рдЖрдзुрдиिрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ

Dr. Mulla Adam Ali
0

Adhunik Upanyas Mein Nari Jivan : Problems of women's life in modern novels

Problems of women's life in modern novels

рдЖрдзुрдиिрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ

рд╕ृрд╖्рдЯि рдпोрдЬрдиा рдоें рдиाрд░ी рдХा рд╕्рдеाрди рдкुрд░ुрд╖ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдЬрдЧрдд рдХी рдкूрдЬрдиीрдп рд╣ै। рдкुрд░ुрд╖ рдк्рд░рдзाрди рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рдЕрдкрдиी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рдкा рд░рд╣ी рд╣ै। рдкुрд░ुрд╖ рдХा рд╕рдЪ्рдЪा рдк्рд░ेрдо рдЙрд╕े рдирд╣ीं рдоिрд▓ рдкा рд░рд╣ा рд╣ै। рдкुрд░ुрд╖ों рдХी рдЙрдж्рдзрдд рдХाрдо-рд╡ाрд╕рдиा рдХा рд╢िрдХाрд░ рд╣ोрдХрд░ рдиाрд░ी рдкрддिрддाрд╡рд╕्рдеा рдХो рдкрд╣ुँрдЪ рд░рд╣ी рд╣ै। рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдмрд╣ाрд╡ рдоें рдиाрд░ी рдЕрдиेрдХ рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рдоें рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै। рдФрд░ рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╕рддीрдд्рд╡ рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рдХрд░ рдкा рд░рд╣ी рд╣ै। рдиाрд░ी рдХे рдЖрдд्рдорд╕рдорд░्рдкрдг рдХा рдЕрдиुрдЪिрдд рд▓ाрдн рдЙрдаाрдХрд░ рдкुрд░ुрд╖ рдЙрд╕े рдзोрдЦा рджे рд░рд╣ा рд╣ै। рдкुрд░ुрд╖ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиेрдХ рд╕्рдеाрдиों рдоें рдЫрд▓ी рдЧрдпी рдиाрд░िрдпों рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдЗрдХ्рдХрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ों рдиे рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдХिрдпा рд╣ै।

рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा рдиे рдиाрд░ी рдХे рд╕्рд╡рднाрд╡рдЧрдд рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╡िрд╢ेрд╖ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡िрд╡िрдз рд░ूрдкों рдПрд╡ं рд╕рд░्рд╡рд╕ाрдзाрд░рдг рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдиाрд░ी рдХे рд╡िрд╡िрдз рд╡рд░्рдЧों рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓рддे рд╣ुрдП рдЕंрдХрди рдХिрдпा рд╣ै। рдоुрджृрд▓ा рдЬी рдиे рдиाрд░ी рдХो рд╕ृрд╖्рдЯि рдХी рдЙрдкрдоा рджी рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рдиे 'рдмिрдаिрдпा рд╣ै рд╡िрд╢ेрд╖' рдоें рдмेрдЯी рдХा рд╡िрджेрд╢ рднेрдЬрдиे рдХे рдмाрдж рдПрдХ рд╣ी рдЪिрдЯ्рдаी рд▓िрдЦрдиे рдХी рд╕ोंрдЪी рдеी, рдкрд░рди्рддु рдЕрдиेрдХ рд▓िрдЦी। рдЗрди рдЪिрдЯ्рдаिрдпों рдХा рдПрдпрд░ рдЗंрдбिрдпा рдХी рдмрд╣ु рдЪрд░्рдЪिрдд рдкрдд्рд░िрдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдЖ рдЬिрд╕े рд╣рд╡ाрдИ рдЬрд╣ाрдЬ рдоें рдмैрдаे рдЕрд╕ंрдЦ्рдп рдкाрдардХों рдиे рдЗрд╕े рд╕рд░ाрд╣ा рдк्рд░ाрдпः рд╡े рдЕрдкрдиी рдмेрдЯिрдпों рдХे рд▓िрдП рдкрдд्рд░ рдЕрдкрдиे рд╕ाрде рд╣ी рд▓े рдЬाрддे рдХ्рдпोंрдХि рддрдм рдЙрди्рд╣ें рд▓рдЧрддा рдХि рдпрд╣ рдЪिрдЯ्рдаिрдпाँ рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рдРрд╕ी рдзрд░ोрд╣рд░ рд╣ै рдЬिрди्рд╣ें рд╣рд░ рдоाрддा-рдкिрддा рдФрд░ рдмेрдЯी рдмрдв़рдиे рдПрд╡ं рд╕рд░ाрд╣рдиा рдЪाрд╣ेрдЧी। рд╕ंрддाрдиों рдоें рд▓рдб़рдХे-рд▓рдб़рдХिрдпों рдоें рдлрд░्рдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рд▓рдб़рдХिрдпाँ рдЕрдзिрдХ рд╕ुрдирддी рдФрд░ рдЧुрдгрддी рд╣ै। рдк्рд░рдЦ्рдпाрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдорд╣ाрджेрд╡ी рд╡рд░्рдоा рдиे рдХрд╣ा рдеा-"рдкुрд░ुрд╖ рдЖрд╡ाрд░ा рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рддो рд╣ोрдиे рджो। рдмेрдЯिрдпों рдХो рд╕ंрднाрд▓ рд▓ो। рд╕рдоाрдЬ рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рд╕ंрднрд▓ рдЬाрдПрдЧा। рдкीрдв़िрдпाँ рд╕ंрднाрд▓ेंрдЧी। рд╕ंрднрд╡рддा рдЗрд╕рд▓िрдП рдЖрдП рджिрди рдЕрдкрдиी рдмेрдЯिрдпों рдХो рдоाँ рдЕрдзिрдХ рд╕ुрдиाрддी рд╣ै।"¹ рдоैं рдиे рдЕрдкрдиी рдмेрдЯी рдХो рдвेрд░ рд╕ाрд░ी рдмाрддें рдмрддाрдИ рдХрдеाрдПँ рд╕ुрдиाрдПँ। рдЧीрдд рд╕ुрдиाрдП, рдкрд░ рд▓рдЧрддा рд╣ै рдоाрдиो рдмрд╣ुрдд рдмाрддें рдЕрдирдХрд╣ी рд░рд╣ рдЧрдИ। рдЬрдм рдмेрдЯी рджूрд░ рд╣ो рдЧрдИ рддो рдЕрдирдХрд╣ी рдЪिंрддा рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдиे рд▓рдЧी। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрд╕े рдкрдд्рд░ рд▓िрдЦрдиे рд▓рдЧी। рдлिрд░ рдз्рдпाрди рдЖрдпा- "рдоेрд░ी рдмेрдЯी рдХी рдЙрдо्рд░ рдХी рддो рд▓ाрдЦों рдмेрдЯिрдпाँ рд╣ैं। рдЙрдирдХी рднी рдмेрдЯिрдпाँ рд╣ोंрдЧी। рдХ्рдпों рди рдЗрди рдкрдд्рд░ों рдХो рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░рд╡ाрдКँ। рд╡े рд▓ाрдЦों рднी рдкрдв़े, рдЬिрди्рд╣ें рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ा рд╣ै।"²

рдиाрд░ी рд╕рджिрдпों рд╕े рдиिрд░्рдмрд▓, рдЖрдд्рдордмрд▓, рдордЬрдмूрд░ рдФрд░ рдЕрддाрд╢ рд╣ोрдХрд░ рд╕рджिрдпों рд╕े рдЙрд╕ рдкрд░ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрди्рдпाрдп рдФрд░ рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░ рдХो рдЪुрдкрдЪाрдк рд╕рд╣рддी рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рднेрдб рдмрдХрд░ी рдХी рддрд░рд╣ рд╕ौрджा рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдФрд░ рдЪुрдкрдЪाрд░ рдЬिрд╕ рдкрд░िрд╕्рдеिрддрдпों рдоें рдмाँрдзी рд╣ुрдИ рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рд╡рд╣ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдЪुрдкрдЪाрдк рд░рд╣рддी рдФрд░ рд╕рд╣рддी рд╣ै।

