рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХाрд╡्рдп рдоें рд╕ौंрджрд░्рдп рдЪेрддрдиा : Chhayavaad Kavya

Dr. Mulla Adam Ali
0

Aesthetic Consciousness in Chhayavaadi Poetry

Aesthetic Consciousness in Chhayavaadi Poetry

рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХाрд╡्рдп рдоें рд╕ौंрджрд░्рдп рдЪेрддрдиा

рд╣िंрджी рдХाрд╡्рдп рдХे рд╕ुрджीрд░्рдШ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рднрдХ्рддिрдХाрд▓ рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рдХाрд╡्рдп рдХे рдЕंрддрд░ंрдЧ рдФрд░ рдмрд╣िрд░ंрдЧ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╕рдоृрдж्рдз рдпुрдЧ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдХा рдиाрдо рд▓िрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдХे рддृрддीрдп рдЪрд░рдг рдХрд╣ рдЬाрдиेрд╡ाрд▓ी рдЗрд╕ рдХाрд╡्рдпрдзाрд░ा рдХा рдЬрди्рдо рдПрд╡ं рд╡िрдХाрд╕ рджो рдорд╣ाрдпुрдж्рдзों рдХे рдмीрдЪ рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдпुрдЧीрди рдХрд╡िрддा рдХी рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।

рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдпुрдЧ рдоें 'рдХрд▓ा рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП' рдХा рдмोрд▓рдмाрд▓ा рд░рд╣ा рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рдХो рддो рдорд╣рдд्рд╡ рдоिрд▓ा рдкрд░ 'рдХрд▓ा' рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рд╣ो рдЧрдИ। рдХрд▓ा рдкрд░ рдмंрдзрди рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХी рдоूрд▓ рдЗрдХाрдИ 'рд╡्рдпрдХ्рддि' рдХा рдиिрд░ाрджрд░ рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдХे рд╕ृрдЬрди рдХा рдоूрд▓ाрдзाрд░ рдмрдиा। рдорд╣ाрджेрд╡ी рдХे рд╢рдм्рджों рдоें рдХрд╣े рддो-"рдЙрд╕рдХे (рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдХे) рдЬрди्рдо рд╕े рдк्рд░рдердо рдХрд╡िрддा рдХे рдмंрдзрди рд╕ीрдоा рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рдЪुрдХे рдеे рдФрд░ рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рдмाрд╣рдпाрдХाрд░ рдкрд░ рдЗрддрдиा рдЕрдзिрдХ рд▓िрдЦा рдЬा рдЪुрдХा рдеा рдХि рдордиुрд╖्рдп рдХा рд╣ृрджрдп рдЕрдкрдиी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рд░ो рдЙрдаा।" рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдХी рдЖрдд्рдоाрднिрд╡्рдпрдХ्рддि, рд╕ौंрджрд░्рдпрднाрд╡рдиा рдк्рд░рдХृрддि рдЪिрдд्рд░рдг, рд╡िрд░рд╣ рд╡ेрджрдиा, рд╕्рд╡рдЪ्рдЫंрджрддा, рдХाрд▓्рдкрдиिрдХрддा рдЖрджि рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдкрд░ рдЧौрд░ рдХрд░े рддो рдЗрд╕рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा рд╕िрдж्рдз рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡ैрд╕े рднी рдмंрдзрди рдЬрдм рд╢िрдеिрд▓ рд╣ुрдП рддो рднाрд╡ рдПрд╡ं рдХрд▓ा рджोрдиों рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╕ौंрджрд░्рдп рдЪिрдд्рд░рдг рдоें рдЕрднिрд╡ृрдж्рдзि рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣ुрдП। рдк्рд░рд╕ाрдж, рдкंрдд, рдиिрд░ाрд▓ा, рдорд╣ाрджेрд╡ी рд╡рд░्рдоा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоाрдЦрдирд▓ाрд▓ рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी, рднрдЧрд╡рддीрдЪрд░рдг рд╡рд░्рдоा, рд░ाрдордХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा рдЖрджि рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡िрдпों рдХे рдХाрд╡्рдп рдХो рджेрдЦें рддो рдЙрд╕рдоें рд╕ौंрджрд░्рдп рднाрд╡рдиा рд╣ी рдЕрдзिрдХ рд╕рд░ рдЪрдврдХрд░ рдмोрд▓рддी рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдбॉ. рд╢ंрднुрдиाрде рд╕िंрд╣ рдХे рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдЗрд╕ рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдЙрдж्рдзрд░рдгीрдп рд╣ै рдХि-"рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдХे рд╕рднी рдХрд╡िрдпों рдиे рд╕ौंрджрд░्рдп рдХी рдПрдХ рдирдИ рдЪेрддрдиा рд▓ेрдХрд░ рдХाрд╡्рдп рд░рдЪрдиा рдХी рдФрд░ рдЗрд╕ी рд╡्рдпाрдкрдХ рд╕ौंрджрд░्рдп рдЪेрддрдиा рдХे рдХाрд░рдг рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдк्рд░ेрдо рдХो рдЬीрд╡рди рджрд░्рд╢рди рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा। рд╡рд╕्рддुрддः рд╕ौंрджрд░्рдп рд╣ी рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдХे рдХрд╡िрдпों рдХा рдзрд░्рдо рдмрди рдЧрдпा рдеा।" рдЗ рд╕рдХे рдкрд░िрдгाрдо рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХाрд╡्рдп рдоें рд╕рдд्рдп, рд╢िрд╡ рдФрд░ рд╕ुंрджрд░ рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡ рд╕ुंрджрд░ рдХो рд╣ी рдоिрд▓ा। рдЪाрд╣े рднाрд╡ рд╕ौंрджрд░्рдп рд╣ो рдпा рдХрд▓्рдкрдиा рд╕ौंрджрд░्рдп рдоाрдирд╡ी рд╕ौंрджрд░्рдп рд╣ो рдпा рдк्рд░рдХृрддि рд╕ौंрджрд░्рдп рд╕рднी рдоें рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡िрдпों рдиे рдирд╡ीрди рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХो рдЕрдкрдиाрдпा।

