Problems of women's life in biographies and novels of women writers
рдорд╣िрд▓ा рд▓ेрдЦिрдХाрдУं рдХी рдЖрдд्рдордХрдеा рдФрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ
рдиाрд░ी рдЬो рдоाँ рд╣ै, рдмрд╣рди рд╣ै, рдкрдд्рдиी рд╣ै। рдоाँ рдХा рджрд░्рдЬा рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╕рдмрд╕े рдКँрдЪा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдЬाрддि рдоें рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдоाँ рдХी рд╣ी рдоूрд░्рддि рдмрдиाрдпा рдеा। рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдЬрдирдиी рд╣ै। рдЖрдЬ рднी рднрд░рдд рд╡рд░्рд╖ рдоें рд╡िрднिрди्рди рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдоाँ рдХी рдкूрдЬा рдЕрд░्рдЪрдиा рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡рд╣ рджुрд░्рдЧा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ै, рд╡ैрд╖्рдгों рдоाрддा рдХे рд╣ो рдпा рд╕ाрдд рджेрд╡िрдпों рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ो। рдЙрдирдХी рд╕्рддुрддि рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдоुрд░ाрджें рдоाँрдЧी рдЬाрддी рд╣ै। рдмрд╣рди рдПрдХ рдкрд╡िрдд्рд░ рд░िрд╢्рддे рдХा рдиाрдо рд╣ै। рдмेрдЯी рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै рдФрд░ рдкрдд्рдиी рдЕрд░्рдзांрдЧिрдиी рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै। рдХрдИ рдЬрдЧрд╣ рд╢िрд╡ рдХे рдЪिрдд्рд░ рдФрд░ рдЕрд░्рдзрдиाрд░ीрд╢्рд╡рд░ рдФрд░ рдЖрдзा рдкुрд░ुрд╖ рдХे рд░ूрдк рдоें рджिрдЦाрдпा рдЬाрддा рд╣ैं। рдпрд╣ рдоाрдирд╡ рдХे рдкुрд░ाрддрди рдЪिंрддрди рдХा рд╣ी рд░ूрдк рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдмреЬे рджुःрдЦ рд╕े рдХрд╣рдиा рдкреЬрддा рд╣ै рдХि рдХुрдЫेрдХ рд▓ोрдЧ рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рд╕े рдЗрддрдиे рдиीрдЪे рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ै рдХि рд╕ोрдЪрдХрд░ рднी рд╢рд░्рдоिंрджा рд╣ोрдиा рдкреЬрддा рд╣ै।
рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдкुрд░ुрд╖ рдк्рд░рдзाрди рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдкुрд░ुрд╖ рдк्рд░рдзाрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдиाрд░ी рдХो рдЧौрдг рд╕्рдеाрди рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХिंрддु рднाрд░рддीрдп рдиाрд░िрдпाँ рдХी рд╕्рдеिрддि рдкрд╢्рдЪिрдоी рдиाрд░ी рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдХрдИ рдоाрдпрдиे рднिрди्рди рд╣ै। рдЖрдЬाрджी рдХे рдмाрдж рднाрд░рддीрдп рдиाрд░ी рдХो рдШрд░ рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдоिрд▓ा। рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рдмाрдж рдЙрд╕े рд╡ैрдзाрдиिрдХ рд╕рдоाрдиाрдзिрдХाрд░ рдоिрд▓े, рдкрд░िрдгाрдорддः рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЦेрддिрд╣рд░ рдиाрд░िрдпों рдоें рд╣ी рдирд╣ी рдмрд▓्рдХि рдЖрдо рд╢рд╣рд░ी рдФрд░ рдХрд╕्рдмाрдИ рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХो рднी рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рдЕрдЪ्рдЫी рдкाрд░्рд╢्рд╡ рднूрдоि рдоिрд▓ी।
рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ीрди рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рдХो рдорд╣िрдоाрдордп рд╕्рдеाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдеा। рдиाрд░ी рд╢рдм्рдж ‘рдиृ’ рд╕े рдЙрдж्рднрд╡ рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп ‘рд╡ीрд░рддा’ рдХा рдХाрдо рдХрд░рдиे, рджाрди рджेрдиे рдпा рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░рдиे рд╕े рд╣ै। рдиाрд░ी- рднाрд╡ рдоें рдпрд╣ी рдЕрд░्рде рд╕рди्рдиिрд╣िрдд рд╣ै। рд╢िрд╡ рдХे рдЕрд░्рдзрдиाрд░ीрд╢्рд╡рд░ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдиाрд░ी рдХी рд╕рдоाрджрд░рдгीрдп рд╕्рдеाрди рдХा рдШोрд╖рдХ рд╣ै।
“рдпाрдд्рд░ाрдиाрд░्рдпрд╕्рддु рдкूрдЬ्рдпрди्рддे рд░рдорди्рддे рддрдд्рд░ рджेрд╡рддा” рдЬрд╣ाँ рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХी рдкूрдЬा рд╣ोрддी рд╡рд╣ाँ рджेрд╡рддा рд░рд╣рддे рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдиाрд░ी рд╢्рд░ी рд╣ै, рд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдПрдХ рдУрд░ рддो рд╕्рдд्рд░ी рдХे рдоाрддृ рд░ूрдк рдХा рджैрд╡ीрдХрд░рдг рдХрд░ рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдЙрд╕े рдкूрдЬрдиीрдп рддрдеा рд╡ंрджрдиीрдп рдШोрд╖िрдд рдХрд░рддा рд╣ै рддो, рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рд╡рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдЙрд╕े рдоाрдпा, рдн्рд░рдо рдХा рдХाрд░рдг рдмрддाрдпा рд╣ै। рд░рд╣рд╕्рдпрд╡ाрджी рд╕рди्рддों рдиे рд╕्рдд्рд░ी рдХो рдоाрдпा рдХрд╣ा, рдЬिрд╕рд╕े рдз्рд╡рдиिрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдкुрд░ुрд╖ рдХो рдкрдердн्рд░рд╖्рдЯ рдХрд░рдиेрд╡ाрд▓ी рд╖рдб्рдпंрдд्рд░рдХाрд░ी рд╢рдХ्рддि рдХрд╣ा рд╣ै। рд╕्рдд्рд░ी рдХी рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рд╕्рдеिрддि рд╕рджा рд╕े рдЕрдзीрдирд╕्рдерддा рдХी рд╣ी рд░рд╣ी рд╣ै, рдкुрдд्рд░ी, рдмрд╣рди, рдкрдд्рдиी, рдоाрддा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡рд╣ рд╕рджैрд╡ рдкिрддा, рднाрдИ, рдкрддि рдФрд░ рдкुрдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдкुрд░ुрд╖ рдХे рдЖрдзीрди рд╣ी рд░рд╣ी рд╣ै। рдЙрд╕े рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдиे рд╕рджैрд╡ рдкुрд░ुрд╖ рдХे рдЖрдзीрди рдФрд░ рдЖрд╢्рд░िрдд рд╣ी рд░рдЦा рдЧрдпा।
рднाрд░рддीрдпों рдХे рд╕рднी рдЖрджрд░्рд╢ рдиाрд░ी рд░ूрдк рдоें рдкाрдП рдЬाрддे рдеे, рдЬैрд╕े рд╡िрдж्рдпा рдХे рд▓िрдП рдЖрджрд░्рд╢ рд░ूрдк рдоें рдоाँ рд╕рд░рд╕्рд╡рддी, рдзрди рдХे рд░ूрдк рдоें рд▓рдХ्рд╖्рдоी, рд╢рдХ्рддि рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाँ рджुрд░्рдЧा, рд╕ौंрджрд░्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाँ рд░рддि, рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЧंрдЧा, рдФрд░ рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рд░्рд╡рд╡्рдпाрдкी рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬрдЧрдд рдЬрдирдиी рдЖрджि।