'рдЕрдЧрдирдкाрдЦी' рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рднुрд╡рди рдХे рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдоें рднुрд╡рди рдХे рдкिрддा, рд╕ाрд╕, рдЬेрда, рдЕрдЬрдпрд╕िंрд╣ рдФрд░ рдЬेрдаाрдиी (рдХुрд╕ुрдо) рдХा рднрд░ा-рдкूрд░ा рдкрд░िрд╡ाрд░ рдеा। рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рднुрд╡рди рдХो рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХे рдкрддि рдХी рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рдеिрддि рдЕрдЪ्рдЫी рдирд╣ीं рдеी। рднुрд╡рди рдХे рд╕ाрде рдзोрдЦा рд╣ुрдЖ рдеा। рднुрд╡рди рдХो рдЕрдкрдиे рдкрддि рдХे рд╣рд░ рдЫोрдЯे-рдоोрдЯे рдХाрд░्рдп рдЕрдкрдиे рд╣ाрде рд╕े рдХрд░рдиे рдкрдб़рддे рдеे। рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдиुрд╕ाрд░ рдЬрдм рднुрд╡рди рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдоाрдпрдХे рдЖрддी рд╣ै рддो рд╡рд╣ рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рди рдЬाрдиे рдХी рдЬिрдж рдХрд░рддी рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдиाрдиी рд╕рдХрддी рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рди рдЬाрдиे рдХा рдХाрд░рдг рдкूрдЫрдиे рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдкрддि рдХे рдкाрдЧрд▓рдкрди рдХे рдмाрд░े рдоें рднुрд╡рди рдмрддाрддी рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рдоाँ рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рднोрд▓ेрдкрди рдХो рдкाрдЧрд▓рдкрди рдирд╣ीं рдХрд╣рддे। рддो рднुрд╡рди рдХрд╣рддी рд╣ै- "рднोрд░े рдХा рдиाрдо рдкाрдЧрд▓ рд╣ै। рдкाрдЧрд▓ рдХो рднोрд░ा рдХрд╣ рд▓ो рдкрд░ рдоैं рддो рдпрд╣ рдирд╣ीं рдоाрди рд░рд╣ी।"³ рдЬिрд╕рдоें рдоाँ рдЪिрдв़рдХрд░ рдХрд╣рддी рд╣ै- "рд╣рдордиे рдм्рдпाрд╣ рдоें рдкрдИрд╕ा рдЭोрдХा рд╕ो рд╡िрд░рдеा ? рдЪंрджрди рдХो рд▓ेрдХрд░ рднाрдЧрдиा рдеा рддो рднाрдЧ рдЬाрддी। рддेрд░े рдЬुрд▓्рдо рддो рджेрдЦ рд▓ेрддे।"⁴ рдоाँ, рдиाрдиी рдХे рд▓िрдП рднुрд╡рди рдлिрд░ рд╕े рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдЪрд▓ी рдЬाрддी рд╣ै।

рднुрд╡рди рджिрди-рд░ाрдд рдЕрдкрдиे рдкрддि рдХी рд╕ेрд╡ा рдоें рд▓рдЧी рд░рд╣рддी рдеी। рдЙрд╕े рдХрд╣ीं рдЬाрдиे рдХी рдЖрдЬाрджी рди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдоंрджिрд░ рдЬाрдХрд░ рдХुрдЫ рджेрд░ рд░рд╣ी рд╕рд╣ीं рдШрд░ рд░ूрдкी рдЬेрд▓ рд╕े рдЖрдЬाрджी рдкा рд▓ेрддी рдеी। рдХिрди्рддु рдШрд░рд╡ाрд▓ों рдХो рднुрд╡рди рдХा рдоंрджिрд░ рдЬाрдиा рдкрд╕ंрдж рдирд╣ीं рдеा। рдХुрдЫ рджिрдиों рдмाрдж рд╡िрдЬрдп рдХो рдЖрдЧрд░ा рдХे рдПрдХ рдоाрд╕िрдХ рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдоें рджाрдЦिрд▓ рдХрд░ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡िрдЬрдпрд╕िंрд╣ рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рд╕ाрд╕-рдмрд╣ु рдХो рдмिрдиा рдХाрд░рдг рд╣ी рдЬрд▓ी-рдХрдЯी рд╕ुрдиाрдиी рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдЪंрджрд░ рдХा рдмाрд░- рдмाрд░ рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдЖрдиा рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рд╡ाрд▓ों рдХो рдкрд╕ंрдж рдирд╣ीं рдЖрддा рдХुँрд╡рд░ рдЕрдЬрдпрд╕िंрд╣ рджाрдоिрдиी рдиाрдордХ рд▓рдб़рдХी рдХा рд░िрд╢्рддा рдЪंрджрд░ рдХे рд▓िрдП рд▓ाрддे рд╣ैं। рдХिрди्рддु рдмाрдж рдоें рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рджाрдоिрдиी рдоंрджिрд░ рдХे рдкुрдЬाрд░ी рд░ाрдЬेрд╢ рд╕े рдк्рдпाрд░ рдХрд░рддी рдеी। рдХिрди्рддु рдЕрд▓рдЧ рдЬाрддि рдХे рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡े рдЕрдкрдиे рдк्рдпाрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕ाрдордиे рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдоें рдбрд░рддे рдеे।