рднाрд╡ рд╕ौंрджрд░्рдп рдХी рдмाрдд рдХрд░े рддो рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХाрд╡्рдп рднाрд╡-рд╡ैрднрд╡ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рдоृрдж्рдзрд╢ाрд▓ी рд░рд╣ा। рдк्рд░рд╕ाрдж, рдкंрдд, рдиिрд░ाрд▓ा, рдорд╣ाрджेрд╡ी рд╡рд░्рдоा рдЖрджि рдХрд╡िрдпों рдиे рд╡िрднिрди्рди рднाрд╡ों рдХा рдоूрд░्рддिрдХрд░рдг рдХрд░рдХे рдЙрдирдХा рд╕рдЬीрд╡ рдЪिрдд्рд░рдг рдХिрдпा। рдкрд░ рд╡ेрджрдиा рдФрд░ рд╡िрд░рд╣ рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рд░рд╣ी। 'рдЖँрд╕ू' рдоें рдк्рд░рд╕ाрдж рдиे- 'рдоाрджрдХ рдеी рдоोрд╣рдордпी рдеी। рдорди рдмрд╣рд▓ाрдиे рдХी рдХ्рд░ीрдбा। рдЕрдм рд╣ृрджрдп рд╣िрд▓ा рджेрддी рд╣ै। рд╡рд╣ рдордзुрд░ рдк्рд░ेрдо рдХी рдкीрдбा' рдХрд╣рдХрд░ рдЕрдкрдиी рд╡िрд░рд╣ рд╡ेрджрдиा рдХो рдЬрд╣ाँ рд╡ाрдгी рджी рд╡рд╣ीं 'рддुрдордХो рдкीрдбा рдоें рдвूँрдвा। рддुрдордоें рдвूँрдвूँрдЧी рдкीрдб़ा।' 'рдоैं рдиीрд░ рднрд░ी рджुःрдЦ рдХी рдмрджрд▓ी' рд╕рд░ीрдЦी рдкंрдХ्рддिрдпों рдиे рдорд╣ाрджेрд╡ी рдХी рд╡ेрджрдиा рдХो рджрд░्рд╢ाрдпा। ' рд╡िрд░рд╣ рд╣ै рдЕрдерд╡ा рдпрд╣ рд╡рд░рджाрди! рдХрд▓्рдкрдиा рдоें рдХрд╕рдХрддी рд╡ेрджрдиा। рдЕрд╢्рд░ु рдоें рдЬीрддा рд╕िрд╕рдХрддा рдЧाрди рд╣ै।' рдХрд╣рдХрд░ рдкंрдд рдиे рд╡िрд░рд╣ рдХो рд╡рд░рджाрди рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦा, рддो рдиिрд░ाрд▓ा рдХी рднिрдХ्рд╖ुрдХ, рд╡िрдзрд╡ा, рддोрдбрддी рдкрдд्рдерд░, рд╕рд░ोрдЬрд╕्рдоृрддि рдоें рд╡ेрджрдиा рдХी рд╣ी рдЕрдзिрдХрддा рд░рд╣ी। 'рдЬीрд╡рди рд╣ी рдХрд░ूрдг рдХрдеा рд╣ै। рд╢рдм्рджों рдоें рд╕ुंрджрд░рддा рд╣ै। рдЕрд░्рдеों рдоें рднрд░ी рд╡्рдпрдеा рд╣ै।' рдЬैрд╕ी рд░ाрдордХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा рдХी рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рднी рдпрд╣ी рднाрд╡ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै।

рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХाрд╡्рдп рдоें рдХрд▓्рдкрдиा рдХा рднी рдЕрддिрд╢рдп рдорд╣рдд्рд╡ рд░рд╣ा। рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдУрд░ рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд░ूрдЭाрди рдХे рдХाрд░рдг рдЗрд╕рдХी рддीрдЦी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рднी рд╣ुрдИ рдФрд░ рдЗрди рдХрд╡िрдпों рдХो рдкрд▓ाрдпрдирд╡ाрджी рддрдХ рдХрд╣ा рдЧрдпा। рдк्рд░рд╕ाрдж рдХे рдХाрд╡्рдп 'рдк्рд░ेрдо- рдк्рд░рдеिрдХ', 'рдЖँрд╕ू', 'рдХाрдоाрдпрдиी', рдкंрдд рдХे 'рдЙрдЪ्рдЫрд╡ाрд╕', 'рдЧ्рд░ंрдеि', рдиिрд░ाрд▓ा рдХी 'рд░ाрдо рдХी рд╢рдХ्рддिрдкूрдЬा' । рд░ाрдордХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा рдХे 'рдПрдХрд▓рд╡्рдп', 'рдЪिрдд्рддौрдб рдХी рдЪिрддा' рдХрд▓्рдкрдиा рд╕ौंрджрд░्рдп рдХे рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै। рдк्рд░рд╕ाрдж рдХी 'рд╣े рдХрд▓्рдкрдиा рд╕ुрдЦрджाрди । рддुрдо рдордиुрдЬ рдЬीрд╡рди рдк्рд░ाрдг। рддुрдо рд╡िрд╕рдж рд╡्рдпोрдо рд╕рдоाрди। рддрдм рдЕंрдд рдирд░ рдирд╣िं рдЬाрди' рдФрд░ рдиिрд░ाрд▓ा рдХी 'рдлूрд▓рддे рдирд╣ीं рд╣ै рдлूрд▓ рд╡ैрд╕े рд╡рд╕ंрдд рдоें। рдЬैрд╕े рддрдм рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдбाрд▓ों рдкрд░ рдЦिрд▓рддे рд╣ैं' 'рдХрд╡ि' рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдХрд╡िрддा рдХी рдпрд╣ рдкंрдХ्рддिрдпाँ рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХрд░рддी рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। 'рдЖрдзुрдиिрдХ рдХрд╡ि' рдкुрд╕्рддрдХ рдоैं рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдкंрдд рдЬी рдХे рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдХि "рдоैं рдХрд▓्рдкрдиा рдХे рд╕рдд्рдп рдХो рд╕рдмрд╕े рдмрдбा рд╕рдд्рдп рдоाрдирддा рд╣ूँ....। рдоेрд░ा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै рдХि рд╡ीрдгा рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЧ्рд░ाрдо्рдпा рддрдХ рдЕрдкрдиी рд╕рднी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдоैंрдиे рдЕрдкрдиी рдХрд▓्рдкрдиा рдХो рд╣ी рд╡ाрдгी рджी рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕ी рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдЙрди рдкрд░ рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рд░рд╣ा рд╣ै। рд╢ेрд╖ рд╕рдм рд╡िрдЪाрд░, рднाрд╡, рд╢ैрд▓ी рдЖрджि рдЙрд╕рдХी рдкुрд╖्рдЯि рдХे рд▓िрдП рдЧौрдг рд░ूрдк рдоें рдХाрдо рдХрд░рддे рд░рд╣े рд╣ैं।" рднी рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдк्рд░рд╢рд╕्рддि рдХे рдкрд░िрдЪाрдпрдХ рд╣ी рд╣ै।

