Global and national perspective of translation
рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХा рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкрд░िрджृрд╢्рдп
рджुрдиिрдпा рдХे рджो рд╕ौ рд╕े рдЕрдзिрдХ рджेрд╢ों рдоें рдХрдИ рд╣рдЬाрд░ рднाрд╖ाрдПँ рдмोрд▓ी рдЬाрддी рд╣ै। рднाрд╖ाрдУं рдХा рдоूрд▓ рдк्рд░рдпोрдЬрди рд╕рдо्рдк्рд░ेрд╖рдг рд╣ै। рд╣рдо рд╣рдоाрд░े рднाрд╡ों рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рднाрд╖ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрд░рддे рд╣ैं। рднाрд╖ा рдХे рдоूрд▓рддः рддीрди рд░ूрдк рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддे рд╣ैं-рдоौрдЦिрдХ, рд▓िрдЦिрдд рдФрд░ рдЖंрдЧिрдХ рднाрд╖ा। рдЖंрдЧिрдХ рднाрд╖ा рдХो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें 'рдмॉрдбी рд▓ैंрдЧ्рд╡ेрдЬ' рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЬिрд╕рдоें рдЗрд╢ाрд░ों рдоें рдмाрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рднाрд╖ा рдордиुрд╖्рдп рдХो рдоिрд▓ा рд╡рд░рджाрди рд╣ै। рдоाрдирд╡ рд╕рдн्рдпрддा рдХा рд╡िрдХाрд╕ рднाрд╖ा рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдмिрдиा рднाрд╖ा рдХे рд╡िрд╢्рд╡ рдХैрд╕ा рд╣ोрддा рдЗрд╕рдХी рдЖрдк рдХрд▓्рдкрдиा рдХрд░рдХे рджेрдЦिрдП। рдЦैрд░, рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╕ाрдд рд╕ौ рдХрд░ोрдб рд╕े рдЬ्рдпाрджा рд▓ोрдЧ рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдФрд░ рдпे рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдоाрдирд╡рддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рднोрдЧौрд▓िрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ, рднाрд╖िрдХ рд╕ीрдоाрдПँ рдЙрди्рд╣ें рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рддी рд╣ैं। рднाрд╖ा рдХी рд╕ीрдоाрдУं рдХो рдкाрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдоाрдз्рдпрдо рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡рднрд░ рдХे рдордиुрд╖्рдпों рдиे рд╡िрд╡िрдз рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЕрд░्рдЬिрдд рдХिрдпा рд╣ुрдЖ рдЬ्рдЮाрди рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╕े рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдХोрдиे-рдХोрдиे рдоें рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХी рдЕрдд्рдпंрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдЬ्рдЮाрди-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдФрд░ рдк्рд░рд╕ाрд░ рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХा рдХाрд░्рдп рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै।
рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкрд░िрджृрд╢्рдп рдХो рд╣рдо рдХुрдЫ рдиिрдо्рди рдмिंрджूрдУं рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕рдордЭेंрдЧे-
рдЕ) рднूрдоंрдбрд▓ीрдХрд░рдг рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж :
рднूрдоंрдбрд▓ीрдХрд░рдг рдоुрдЦ्рдпрддः рдПрдХ рдЖрд░्рдеिрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдкूँрдЬी рдФрд░ рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХा рдЙрджाрд░ीрдХрд░рдг рд╣ै। рднूрдоंрдбрд▓िрдХрд░рдг рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै-рдХिрд╕ी рджेрд╢ рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЕрди्рдп рджेрд╢ों рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕े рдЬोрдбрдХрд░ рдЙрд╕े рд╡िрд╢्рд╡рд╡्рдпाрдкी рдмрдиाрдиा। рдпрд╣ рднूрдоंрдбрд▓ीрдХрд░рдг рдХा рд╣ी рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै рдХि рд╕рдоूрдЪा рд╡िрд╢्рд╡ рдЖрдЬ рдПрдХ рдЫोрдЯे рд╕े рджेрд╣ाрдд рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдЬिрд╕े 'рдЧ्рд▓ोрдмрд▓ рд╡िрд▓ेрдЬ' рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЬाрддी рд╣ै। рджूрд░рд╕ंрдЪाрд░ рдХ्рд░ांрддि рдХे рдХाрд░рдг рднौрдЧोрд▓िрдХ рджूрд░िрдпाँ рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдпी рд╣ै। рд╕ंрдЪाрд░ рдХ्рд░ांрддि рдХे рдХाрд░рдг рдХрдИ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЙрдкрдХрд░рдг рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╣ाрде рдоें рдЖ рдЧрдП рд▓ेрдХिрди рдпे рдЙрдкрдХрд░рдг рднाрд╖िрдХ рд╡िрднिрди्рдирддा рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдирд╣ीं рд╣ै। рднाрд╖िрдХ рд╡िрднेрдж рдХो рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╕े рджूрд░ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рднूрдоंрдбрд▓ीрдХрд░рдг рд╕े рднौрдЧोрд▓िрдХ рдЕंрддрд░ рдоिрдЯ рдЧрдпा, рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╕े рднाрд╖िрдХ рдЕंрддрд░ рднी рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдПрдЧा।