рдоैрдд्рд░ेрдп рдкुрд╖्рдкा рдЬी рдХी рдпрд░्рдеाрдерд╡ाрджी рдЬीрд╡рди-рджृрд╖्рдЯि рдЙрдирдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдоें рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдХुрдЫ рджिрдиों рдмाрдж рдкुрдЬрд░ी рдЪंрджрд░ рдХो рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдХुँрд╡рд░ рд╡िрдЬрдпрд╕िंрд╣ рдирд╣ीं рд░рд╣े рдФрд░ рднुрд╡рди рд╕рддी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ै। рдЪंрджрд░ рдХो рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рднुрд╡рди рдХрднी рдЬिрди्рджрдЧी рд╕े рд╣ाрд░ рдоाрдирдиे рд╡ाрд▓ी рдирд╣ीं рдеी, рдЬрдм рд╡ो рдкрддि рдХी рдоौрдд рдкрд░ рдирд╣ीं рд░ोрдИ рддो рдлिрд░ рдХैрд╕े рд╕рддी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।

рд╕рддी рд╣ोрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╕ाрд╕ рдФрд░ рдЬेрдаाрдиी рдЕрдЪ्рдЫी рд╕े рдЕрдЪ्рдЫी рд╕ाрдб़िрдпाँ рднुрд╡рди рдХे рд╕ाрдордиे рд░рдЦрдХрд░ рдЙрд╕े рд╕рдордЭाрддी рд╣ै рдХि рд╕рддी рд╣ोрдиा рдоाрдоूрд▓ी рдЦेрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै। рдлिрд░ рд╕ाрд╕ рд╕ोрдЪрддी рд╣ै рдХि рд╕рддी рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХो рд▓рд▓рдХाрд░рдиा рднी рдоाрдоूрд▓ी рдмाрдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕ाрд╕ рдЙрд╕рдХी рдЕंрддिрдо рдЗрдЪ्рдЫा рдоाрд▓ूрдо рдХрд░рддी рд╣ै, рдЬेрдаाрдиी рдЙрд╕рдХ рд╣ाрдеों рдоें рдХंрдЧрди рдкрд╣рдиाрддी рд╣ै, рдкाँрд╡ों рдоें рдирдП рдмिрдЫुрдП, рдЪूрдбिрдпाँ рдЖрджि рд╕ाрдд рд╕िंрдЧाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдЬрдм рдЙрд╕े рдЕрдкрдиी рдЗрдЪ्рдЫा рдХрд╣рдиे рдХा рд╡рдХ्рдд рдЖрддा рд╣ै, рддрдм рд╡рд╣ рджेрд╡ी рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддी рд╣ै।

