░ рдоें рдПрдХ рд░ूрдкрддा рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдПрдХ рдордзुрд░ рд╕ंрдЧीрддрдордп рдЬीрд╡рди рдХा рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЖрджि рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рдХे рд╡िрд╢ेрд╖ рдЧुрдг рдеे, рдЬो рдЧाँрдзी рдЬी рдХे рджूрд╕рд░े рд╢िрд╖्рдпों рдоें рдирд╣ीं рдеे। рдЧाँрдзी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣ी рд╡े рдЖрд╢्рд░рдо рдХे рдЧिрдиे-рдЪुрдиे рд╣ीрд░ों рдоें рд╕े рдПрдХ рдеे рдЬो рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рдХृрддिрдд्рд╡ рд╕े рдЖрд╢्рд░рдо рдХो рдХुрдЫ рджेрдиे рд╣ी рдЖрдП рдеे, рд▓ेрдиे рдирд╣ीं।
рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдФрд░ рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЬेрд▓ рдпाрдд्рд░ा рдХे рдмाрдж рд╕े рд╣ी рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рднाрд╡े рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдХ्рд╖िрддिрдЬ рдХे рдПрдХ рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ рдирдХ्рд╖рдд्рд░ рдХी рднाँрддि рдЪрдордХрдиे рд▓рдЧे। рдкрд░рди्рддु рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдоंрдЪ рд╕े рджूрд░ рд╣ी рд░рд╣े। рдЙрдирдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдеा рдХि рд╕рд╡िрдирдп рдЖрдЬ्рдЮा рднंрдЧ рдХे рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдоें рд╢ाрди्рдд рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдХाрдо рдХрд╣ीं рдЬ्рдпाрджा рдк्рд░рднाрд╡рдХाрд░ी рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХि рдЬрд╣ां рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рднाрд╖рдгों рдХा рдЕрдЦрдг्рдб рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рдЬाрдХрд░ рднाрд╖рдг рджिрдП рдЬाрдПँ।
рдмрд╣ुрдЖрдпाрдоी рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рдПрдХ рдХрд░्рдорда рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рд╕ेрдиाрдиी рдеे, рдкрд░ рд╕्рд╡рднाрд╡рддः рд╡े рд░ाрдЬрдиीрддि рдирд╣ीं, рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдФрд░ рдоाрдирд╡ рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рдкुрдЬाрд░ी рдеे। рд╡े рджेрд╢ी рдФрд░ рд╡िрджेрд╢ी рдмрд╣ुрднाрд╖ाрд╡िрдж्, рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖ рд╡िрдж्рд╡ाрди, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рджрд░्рд╢рди рдХे рдорд░्рдордЬ्рдЮ, рдХрд░्рдордпोрдЧी рдЛрд╖ि рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХे рд╕рди्рдд рдеे, рдЬो рд╕рдЪ्рдЪी рдЖрдЬाрджी рдХे рд▓िрдП рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдпों рдХी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦрддे рдеे। рджूрд╕рд░ों рдХी рдЕрди्рддрд░ाрдд्рдоा рдХो рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддрд░ाрдд्рдоा рдЬिрддрдиा рд╣ी рд╕рдо्рдоाрди рджेрддे рдеे। рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЕрдзिрд╖्рдаाрди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдПрдХ рдирд╡ीрди рд╕рдоाрдЬ рдЧрдв़рдиे рдХी рдЙрдирдХी рдЖрдХांрдХ्рд╖ा। рд╡े 'рдЬीрд╡рди рд╢ोрдзрдирдо्' рдХे рд╕рдорд░्рдердХ рдеे рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди рдХे рд╕ाрде рдХो рд╕рдоाрди рдорд╣рдд्рд╡ рджेрддे рдеे। рдЕрдкрдиे рд╡िрднिрди्рди рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрди्рд╣ीं рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЬрдирддा рдХे рд╕ाрдордиे рд░рдЦा рд╣ै।