рдЖ) рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдПрдХрддा рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж :
рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕рдоाрдЬ рдХрдИ рджेрд╢ों, рдзрд░्рдоों рдФрд░ рднाрд╖ाрдУं рдоें рдмँрдЯा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЗрд╕े рдЖрдкрд╕ рдоें рдЬोрдбрдиे рдХे рд▓िрдП рднाрд╡ाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै; рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж рднाрд╡ाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рдХा рд╕ेрддु рд╣ै। рдЕрд▓рдЧाрд╡ рдХो рдЦрдд्рдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдиुрд╡ाрдж рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ै। рднाрд╡ाрдд्рдд्рдордХ рдПрдХрддा рд╕े рд╣ी рд╕рдоूрдЪी рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।
рдЗ) рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж :
рднाрд░рдд рд╡िрд╡िрдзрддा рд╕े рднрд░ा рджेрд╢ рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрд╡िрдзрддा рдзрд░्рдо, рдЬाрддि, рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдФрд░ рднाрд╖ा рдЖрджि рдХे рдмाрд░े рдоें рджेрдЦी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдХे рд╡िрд╡िрдз рд░ाрдЬ्рдпों рдоें рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рднाрд╖ाрдПँ рдмोрд▓ी рдЬाрддी рд╣ैं। рд╣िंрджी рд╣рдоाрд░ी рд╕ंрдкрд░्рдХ рднाрд╖ा рд╣ै। рджेрд╢ рдХे рдХрд░ीрдмрди рд╕рдд्рддрд░ рдк्рд░рддिрд╢рдд рд▓ोрдЧ рд╣िंрджी рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╕े рд╣ी рджेрд╢ рдХी рднाрд╖िрдХ рд╡िрднिрди्рдирддा рдХो рджूрд░ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рдк्рд░рдЪुрд░ рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЕрдиुрд╡ाрдж рдмрдб़े рдкैрдоाрдиे рдоें рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рдХे рд▓िрдП рдЕрдиुрд╡ाрдж рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै। рднाрд░рдд рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рд╕ुрд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ोрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै।
рдИ) рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж :
рднूрдоंрдбрд▓ीрдХрд░рдг рдХे рдХाрд░рдг рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓ा। рдЖрдЬ рд╕ाрд░ा рд╡िрд╢्рд╡ рдПрдХ рдмрдбे рдмाрдЬाрд░ рдоें рддрдм्рджीрд▓ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХी рдоाँрдЧ рдмрдв़ी рд╣ै। рдмрд╣ुрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХंрдкрдиिрдпाँ рдЕрдкрдиे рдЙрдд्рдкाрдж рдХी рд╡िрдХ्рд░ी рдХे рд▓िрдП рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рд▓ेрддी рд╣ै рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХा рдмाрдЬाрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж рдкрд░ рдЖрд╢्рд░िрдд рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХा рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╕्рд╡рджेрд╢ी рдФрд░ рд╡िрджेрд╢ी рджोрдиों рднाрд╖ाрдУं рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХा рдмाрдЬाрд░ рдЕрд░рдмों-рдЦрд░рдмों рдХा рд╣ै।
рдЙ) рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдо рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж :
рд░ेрдбिрдпो, рджूрд░рджрд░्рд╢рди, рдлिрд▓्рдо, рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ, рдоोрдмाрдИрд▓, рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ, рдкुрд╕्рддрдХें рдЖрджि рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ें рдоीрдбिрдпा рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдо рдЖрдЬ рд╣рдоाрд░े рдЬीрд╡рди рдХा рдЕрднिрди्рди рдЕंрдЧ рдмрди рдЧрдпे рд╣ैं। рдЗрдирдХे рдмिрдиा рдЬीрд╡рди рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдЕрд╕рд╣्рдп рд╣ै। рдоीрдбिрдпा рдиे рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХो рдЧрд╣рд░े рддрдХ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЯी.рд╡ी. рдЪैрдирд▓ рдФрд░ рд░ेрдбिрдпो рдХे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдЪौрдмीрд╕ рдШंрдЯे рдЪрд▓рддे рд╣ैं। рд╣рдЬाрд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╕рдоाрдЪाрд░рдкрдд्рд░ рд╣рд░ рджिрди рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं। рдоीрдбिрдпा рдоें рдЕрдиुрд╡ाрджрдХों рдХी рдмрд╣ुрдд рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдоीрдбिрдпा рдоें рдмрдб़ी рддाрджाрдд рдоें рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рдЕрд╡िрд╢्рд░ांрдд рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рджुрдиिрдпा рдХे рд╣рд░ рдХोрдиे рдХा рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╣рд░ рднाрд╖ा рдоें рдЗрди्рд╣ीं рдЕрдиुрд╡ाрджрдХों рдХी рдмрджौрд▓рдд рд╣рдо рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рд░рд╣ा рд╣ै। рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдк्рд░рдоुрдЦों рдХे рднाрд╖рдг рдЖрд╢ु рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рдЬрд░िрдП рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рдХोрдиे-рдХोрдиे рдоें рд▓ोрдЧों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं।
рдК) рд╢िрдХ्рд╖ा-рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж :
рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХी рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдпे рдЕрд▓рдЧ рд╕े рдХрд╣рдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं рдХी рд╡рд╣ рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЖрдЬ рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдЬिрддрдиा рднी рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ рд╣ै рд╡рд╣ рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рд╕े рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЖрдЬ рдЬिрддрдиी рднी рднौрддिрдХ рд╕ुрдЦ-рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХा рд▓ाрдн рд╣рдо рдЙрдаा рд░рд╣े рд╣ैं рдЙрд╕рдХे рдкीрдЫे рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рд╣ी рддो рд╣ै। рджुрдиिрдпाрднрд░ рдХे рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЕрд╡िрд░рдд рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧे рд╣ुрдП рд╣ै। рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХे рдирддीрдЬे рд╕рдоूрдЪी рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдХा рдХाрдо рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╕ंрднрд╡ рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдХे рд╡िрд╡िрдз рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХे рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рд╕्рдеाрдиीрдп рднाрд╖ा рдоें рджी рдЬाрддी рд╣ैं। рдЗрд╕рдХा рд╢्рд░ेрдп рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХो рд╣ी рдЬाрддा рд╣ै।
рдП) рд╕ंрдЧрдгрдХ рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж :
рдЖрдЬ рдХा рдпुрдЧ рд╕ंрдЧрдгрдХ рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рдХा рдпुрдЧ рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдХे рд╣рд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕ंрдЧрдгрдХ рдХा рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै। рдмрд╣ुрдд-рд╕े рдХрдаिрди рдХाрд░्рдп рд╕ंрдЧрдгрдХ рдиे рдЖрд╕ाрди рдХрд░ рджिрдпे рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЕрдиुрд╡ाрдж рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рд╕ुрдЧрдо рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЧрддिрд╢ीрд▓ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рд╣ो рд░рд╣े рд╣ै। рд╕ंрдЧрдгрдХ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХिрдП рдЧрдП рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХो рдорд╢ीрди рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ैं। рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рдЕрдЧ्рд░рдгी рд╕ंрдЧрдгрдХ рдХंрдкрдиिрдпाँ рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдЧрдгрдХ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕рдлрд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпाрд╕рд░рдд рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЕрднी рдЗрд╕рдоें рдкूрд░्рдг рд╕рдлрд▓рддा рдирд╣ीं рдоिрд▓ी рд╣ै।