рднुрд╡рди рдЕрдкрдиी рдЬेрдаाрдиी рдХे рд╕ंрдЧ рджेрд╡ी рдХी рдкूрдЬा рдХे рд▓िрдП рдоंрджिрд░ рдЬाрддी рд╣ै, рдФрд░ рдоंрджिрд░ рдХे рдЧрд░्рднрдЧ्рд░рд╣ рдХे рдмाрд╣рд░ рд╣ी рдЦрдб़ी рд░рд╣рддी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдкुрдЬाрд░ी рдХी рдЗрдЬाрдЬрдд рдХे рдмिрдиा рдХोрдИ рднी рдЕрди्рджрд░ рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा рдеा, рднुрд╡рди рдоंрджिрд░ рдХे рдЕंрджрд░ рдЬाрдХрд░ рджेрд╡ी рджुрд░्рдЧा рдХे рдЪрд░рдгों рдоें рд╕िрд░ рд░рдЦрдХрд░ рдЬोрд░-рдЬोрд░ рд╕े рд░ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै, рдкुрдЬाрд░ी рднुрд╡рди рдХो рдоंрджिрд░ рдХे рдЧुрдк्рддрдж्рд╡ाрд░ рдЬिрд╕рдХा рдоंрджिрд░ рдХे рдкुрдЬाрд░ी рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдХिрд╕ी рдХो рдкрддा рдирд╣ीं рдеा рдЙрд╕ рдж्рд╡ाрд░ рд╕े рдмाрд╣рд░ рднेрдЬ рджेрддा рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рдкूрд░्рд╡ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдпोрдЬрдиाрдиुрд╕ाрд░ рдЪंрджрд░ рдЙрд╕े рдоिрд▓рддा рд╣ै рдФрд░ рд╡े рджाрдоीрдиी рдж्рд╡ाрд░ा рджिрдП рдбॉ. рд╕ीрддा рдХिрд╢ोрд░ рдЦрд░े рдФрд░ рдбॉ. рдХाрдоिрдиी рдХे рдкрддे рдХी рдУрд░ рдЪрд▓ рдкрдб़рддे рд╣ैं।

рджूрд╕рд░ी рддрд░рдл рднुрд╡рди рдХा рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд▓ुрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдиा рд▓ोрдЧ рджेрд╡ी рдХी рд▓ीрд▓ा рд╕рдордЭрддे рд╣ैं। рд╕्рдд्рд░ी рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХी рддрд▓ाрд╢ рддрдм рддрдХ рдкूрд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдЬрдм рддрдХ рд╡рд╣ рд╡рд░्рдЧों рдоें рдмँрдЯрдХрд░ рдиिрдЬी рд╕्рд╡ाрд░्рдеों рдФрд░ рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рд╣ोрдХрд░ рдЬीрддी рд░рд╣ेрдЧी।

рдкрд╢्рдЪिрдоी рд░ंрдЧ рдоें рд░ंрдЧों рдпुрдЧीрди рдХुрдЫ рдиाрд░िрдпाँ рдЕрд╕्рдеि рдордЬ्рдЬा рд╕े рдмрдиी рд╣ुрдИ рдПрдХ рджैрд╣िрдХ рдЗрдХाрдИ рднी рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ें рдЕрдкрдиी рдХ्рд╖ुрдзा-рддृрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рд╕рдоाрдЬ рддрдеा рдЙрд╕рдХे рдиैрддिрдХ рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдХी рдкрд░рд╡ाрд╣ рдирд╣ीं рд╣ै।

рд╕ंрджрд░्рдн рд╕ूрдЪी :

1. рдаीрдХрд░े рдХी рдоँрдЧрдиी рдиाрд╕िрд░ा рд╢рд░्рдоा, рдкृ. 112

2. рдаीрдХрд░े рдХी рдоँрдЧрдиी рдиाрд╕िрд░ा рд╢рд░्рдоा, рдкृ. 167

3. рдЕрддीрдд рд╣ोрддी рд╕рджी рдФрд░ рд╕्рдд्рд░ी рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рд╕рдорд░ेрди्рдж्рд░ рд╕िंрд╣, рдкृ. 253

4. рдПрдХ рдЬрдоीрди рдЕрдкрдиी рдЪिрдд्рд░ा рдоुрджрдЧрд▓, рдкृ. 87

- рдбॉ. рд╡ि. рдЧोрд╡िрди्рдж

рдпे рднी рдкрдв़ें; рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдкрд╢्рдЪिрдоी рд╕рдн्рдпрддा рдХा рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top