рдЖрдд्рдо-рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХी рд╕ाрдзрдиा рдФрд░ рджрд░िрдж्рд░рдиाрд░ाрдпрдг рдХी рд╕ेрд╡ा рдХी рддीрд╡्рд░ рд▓ाрд▓рд╕ा рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рднाрд╡े рдХो рдЦींрдЪрдХрд░ рдкाрд╕ рдХे рдЧ्рд░ाрдо рдкौрдиाрд░ (рдкрд╡рдиाрд░) рд▓े рдЧрдИ, рдЬрд╣ाँ рдЖрд╢्рд░рдо рдмрдиा рдХрд░ рд╡े 'рдкौрдиाрд░ рдХे рд╕рди्рдд' рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╣ुрдП। рдпрд╣ीं рд╕े рдоाрдирд╡ рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ेрддु рд╡िрдиोрдмा рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░ेрдо, рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХी рдд्рд░िрд╡ेрдгी рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рд╣ुрдИ।
рд╕ंрд╕ाрд░ рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдиोрдмा рдХो рднूрджाрди рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдирддा рд╣ै। рдпрд╣ рдпрдЬ्рдЮ рдХोрдИ рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдХрд░ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рдеा। рд╕рди् 1951 рдХे рдЕрдк्рд░ैрд▓ рдоें рд╡िрдиोрдмा рдЖंрдз рдХे рдкोрдЪрдордкрд▓्рд▓ी рдЧाँрд╡ рдоें рдеे। рдХुрдЫ рдЧрд░ीрдм рд╣рд░िрдЬрдиों рдиे рдмाрддों-рдмाрддों рдоैं рдЕрдкрдиी рдЧुрдЬрд░-рдмрд╕рд░ рдХे рд▓िрдП рдеोрдб़ी рд╕ी рдЬрдоीрди рдкाрдиे рдХी рдпाрдЪрдиा рдХी। рд╡िрдиोрдмा рдЬी рдХे рдЖрд╣्рд╡ाрди рдкрд░ рдПрдХ рдЙрджाрд░ рдпुрд╡рдХ рдиे рд╕ौ рдПрдХрдб़ рдЬрдоीрди рджाрди рджी। рд╡िрдиोрдмा рдЬी рдиे рдЗрд╕े рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдорджрдж рдФрд░ рдиिрд░्рджेрд╢-рд╕ंрдХेрдд рдоाрди рд▓िрдпा। рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд▓рдб़ाрдИ рдФрд░ рдирд░рд╕ंрд╣ाрд░ рдХे рдХाрд░рдгों рдоें 'рдЬрдоीрди' рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд░рдг рдмрдирддी рдЖрдпी рд╣ै। рдмрд╕, рднूрджाрди рдпрдЬ्рдЮ рдХा рдЖрди्рджोрд▓рди рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ो рдЧрдпा। рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЧ्рд░ाрдо-рджाрди, рдФрд░ рдХ्рд░рдорд╢ः рдзрдирджाрди, рд╕рдордпрджाрди, рд╢्рд░рдорджाрди, рд╕рдо्рдорддिрджाрди, рдЬीрд╡рдирджाрди рдЖрджि рдФрд░ рдЖрдпाрдоों рдХो рдЬोрдб़рддा рд╣ुрдЖ 'рд╕рд░्рд╡ोрджрдп' рдФрд░ рдЕрди्рдд्рдпोрджрдп рдЖंрджोрд▓рди рдмрди рдЧрдпा।
рд╡िрдиोрдмा рдЬी рдХी рдЕрди्рдп рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рд╣ैं рдЖрдЪाрд░्рдп рдХुрд▓ рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा, рдмिрд╣ाрд░ рдХे рд╡ैрдж्рдпाрдиाрдердзाрдо рдорди्рджिрд░ рдоें рд╣рд░िрдЬрдиों рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рд╡ेрд╢, рдЪрдо्рдмрд▓ рдФрд░ рдпрдоुрдиा рдбाрдХूрдЧ्рд░рд╕्рдд рдЗрд▓ाрдХों рдоें рдн्рд░рдордг рдХрд░рдХे рдбाрдХुрдУं рдХो рдЖрдд्рдо рд╕рдорд░्рдкрдг рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиा, 'рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдкрд░िрд╖рдж' рдХी рдиींрд╡ рдбाрд▓рдиा рдЖрджि।