рдкुрд░ुрд╖ рд╢ाрд╕िрдд рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдФрд░ рдиाрд░ी рдоुрдХ्рддि рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЪाрд╣े рдЬिрддрдиे рдмреЬे-рдмреЬे рджाрд╡े рдкेрд╢ рдХिрдпे рдЬाрдП, рдиाрд░े рд▓рдЧाрдП рдЬाрдП рдФрд░ рдХिрддрдиी рд╣ी рдмाрддें рдХ्рдпों рди рдХी рдЬाрдП рдкрд░ рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХी рджुрд░्рджрд╢ा рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдЖрдЬ рднी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рдоीрдбिрдпा рдоें рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдж्рд░рд╖्рдЯрд╡्рдп рд╣ै, рд╕्рдд्рд░ी рднोрдЧ्рдпा рдоाрдд्рд░ рд╣ै, рдФрд░ рдзрд░्рдорд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдиे рднी рдЙрд╕े рдЖрдЧे рдмреЭрдиे рдХा рдоौрдХा рдирд╣ीं рджिрдпा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдиेрдХ рдХुрдк्рд░рдеाрдУं рдиे рднी рдЬрди्рдо рд▓े рд▓िрдпा рдеा рдЬैрд╕े, рд╕рддी рдк्рд░рдеा, рдмाрд▓ рд╡िрд╡ाрд╣, рдкрд░्рджा рдк्рд░рдеा, рдЕрдирдоेрд▓ рд╡िрд╡ाрд╣ рдЖрджि।
рдиाрд░ी рдиे рдЕрдкрдиी рд╕рдлрд▓рддाрдУं рдХी рд╕ीреЭिрдпों рдХा рд░ुрдЦ рд╣рд░ рджिрд╢ा рдХी рдУрд░ рдШुрдоाрдпा। рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд░ाрдЬрдиीрддि рдХा рд╣ो, рдЪाрд╣े рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдХा, рд╕рдоाрдЬ рдХा рдХोрдИ рд░ूрдк рдРрд╕ा рдирд╣ी рдЬिрд╕рдоें рдиाрд░ी рдиे рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиा рдПрдХ рдЕрднीрд╖्рдЯ рдиिрд╢ाрдиा рдЫोреЬा рд╣ो।
рдорд╣िрд▓ा рдЖрдд्рдо-рдХрдеाрдХाрд░ों рдХे рдЖрдд्рдордХрдеा рдоें рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди:
рд╣िंрджी рдЧрдж्рдпोрдд्рддрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЖрдд्рдордХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕्рдеाрди рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЖрдд्рдордХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рдЕрддीрдд рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрддा рд╣ै। рдЙрд╕ी рд╡िрдзा рдоें рдкुрд░ुрд╖ рдЖрдд्рдо-рдХрдеाрдХाрд░ों рдХे рд╕ाрде рдорд╣िрд▓ा рдЖрдд्рдо рдХрдеाрдХाрд░ों рдиे рднी рдЕрдкрдиे рднोрдЧे рд╣ुрдП рдЬीрд╡рди рдХो рд╢рдм्рдж рдмрдж्рдз рдХिрдпा рд╣ै।
рдЬिрд╕рдоें рд╢िрд╡ाрдиी-‘рд╕ुрдирд╣ु рддाрдд рдпрд╣ рдЕрдХрде рдХрд╣ाрдиी’, рдкрдж्рдоा рд╕рдЪрджेрд╡-‘рдмूँрдж рдмाрд╡реЬी’, рдоैрдд्рд░ेрдпी рдкुрд╖्рдкा-‘рдХрд╕्рддूрд░ी рдХुंрдбрд▓ рдмрд╕ै’ рддрдеा ‘рдЧुреЬिрдпा рднीрддрд░ рдЧुреЬिрдпा’, рд░рдордгिрдХा рдЧुрдк्рддा-‘рд╣ाрджрд╕े’, рд╕ुрд╢ीрд▓ рд░ाрдп-‘рдПрдХ рдЕрдирдкреЭ рдХрд╣ाрдиी’, рдк्рд░рднा рдЦेрддाрди-‘рдЕрди्рдпрдеा рд╕े рдЕрдирди्рдпा’, рдоुрди्рдиू рднंреЬाрд░ी-‘рдПрдХ рдХрд╣ाрдиी рдпрд╣ рднी’ рдХौрд╢рд▓्рдпा рдмैрд╕ंрдд्рд░ी-‘рджोрд╣рд░ा рдЕрднिрд╢ाрдк’, рдХृрд╖्рдгा рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ी-‘рд▓рдЧрддा рдирд╣ीं рд╣ै рджिрд▓ рдоेрд░ा’, рдЪंрдж्рд░рдХिрд░рдг рд╕ौрдирд░ेрдХ्рд╕-‘рдкिंрдЬрд░े рдХी рдоैрдиा’, рд╕ुрд╢ीрд▓ рдЯाрдХрднौрд░े-‘рд╢िрдХंрдЬे рдХा рджрд░्рдж’, рдЕрдоृрддा рдк्рд░ीрддрдо-‘рд░рд╕ीрджी рдЯिрдХрдЯ’ рдЖрджि рдЖрдд्рдордХрдеा рдХाрд░ों рдПрд╡ं рдЙрдирдХे рдЖрдд्рдоा-рдХрдеाрдУं рдХे рдиाрдо рдЧिрдиाрдпे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ै। рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдЖрдд्рдоा-рдХрдеा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЬीрд╡рди рдХो рдПрдХ рдмाрдЗрд╕्рдХोрдк рдХी рднांрддि рдЦोрд▓рдХрд░ рд░рдЦ рджिрдпा рд╣ै рд╕ाрде рд╣ी рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдПрд╡ं рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди рдХे рдд्рд░ाрд╕рджी рдХो рднी рдЙрд╕рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рд╣ै।
рдХृрд╖्рдгा рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ी рдХी ‘рд▓рдЧрддा рдирд╣ी рд╣ै рджिрд▓ рдоेрд░ा’ рдкुрд░ुрд╖ рдиिрд░्рдоिрдд рдкिрддृрд╕рдд्рддाрдХ рдиैрддिрдХ рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХी рдзрдЬ्рдЬिрдпां рдЙреЬाрдХрд░ рд░рдЦ рджेрддी рд╣ै। рдХृрд╖्рдгा рдЬी рдиे рдПрдХ рдРрд╕े рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЖँрдЦ рдЦोрд▓ी рдЬрд╣ाँ рдкुрдд्рд░ рдХे рд╕ाрдордиे рдкुрдд्рд░ी рдХुрдЫ рднी рдирд╣ी। рдпрд╣ рдЖрдд्рдо-рдХрдеा рд▓िंрдЧ рднेрдж рдХी рдкрдХ्рд╖рдкाрдд рдкूрд░्рдг рдиीрддि рдХे рджुрд╖्рдкрд░िрдгाрдоों рдХी рдУрд░ рд╕ंрдХेрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рд╕ुंрджрд░ рд╕्рдд्рд░ी рдХे рдк्рд░рддि рдХाрдоुрдХ рдкुрд░ुрд╖ों рдХी рджूрд╖िрдд рдиिрдЧाрд╣ें рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ंрдХрдЯрдЧ्рд░рд╕्рдд рдмрдиाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрдд्рдо-рдХрдеा рдкुрд░ुрд╖ рдЕрд╣ं рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд░्рде рд╕े рдкीреЬिрдд рдиाрд░ी рдХा рдХाँрдЯोрднрд░ी рдЬिंрджрдЧी рдХी рджрд╕्рддाрди рд╣ै।
рдоैрдд्рд░ेрдпी рдкुрд╖्рдкा рдХा ‘рдХрд╕्рддूрд░ी рдХुंрдбрд▓ рдмрд╕ै’ рдЖрдд्рдо-рдХрдеा рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рд▓िрдЦрддी рд╣ै рдпрд╣ी рд╣ै рд╣рдоाрд░ी рдХрд╣ाрдиी। рдоेрд░ा рдФрд░ рдоेрд░ी рдоाँ рдХी рдХрд╣ाрдиी। рдЖрдкрд╕ी рдк्рд░ेрдо, рд▓рдЧाрд╡ рдФрд░ рджुрд░ाрд╡ рдХी рдЕрдиुрднूрддिрдпों рд╕े рд░рдЪी рдХрдеा рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕ी рдмाрддें рдРрд╕ी рд╣ै, рдЬो рдоेрд░े рдЬрди्рдо рдХे рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдШрдЯिрдд рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ैं। рдЖрдд्рдордХрдеा рдХे рдк्рд░рдердо рдЦंрдб рдоें рдХрд╕्рддूрд░ी рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдмेрдЯी рдоैрдд्рд░ेрдпी(рд▓ेрдЦिрдХा) рдХे рдмीрдЪ рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдж्рд╡рди्рдж्рд╡ рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╣ै।