рдХрд▓्рдкрдиा рд╕ौंрджрд░्рдп рдХी рддрд░рд╣ рдоाрдирд╡ीрдп рд╕ौंрджрд░्рдп рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рднी рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡िрдпों рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд░рд╣ी। рд╡рд╕्рддुрддः рдкुрд░ुрд╖ рдФрд░ рдиाрд░ी рджोрдиों рдХा рд╕ौंрджрд░्рдп рдЪिрдд्рд░рдг рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдоें рдоिрд▓рддा рд╣ै рдкрд░ рдЕрдзिрдХ्рдп рдФрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░ рдиाрд░ी рд╕ौंрджрд░्рдп рдЪिрдд्рд░рдг рдоें рд╣ी рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рдХाрдоाрдпрдиी рдоें 'рдордиु' рдХे рдЪिрдд्рд░рдг рдоें рд░ाрдо рдХी рд╢рдХ्рддिрдкूрдЬा рдоें 'рд░ाрдо' рдХे рдЪिрдд्рд░рдг рдоें рд╡िрд╕्рддाрд░ рдЕрд╡рд╢्рдп рдоिрд▓рддा рд╣ै рдкрд░ рдРрд╕े рд╕्рдерд▓ рдХрдо рд╣ी рд╣ै। рдЕрди्рдп рдЬрдЧрд╣ рдмाрд╣рд░ी рд╕ुंрджрд░рддा рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдЖंрддрд░िрдХ рд╕ौंрджрд░्рдп рдХी рдУрд░ рдкुрд░ूрд╖ рдЪिрдд्рд░рдг рдоें рдЕрдзिрдХ рд░ूрдЭाрди рд░рд╣ा рд╣ै। рдордЧрд░ рдиाрд░ी рдХे рдЕंрддрд░्рдмाрд╣्рдп рдЪिрдд्рд░рдг рдоें рдЗрди рдХрд╡िрдпों рдиे рдЕрдкрдиी рд╕рдорд╕्рдд рдк्рд░рддिрднा рдХो рдЙँрдбेрд▓рдХрд░ рд░рдЦ рджिрдпा рд╣ै। рдкрд░ рдПрдХ рдмाрдд рдпрд╣ाँ рдпрд╣ рднी рджृрд╖्рдЯрд╡्рдп рд╣ै рдХि рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡ि рдХा рдиाрд░ी рдЪिрдд्рд░рдг рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдФрд░ рдЕрд╢्рд▓ीрд▓ рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╕्рдеूрд▓рддा рдФрд░ рдирдЧ्рдирддा рдк्рд░ाрдпः рди рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै। рдХाрдоाрдпрдиी рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рд╕ौंрджрд░्рдп рд╡рд░्рдгрди рдоें рдХрд╡ि рдХрд╣рддा рд╣ै- 'рдиीрд▓ рдкрд░िрдзाрди рдмीрдЪ рд╕ुрдХुрдоाрд░। рдЦुрд▓ рд░рд╣ा рдоृрджुрд▓ рдЕрдзрдЦुрд▓ा рдЕंрдЧ। рдЦिрд▓ा рд╣ो рдЬ्рдпों рдмिрдЬрд▓ी рдХा рдлुрд▓। рдоेрдШ рдмрди рдмीрдЪ рдЧुрд▓ाрдмी рд░ंрдЧ।' рд░ाрдордХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा рдХी 'рдиूрд░рдЬрд╣ाँ' рдХрд╡िрддा рдоें 'рдиूрд░рдЬрд╣ाँ' рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рднी рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдкंрдд рдХा рдиाрд░ी рдЪिрдд्рд░рдг рдЗрд╕ी рднाрд╡рдиा рд╕े рдУрддрдк्рд░ोрдд рд╣ै। 'рдЙрдЪ्рдЫрд╡ाрд╕' рдХрд╡िрддा рдХा рд╡рдпःрд╕ंрдзि рд╡рд░्рдгрди рдж्рд░рд╖्рдЯрд╡्рдп рд╣ै- 'рд╕рд░рд▓рдкрди рд╣ी рдеा рдЙрд╕рдХा рдорди। рдиिрд░ाрд▓ाрдкрди рдеा рдЖрднूрд╖рдг। рдХाрди рд╕े рдоिрд▓े рдЕрдЬाрди-рдирдпрди। рд╕рд╣рдЬ рдеा рд╕рдЬा рд╕рдЬीрд▓ा рддрди।'

рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡िрдпों рдиे рдк्рд░рдХृрддि рдХा рдоाрдирд╡ीрдХрд░рдг рдХрд░рдХे рдиाрд░ी рд╕ौंрджрд░्рдп рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдХिрдпा рд╣ै। рдиिрд░ाрд▓ा рдХी 'рдк्рд░िрдп рдпाрдоिрдиी рдЬाрдЧी। рдЕрд▓рд╕ рдкंрдХрдЬ рджृрдЧ рдЕрд░ूрдг рдоुрдЦ। рддрд░ूрдг рдЕрдиुрд░ाрдЧी' рдкंрдХ्рддिрдпाँ рд╣ो рдпा 'рдХौрди рддुрдо рд░ुрдкрд╕ि рдХौрди ? рд╡्рдпोрдо рд╕े рдЙрддрд░ рд░рд╣ी рдЪुрдкрдЪाрдк। рдЫिрдкी рдиिрдЬ рдЫाрдпा рдЫрд╡ि рдоें рдЖрдк। рд╕ुрдирд╣рд▓ा рдлैрд▓ा рдХेрд╢ рдХрд▓ाрдк। рдордзुрд░ рдоंрдерд░, рдоृрджु, рдоौрди' рдЬैрд╕ा рдкंрдд рдХा рд╕ंрдз्рдпा рдЪिрдд्рд░, рдк्рд░рдХृрддि рдоें рдХрд╡ि рдиे рдиाрд░ी рд╕ौंрджрд░्рдп рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рд╣ै। рдкुрд░ुрд╖ рдХрд╡िрдпों рдХी рддрд░рд╣ рдорд╣ाрджेрд╡ी рдиे рдиाрд░ी рд╕ौंрджрд░्рдп рдХा рд╕ीрдзा рдЪिрдд्рд░рдг рддो рдирд╣ीं рдХिрдпा рдкрд░ 'рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рд╖िрддिрдЬ рд╕े рдЖ рд╡рд╕ंрдд рд░рдЬрдиी' рдЬैрд╕े рдЧीрддों рдоें рдк्рд░рдХृрддि рдХो рдоाрдз्рдпрдо рдмрдиाрдХрд░ рдиाрд░ी рдХा рдЕрди्рддрд░्рдмाрд╣рдп рдЪिрдд्рд░ рдЕрд╡рд╢्рдп рдЦिंрдЪा рд╣ै। рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡िрдпों рдХे рдиाрд░ी рдЪिрдд्рд░рдг рдХी рдПрдХ рдЕрди्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдпрд╣ рднी рдХрд╣ी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै рдХि рдиाрд░ी рдХे рджेрд╡ि, рдоाँ, рд╕рд╣рдЪрд░ी, рдЬैрд╕े рдЕрдиेрдХ рд░ूрдкों рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдЗрд╕рдоें рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдХेрд╡рд▓ рдиाрд░ी рд╣ी рдирд╣ीं рддो рд╕рдорд╕्рдд рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рдХो рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡िрдпों рдиे рдЕрд▓рдЧ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рджेрдЦा рд╣ै। 'рд╕ुंрджрд░ рд╣ै рд╡िрд╣рдЧ। рд╕ुрдорди рд╕ुंрджрд░। рдоाрдирд╡! рддुрдо рд╕рдмрд╕े рд╕ुंрджрд░рддрдо' рдЬैрд╕ी рдкंрдХ्рддिрдпों рд╕े рдЗрд╕рдХी рдк्рд░рддीрддि рдЖрддी рд╣ै।

рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡िрдпों рдХा рдк्рд░рдХृрддि рдЪिрдд्рд░рдг рднी рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै। рдЗрди рдХрд╡िрдпों рдиे рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдиाрдиा рд░ूрдкों рдХी рдЭाँрдХी рдЕрдкрдиी рдХрд╡िрддाрдУं рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХी рд╣ै। рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдХोрдорд▓ рд░ूрдк рдХा рд╣ी рдирд╣ीं рдХрдаोрд░ рдФрд░ рднрдпाрд╡рд╣ рд░ूрдкों рдХा рднी рдЪिрдд्рд░рдг рдЗрд╕рдоें рд╣ुрдЖ рд╣ै рдкрд░ рдХोрдорд▓рддा рдкрд░ рд╣ी рдЕрдзिрдХ рднрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рдЖрд▓ंрдмрди, рдЙрдж्рджीрдкрди, рдЙрдкрджेрд╢ाрдд्рдордХ, рд░рд╣рд╕्рдпाрдд्рдордХ, рдоाрдирд╡ीрдХрд░рдг рдЖрджि рдХрдИ рд░ूрдкों рдоें рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡िрдпों рдоें рдк्рд░рдХृрддि рдХो рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рд╣ै। 'рд╕ुрдЦ рджुःрдЦ рдХे рдордзुрд░ рдоिрд▓рди рд╕े। рдпрд╣ рдЬीрд╡рди рд╣ो рдкрд░िрдкूрд░рди рдлिрд░ рдШрди рдоें рдУрдЭрд▓ рд╣ो рд╢рд╢ि । рдлिрд░ рд╢рд╢ि рдоें 'рдУрдЭрд▓' рд╣ो рдШрди' рдЬैрд╕ी рдкंрдд рдХी рдкंрдХ्рддिрдпाँ рдк्рд░рдХृрддि рдХो рдоाрдз्рдпрдо рдмрдиाрдХрд░ рдЬीрд╡рди рд╕ंрджेрд╢ рджेрддी рд╣ै рддो рд░ाрдордХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा 'рдЗрд╕ рд╕ोрддे рд╕ंрд╕ाрд░ рдмीрдЪ। рдЬрдЧрдХрд░ рд╕рдЬрдХрд░ рд░рдЬрдиी рдмाрд▓े। рдХрд╣ाँ рдмेрдЪрдиे рд▓े рдЬाрддी рд╣ो। рдпे рдЧрд╣рд░े рддाрд░ोंрд╡ाрд▓े। рдпрджि рдк्рд░рднाрдд рддрдХ рдХोрдИ рдЖрдХрд░ । рддुрдорд╕े рд╣ाрдп! рди рдоोрд▓ рдХрд░े। рддो рдлुрд▓ों рдкрд░ рдУрд╕ рд░ूрдк рдоें। рдмिрдЪрд░ा рджेрдиा рд╕рдм рдЧрдЬрд░े' рд╕े рдк्рд░рдХृрддि рд╕े рдПрдХाрдд्рдо рд╣ोрдиे рдХी рдХाрдордиा рдХрд░рддे рд╣ैं। рдХाрдоाрдпрдиी рдоें рд░ाрдд्рд░ि рдХो рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдП рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдЗрд╕ рдоाрдирд╡ीрдХрд░рдг рдоें рдХि- 'рдкрдЧрд▓ी рд╣ां рд╕ंрднाрд▓ рд▓े рдХैрд╕े рдЫूрдЯा рдкрдбा рддेрд░ा рдЕंрдЪрд▓। рджेрдЦ рдмिрдЦрд░рддी рд╣ै рдордгिрд░ाрдЬी рдЕрд░ी рдЙрдаा рдмेрд╕ुрдз рдЪंрдЪрд▓' рднी рд╕ौंрджрд░्рдп рд╕े рдкрд░िрдкूрд░्рдг рд╣ै। рдиिрд░ाрд▓ा рдХी 'рдЬूрд╣ी рдХी рдХрд▓ी', 'рд╕ंрдз्рдпा рд╕ुंрджрд░ी', 'рдмाрджрд▓' рдЬैрд╕ी рдХрд╡िрддाрдПँ рдЗрд╕ी рднाрд╡рдиा рд╕े рдУрддрдк्рд░ोрдд рд╣ै। 'рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рд╖िрддिрдЬ рд╕े рдЖ рд╡рд╕ंрдд рд░рдЬрдиी' рддрдеा 'рд░ुрдкрд╕ि рддेрд░ा рдзрди рдХेрд░ा рдкाрд╢' рдЬैрд╕े рдорд╣ाрджेрд╡ी рдХे рдЧीрдд рдк्рд░рдХृрддि рдХी рд╕ुंрджрд░рддा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоाрдирд╡ी рдордиोрднाрд╡ों рдХो рднी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрддे рд╣ैं। рдкंрдд рддो рдк्рд░рдХृрддि рдХो рдЫोрдбрдХрд░ рдиाрд░ी рд╕ौंрджрд░्рдп рдХी рдУрд░ рдЙрди्рдоुрдЦ рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддे, рдпрдеा-'рдЫोрдб рдж्рд░ुрдоों рдХी рдоृрджु рдЫाрдпा। рддोрдб рдк्рд░рдХृрддि рд╕े рднी рдоाрдпा। рдмाрд▓े рддेрд░े рдмाрд▓ рдЬाрд▓ рдоें। рдХैрд╕े рдЙрд▓рдЭा рджूँ рд▓ोрдЪрди। рднूрд▓ рдЕрднी рд╕े рдЗрд╕ рдЬрдЧ рдХो।'