'рдЖрдЪाрд░्рдп рдХुрд▓' рд╡िрдиोрдмा рдЬी рдХे рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдЪिрди्рддрди рдХा рдкрд░िрдгाрдо рдеा। рдЖрдЪाрд░्рдп рдХुрд▓ рдЕрд░्рдеाрдд् рдЖрдЪрд░рдг рдХो рдорд╣рдд्рд╡ рджेрдиे рд╡ाрд▓े рддрдкрд╕्рд╡ी рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХा рдкрд░िрд╡ाрд░। рд╡िрдиोрдмा рдЬी рдХा рд╡िрдЪाрд░ рдеा рдХि рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдкрд░ рд╕्рдиेрд╣ рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдз्рдпрдпрдирд╢ीрд▓, рддंрдЯрд╕्рде рдФрд░ рджрд▓рдЧрдд рд░ाрдЬрдиीрддि рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ी рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╢ांрддि рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╡िрдиोрдмा рдЬी рдХा рд╕рдорд╕्рдд рдЪिрди्рддрди рдФрд░ рдХाрд░्рдп рд╕рдорди्рд╡рдп рдФрд░ рдЬोрдб़рдиे рдХी рднाрд╡рдиा рд╕े рдУрддрдк्рд░ोрдд рд╣ैं। рдЬिрд╕рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдк्рд░рдоाрдг рд╣ै 'рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдкрд░िрд╖рдж्'। рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि-рд╣ी рдирд╣ीं рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рднी рд╕рднी рднाрд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЪрд▓ाрдХрд░ рд╡े рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд рдмрд▓्рдХि рд╕рдордЧ्рд░ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХा рдПрдХ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдЧрдв़рдиे рдХे рд╣िрдоाрдпрддी рдеे।
рдЗрди рд╕рдмрдХे рдКрдкрд░ рд╡िрдиोрдмा рдХा рдЕрдкрдиा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕ंрд╕ाрд░ рдеा। рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЪिрди्рддрди рдоें рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдХрдИ рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рд╕ाрдзрди рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдП। рдЕрдз्рдпाрдд्рдордЪिрди्рддрди рдоें рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж्рдпा рдХो рдЕрдиुрдХрд░рдгीрдп рддрдд्рд╡ рдмрдиा рдХрд░ рдоाрдирд╡ рдХो рд╕рдоुрди्рдирдд рддрдеा рджीрд░्рдШाрдпु рдмрдиाрдиे рдХा рдкрде рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рдХिрдпा рд╣ै। рд╕्рд╡рдпं рдЧाँрдзी рдЬी рдиे рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा рд╣ै рдЕрди्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╢िрд╖्рдп рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡िрдиोрдмा рдЙрдирд╕े рдЖрдЧे рдеे।
рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдХो рдЬिрддрдиा рд╡िрдиोрдмा рдиे рдЬाрдиा рдЙрддрдиा рдЕрди्рдп рдХोрдИ рдирд╣ीं рдЬाрди рдкाрдпा। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрдирдХे рдХाрд░्рдпों рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдЙрдирдХे рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрдиोрдмा рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдЕрдм рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рдФрд░ рдЖрдЧे рд╣ोрддा рд░рд╣ेрдЧा।