рдР) рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ :
рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзрддा рдЕрдд्рдпंрдд рд╡्рдпाрдкрдХ рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ै। рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рдХो рдХрд╣ाँ-рдХрд╣ाँ рдкрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзрддा рд╣ै рдЙрд╕े рд╣рдо рдХुрдЫ рдиिрдо्рди рдмिंрджुрдУं рд╕े рджेрдЦेंрдЧे-
1) рдмाрддрдЪीрдд рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
2) рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
3) рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ंрдмंрдзों рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
4) рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдк्рд░ोрдж्рдпोрдЧिрдХी рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
5) рдХाрд░्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
6) рди्рдпाрдпाрд▓рдпों рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
7) рд╡्рдпाрдкाрд░ рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
8) рд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдоों рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
9) рдзрд░्рдо рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
10) рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
11) рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
12) рднाрд╖ा рд╢िрдХ्рд╖рдг рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
13) рдкрд░्рдпрдЯрди рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдЖрджि।
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ :
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः рдпрд╣ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि, рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рд╡िрднिрди्рди рднाрд╖ाрдУं, рдзрд░्рдоो, рдЬाрддिрдпों рдФрд░ рдмрд╣ु-рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЬोрдб़рдиे рдХा рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд░्рдп рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдПрдХ рд╣рдж рддрдХ рдкूрд░ा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рд╣рдо рднाрд░рдд рдХी рдЕрди्рдп рднाрд╖ाрдУं рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпों рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ुрдП рд╣ैं। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдмрдвाрдиे рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХी рднूрдоिрдХा рдмрд╣ुрдд рдмрдб़ी рд╣ै। рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкрд░िрджृрд╢्рдп рдкрд░ рдирдЬрд░ рдбाрд▓рдиे рдкрд░ рдПрдХ рдмाрдд рддो рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕рдордЭ рдоें рдЖрддी рд╣ै рдХि, рдЕрдЧрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж рдирд╣ीं рд╣ोрддा рддो рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХा рдЖрдЬ рдЬिрддрдиा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ рд╣ै рд╡рд╣ рдХрднी рди рд╣ोрддा।
рд╕ंрджрд░्рдн ;
1. рдмрд╣ुрднाрд╖िрдХрддा, рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж-рдорд╣ेрд╢्рд╡рд░
2. рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣िंрджी рдоें рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзрддा-рдЕрд╡рдзेрди्рдж्рд░ рдк्рд░рддाрдк рд╕िंрд╣
- рдк्рд░ा. рд░ाрдорджाрд╕ рдиाрд░ाрдпрдг рддोंрдбे
рдпे рднी рдкрдв़ें; Books and Authors : рдк्рд░рдпोрдЬрдирдоूрд▓рдХ рд╣िंрджी - рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╡िрдЬ्рдЮाрди - рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдо рдФрд░ рд╣िंрджी