рдЕрд╕्рддु, рд╕ौंрджрд░्рдп рдЪेрддрдиा рдФрд░ рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдХा рдиिрдХрдЯрддрдо рд╕ंрдмंрдз рд░рд╣ा। рднाрд╡ рдХрд▓्рдкрдиा рдиाрд░ी, рдк्рд░рдХृрддि рд╕ौंрджрд░्рдп рдХे рдХрдИ рдЕрдирдЫुрдП рдХ्рд╖िрддिрдЬ рдХो рдЗрд╕рдХी рд▓ेрдЦрдиी рдХे рд╕ंрд╕्рдкрд░्рд╢ рдиे рджैрджिрдк्рдпрдоाрди рдмрдиा рджिрдпा। рд╕ौंрджрд░्рдп рд╡िрдзाрди рдХे рдирдП рдж्рд╡ाрд░ рдЦुрд▓рд╡ाрдП। рдк्рд░рдХृрддि рдФрд░ рдоाрдирд╡ рдХी рдЕрднिрди्рдирддा рдХो рджрд░्рд╢ाрдпा। рдпрдж्рдпрдкि, рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдФрд░ рд╕рдорд╖्рдЯि рдХे рдж्рд╡ंрдж्рд╡ рдоें рдЕрд╡рддрд░िрдд рдпрд╣ рдХाрд╡्рдпрдзाрд░ा рд╡्рдпрдХ्рддिрд╡ाрдж рдХे рдЕрддिрд╕्рд╡рд░ूрдк рдУрдЭрд▓ рднрд▓े рд╣ो рдЧрдИ рдкрд░ рдЕрдкрдиी рджेрди рд╕े рдпрд╣ рд╕рдоृрдж्рдзि рдоें рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдХी рд╕рдордХрдХ्рд╖рддा рдк्рд░ाрдк्рддрдХрд░ рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдпेрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдорд╣िрдоाрди्рд╡िрдд рдЬрд░ूрд░ рд╣ुрдИ рд╣ै।

рд╕ंрджрд░्рдн рдЧ्рд░ंрде :

1. рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХाрд╡्рдп рдоें рд╕ौंрджрд░्рдп рджрд░्рд╢рди-рд╕ुрд░ेрд╢рдЪंрдж्рд░ рдд्рдпाрдЧी

2. рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдпुрдЧ - рдбॉ. рд╢ंрднुрдиाрде рд╕िंрд╣

3. рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп : рдпुрдЧ рдФрд░ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ - рд╢िрд╡рдХुрдоाрд░ рд╢рд░्рдоा

4. рдирдИ рд░рдЪрдиा рдФрд░ рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдбॉ. рджрдпाрдиंрдж рд╢рд░्рдоा

5. рд╣िंрджी рдХे рдЖрдзुрдиिрдХ рдк्рд░рддिрдиिрдзि рдХрд╡ि рд╕ुрд░ेрд╢ рдЕрдЧ्рд░рд╡ाрд▓

- рдбॉ. рдк्рд░рдоोрдж рдкрдб़рд╡ाрд▓

рдпे рднी рдкрдв़ें; Chayawad Ke Sau Varsh: рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдХे рд╕ौ рд╡рд░्рд╖

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top