рд╡рд╕्рддुрддः рд╡िрдиोрдмा рдЬी рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдХिрдП рдЧрдпे рдирд╡ीрди рдк्рд░рдпोрдЧों рдХी рдЧाрдеा рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕рди् 1950 рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा рдЙрдирдХा 'рдХोрдЪрди рдоुрдХ्рддि' рдФрд░ 'рдЛрд╖ि рдЦेрддी' рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рдЕрдиोрдЦा рдеा। рдпे рдЛрд╖िрдпों рдХी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдоें рдЙрди рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдоें рдеे рдЬो рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХाрд▓ рдоें рд╣ी рд╡рд╣ рджृрд╖्рдЯाрди्рдд рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं рдЬिрд╕ рдкрд░ рдоाрдирд╡рддा рдФрд░ рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рд╡рд░्рд╖ों рдмाрдж рдкрд╣ुंрдЪрддा рд╣ै। рд╡े рд╣рдоाрд░े рдмीрдЪ рд░рд╣ рдХрд░ рднी рд╣рдорд╕े рдкृрдердХ рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдп рд╕े рд╕рдо्рдмрдж्рдз рдеे।
рд╕рди् 1982 рдХे рдирд╡рдо्рдмрд░ рдХा рдорд╣ीрдиा। рд╡िрдиोрдмा рдЬी рдиे рдХुрдЫ рдХрдордЬोрд░ी рдЕрд╕्рд╡рд╕्рдерддा рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा। рд╣ृрджрдп рдХा рд╣рд▓्рдХा рджौрд░ा рднी рдкрдб़ा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЛрд╖ि рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рджрд╡ा рд▓ेрдиा рдмрди्рдж рдХрд░ рджिрдпा। рдЖрда рдирд╡рдо्рдмрд░ рдХो рдк्рд░ाрдгोрдд्рд╕рд░्рдЧ рдХा рдиिрд╢्рдЪрдп рдХрд░рдХे рдХुрдЫ рджूрдз рдФрд░ рд╢рд╣рдж рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा рдФрд░ рдлिрд░ рдЖрд╣ाрд░ рд▓ेрдиा рдмрди्рдж рдХрд░ рджिрдпा। рдк्рд░рд╕рди्рди рдорди рд╕े рд░ाрдо рдиाрдо рдХा рд╕्рдорд░рдг рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕्рд╡ेрдЪ्рдЫा рдорд░рдг рдХो рд╡рд░рдг рдХрд░рдиे рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ुрдП рдФрд░ 15 рдирд╡рдо्рдмрд░ рдХो 9.30 рдмрдЬे рд╡िрдиोрдмा рд░ूрдкी рдЬ्рдпोрддि рдХा рдЕрдЦрдг्рдб рдЬ्рдпोрддि рдоें рд╡िрд▓ीрди рдХрд░ рджिрдпा рдЬीрд╡рди рднрд░ рдХे рднूрджाрди рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдмाрдж рдЬीрд╡рди рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдХी рдкूрд░्рдгाрд╣ुрддि рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ुрдИ।
рд╡िрдиोрдмा рдЬी рдХो рдЙрдирдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рдХे рдХाрд░рдг рд╕рди् 1950 рдоें рдоैрдЧрд╕ेрд╕े рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा рдеा। рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдП рдЖрдЬीрд╡рди рдЕрдердХ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрдиोрдмा рдХो 'рд╡िрд╢्рд╡ рдиाрдЧрд░िрдХ' рдХрд╣ा рдЬाрдП рддो рднी рдЕрдд्рдпुрдХ्рддि рди рд╣ोрдЧी।
рд╡рд╕्рддुрддः рд╕рди्рдд рд╡िрдиोрдмा рдЬैрд╕ा рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЭрдХрдЭोрд░рдиे рд╡ाрд▓ा, рдмрд╣ुрдЖрдпाрдоी, рд╕рдорди्рд╡рдпрдХाрд░ी, рдЕрдиोрдЦा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рд╕ाрд▓ों рдирд╣ीं, рдпुрдЧों рдХे рдмाрдж рдЖрддा рд╣ै। рдРрд╕े рдЕрдиूрдаे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХो рдмाрд░-рдмाрд░ рдирдорди।
-рд╢्рд░ी рджрдд्рддाрдд्рд░ेрдп рдоिрд╢्рд░
рдпे рднी рдкрдв़ें; Poem on Vinoba Bhave : рд╡िрдиोрдмा рднाрд╡े рдкрд░ рдХрд╡िрддा - рд╡िрд╢्рд╡ рд╢ांрддि рдХे рджूрдд рд╡िрдиोрдмा