рдкрдж्рдоा рд╕рдЪрджेрд╡ рдХी ‘рдмूंрдж рдмाрд╡реЬी’ рдПрдХ рдРрд╕ी рдЖрдд्рдордХрдеा рд╣ै рдЬो рдкाрдардХों рдХो рдЕंрджрд░ рддрдХ рджрд╣рд▓ा рджेрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдЖрдд्рдордХрдеा рдоें рдкрдж्рдоा рдЬी рдиे рдХрдИ рд╕рд╡ाрд▓ рдЙрдаाрдпे рд╣ै рдЬैрд╕े- рдХ्рдпा рд╕рдоाрдЬ рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рдЯूрдЯेрдЧी?, рдХ्рдпा рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдкुрд░ुрд╖ рд░ूрдкी рдкрддि рд╕рдордЭ рдкाрдпेंрдЧे?, рдХ्рдпा рд╕рднी рдЗрд╕ рд░ूрдк рдоें рдмुрд░े рд╣ी рд╣ोрддे рд╣ै?, рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд▓िрдЦा рд╣ै рдоेрд░ी рдпे рд╕्рдоृрддिрдпाँ рдЖрдд्рдо рдХрдеाрдд्рдордХ рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдЕрдкрдиे рд╕े рдЬ्рдпाрджा рджुрдиिрдпाँ рд╕े рдЬुреЬी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЖрдк рдмीрддी рднी рд╣ै рдФрд░ рдЬрдЧ рдмीрддी рднी рджुрдиिрдпा рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╣ी рдХрд╣ाрдиी рд╣ै। рдмूंрдж рдФрд░ рдмाрд╡реЬी рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рд╕рдорд╖्рдЯि рдХे рд╕ंрдмंрдз рдХो рд╕рдлрд▓рддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдХिрддрдиी рднी рдХрдаिрди рд╣ो рд▓ेрдЦिрдХा рдбिрдЧрддी рдирд╣ी рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ी, рджृреЭрдк्рд░рддिрдЬ्рдЮ рдПрд╡ं рдЕрджрдо्рдп рдЬिрдЬीрд╡िрд╖ा рд▓ेрдХрд░ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ुрдИ рд╣ै।
рдорд╣िрд▓ा рдЖрдд्рдо рдХрдеाрдХाрд░ों рдиे рдиाрд░ी рдкрд░ рд╣ो рд░рд╣े рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░ों рдХो рдиिःрд╕ंрдХोрдЪ рдвंрдЧ рд╕े рдЕрдкрдиे рдЖрдд्рдордХрдеा рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджी рд╣ै। рдкрддि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдкрдд्рдиी рдкрд░ рдХिрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░ों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдХृрд╖्рдгा рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ी рдЕрдкрдиे рдЖрдд्рдордХрдеा рдоें рдХрд╣рддी рд╣ै ‘рдФрд░ рд╣ो рдЧрдИ рдзुрд▓ाрдИ, рд░рдИрд╕ी рдзुрдиाрдИ, рдЗрдирдХे рдмाрдж рдмрд▓ाрдд्рдХाрд░ рдХी рдкुрдирд░ाрд╡ृрдд्рддि’।
рдЖрдЬ рднрд▓े рд╣ी рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХाрд░рдг рд▓ोрдЧ рдкреЭ-рд▓िрдЦрдХрд░ рдЖрдЧे рдмреЭ рд░рд╣े рд╣ै рдХिंрддु рдЙрдирдХी рдоाрдирд╕िрдХрддा рдоें рдЕрднी рднी рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдирд╣ी рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдиाрд░ी рдХी рдУрд░ рдПрдХ рднूрдЦ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрддे рд╣ैं। рднрд▓े рд╣ी рд╡рд╣ рдЙрд╕рдХे рдЖрдпु рдоें рдмेрдЯी рдЬैрд╕ा рднी рдХ्рдпों рди рд╣ो, рдРрд╕ा рд╣ी рдмाрдд рдХा рдЬिрдХ्рд░ рдХृрд╖्рдгा рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ी рдиे ‘рд▓рдЧрддा рдирд╣ी рджिрд▓ рдоेрд░ा’ рдЗрд╕ рдЖрдд्рдордХрдеा рдоें рдХिрдпा рд╣ै।
рдорд╣िрд▓ा рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ों рдХी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди:
рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдорд╣ाрджेрд╡ी рд╡рд░्рдоा, рдорд╣ाрд╢्рд╡ेрддा рджेрд╡ी, рдЕрдоृрдд рдк्рд░ीрддрдо, рд╕ुрднрдж्рд░ाрдХुрдоाрд░ी рдЪौрд╣ाрди, рдХृрд╖्рдгा рд╕ोрдмрддी, рдбॉ.рдк्рд░рднा рдЦेрддाрди, рдЙрд╖ा рдк्рд░िрдпंрд╡рдж, рдордорддा рдХाрд▓िрдпा рдЖрджि рдиे рднी рдиाрд░िрдпों рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдПрд╡ं рдиाрд░ी-рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рд▓िрдП рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдЧрдд рдоें рдЕрдкрдиी рдХрд▓рдо рдЪрд▓ाрдИ।
‘рд░ुрдХेрдЧी рдирд╣ी рд░ाрдзिрдХा’ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдЙрд╖ा рдк्рд░िрдпंрд╡рджा рдиे рдЖрдзुрдиिрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд╕े рдЙрджिрдд рдиाрд░ी рд╣ी рдЙрд╕рдХा рд╡िрд╖рдп рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рд╕्рд╡рдпं рд▓िрдЦрддी рд╣ै рдПрдХ рдРрд╕ी рд╕्рдд्рд░ी рдХा, рдЬो рдХि рдЕрдкрдиे рдоें рдЙрд▓рдЭ рдЧрдИ рд╣ै рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдХो рдкाрдиे рдХी рдЦोрдЬ рдоें рдЙрд╕े рдЕрдкрдиे рд╣ी рдЕंрджрд░ рдмैрдардХрд░ рдЦोрдЬ рдХрд░рдиी рд╣ै। рд░ाрдзिрдХा рдХा рдиिрдкрдЯ рдЕрдХेрд▓ाрдкрди рдФрд░ рднाрд░рдд рдоें рдЕрдкрдиे рдХो рдЙрдЦреЬा-рдЙрдЦреЬा рдЬीрдиा рдоेрд░ी рдЕрдкрдиी рдЕрдиुрднूрддिрдпाँ рдеी; рдЬिрди्рд╣ें рдХि рдоैं рдмेрд╣рдж рд▓ाреЬ-рдк्рдпाрд░ рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдирдХाрд░ा рдирд╣ी рд╕рдХी।
рдордорддा рдХाрд▓िрдпा рдЬी рдХा рдПрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ ‘рдПрдХ рдкрдд्рдиी рдХे рдиोрдЯ्рд╕’ рдоें рд╡рд╣ рдХрд╣рддी рд╣ै рдмाрд╣рд░ी рджुрдиिрдпा рдХे рджрдмाрд╡ рдФрд░ рд╢рдХ्рд╖्рд╡рдд рджाрдпिрдд्рд╡ рдЖрдЬ рдиाрд░ी рдХो рдЬрдЯिрд▓ рдЖрдд्рдо рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХा рдкाрда рдкреЭा рд░рд╣े рд╣ै।
рдХृрд╖्рдгा рд╕ोрдмрддी рдЬी рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ ‘рд╕ूрд░рдЬ рдоुрдЦी рдЕंрдзेрд░े рдХे’ рдоें рдиाрд░ी рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рд╕ुрдирд╕ाрди рдЬंрдЧрд▓, рдоाрдирд╡ीрдп рдорди рдХी рдиिрддांрдд рдЙрд▓рдЭी рд╣ुрдИ рдЪाрд╣рдд рдФрд░ рдЬीрд╡рди рднрд░े рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХा рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рджрд░्рд╢ाрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдоंрдЬुрд▓ рднрдЧрдд рдиे рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ ‘рдЕрдиाрд░ों рдоें’ рдЬीрд╡рди рдпрдеाрд░्рде рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдиाрдпिрдХा рдиिрдо्рди рд╡рд░्рдЧीрдп рдиाрд░ी рд╣ै рдЬो рдорд╣рдд्рд╡ाрдХांрдХ्рд╖ी рд╣ै рддрдеा рд╕рдордп рдФрд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдХो рдЭрдЯ рдмрджрд▓ рд▓ेрддी рд╣ै। рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं, рд╡рд╣ рдЖрдзुрдиिрдХрддा рдФрд░ рдкрд░ंрдкрд░ा рджो рдЫोрд░ рдХे рдмीрдЪ рдЭुрдЬрддी рд╣ै। рдЕрдиाрд░ों рдиे рдЕрдкрдиे рд╡рд░्рдЧ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрдж्рд░ूрдкрддा рдУं рдПрд╡ं рдорд╣рдд्рд╡ाрдХांрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡рди рдХे рддीрдЦे рдпрдеाрд░्рде рдХो рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХिрдпा рд╣ै।
рдорд╣ाрджेрд╡ी рд╡рд░्рдоा рдиे рд╕рдЪ рд╣ी рдХрд╣ा рд╣ै- ‘ рднाрд░рддीрдп рдиाрд░ी рднी рдЬिрд╕ рджिрди рдЕрдкрдиे рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдк्рд░ाрдг рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд╕े рдЬाрдЧ рд╕рдХे рдЙрд╕ рджिрди рдЙрд╕рдХी рдЧрддि рд░ोрдХрдиा рдХिрд╕ी рдХे рд▓िрдП рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं। (рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдХी рдХреЬिрдпाँ, рднूрдоिрдХा рд╕े)
рдЙрдкрд╕ंрд╣ाрд░ :
рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдорд╣िрд▓ा рдЖрдд्рдо-рдХрдеाрдУं рдХो рджेрдЦा рдЬाрдПँ рддो рдпрд╣ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдорд╣िрд▓ाрдУं рдиे рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдПрд╡ं рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рдХрдеाрдУं рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рддो рджी рд╣ै, рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рдЕрдкрдиे рдЖрдд्рдо-рдХрдеाрдУं рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЬीрд╡рди рдпा рдЗрд╕ी рд╕рдоाрдЬ рдоें рдШрдЯिрдд рдШрдЯрдиा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдиाрд░ी рдХे рдпाрддрдиाрдордп рдЬीрд╡рди рдХो рднी рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै, рдЬो рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд╕рдордп рдХे рдпрдеाрд░्рде рдХो рдмреЬे рд╣ी рд╕рд╢рдХ्рдд рд░ूрдк рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрддा рд╣ै।
рдбॉ. рдоुрд▓्рд▓ा рдЖрджрдо рдЕрд▓ी
рд╕ंрджрд░्рдн:-
1. рдорд╣िрд▓ा рдЖрдд्рдордХрдеा рд▓ेрдЦрди рдоें рдиाрд░ी- рдбॉ.рд░рдШुрдиाрде рдЧрдгрдкрддि рджेрд╕ाрдИ
2. рд▓рдЧрддा рдирд╣ीं рд╣ै рджिрд▓ рдоेрд░ा – рдХृрд╖्рдгा рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ी
3. рдХрд╕्рддूрд░ी рдХुंрдбрд▓ рдмрд╕ै – рдоैрдд्рд░ेрдпी рдкुрд╖्рдкा
4. рдорд╣िрд▓ा рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ों рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдиाрд░ी рд╡ाрджी рджृрд╖्рдЯि – рдбॉ.рдЕрдорд░ рдЬ्рдпोрддि
рдпे рднी рдкрдв़ें;
✓ рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рджрд▓िрдд рдЖрдд्рдордХрдеाрдПँ