рд╕рдоाрдЬ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╡ рдзрд░्рдо рдХा рдФрдкрди्рдпाрд╕िрдХ рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп

Dr. Mulla Adam Ali
0

Novelistic perspective of society, culture and religion, Hindi Novels, Upanyas in Hindi. Samaj Sanskruti aur Dharm.

society, culture and religion

hindi upanyas me samaj

рдФрдкрди्рдпाрд╕िрдХ рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп : рд▓ेрдЦрдХ рдЕрдкрдиे рд▓ेрдЦрди рдоें рдЕрдкрдиी рдиिрдЬी рдЕрдиुрднूрддि, рдиिрдЬी рд╡िрдЪाрд░ों рдФрд░ рдиिрдЬी рдоाрдирд╕िрдХрддा рдХो рд╣ी рд╡िрднिрди्рди рдЕрд╡рд╕рд░ों рдкрд░ рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрддा рд╣ै। рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХे рдмीрдЪ рд╣ी рдиिрдЬी рдоाрдирд╕िрдХрддा рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддी рд╣ै।

рд╕рдоाрдЬ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╡ рдзрд░्рдо рдХा рдФрдкрди्рдпाрд╕िрдХ рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп

рджेрд╡ेрд╢ рдаाрдХुрд░ рдиे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдЬुрдЭाрд░ु рд╕्рд╡рд░ुрдк рджेрдХрд░ рдЙрд╕े рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░, рдЕрдиीрддि, рдЕрди्рдпाрдп рдФрд░ рд╡ैрд╖рдо्рдп рд╕े рд▓рдб़рдиे рдХा рд╣рдеिрдпाрд░ рдмрдиा рд▓िрдпा рд╣ै। рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдЪेрддрдиा рдПрд╡ं рдЕрд░्рде рдХेंрдж्рд░िрдд рдоूрд▓्рдпों рд╕े рдпुрдХ्рдд рдЙрд╕े рд╕рдоाрдЬ рд╕ाрдкेрдХ्рд╖рддा рдк्рд░рджाрди рдХी рд╣ै। рджेрд╡ेрд╢ рдаाрдХुрд░ рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдо्рдмंрдзी рджृрд╖्рдЯि рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╣ी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдПрд╡ं рд╡рд╕्рддुрдкрд░рдХ рд╣ै рдЬो рдЬीрд╡рди рдоें рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ рдХे рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░рддा рд╣ो, рдЬिрд╕рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдФрд░ рд╕рдоूрдЪे рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЪिंрддрди рдХी рдЙрдЪ्рдЪрддрд░ рднूрдоिрдХाрдУं рдоें рдЙрдаाрдиे рдФрд░ рд╕्рд╡рд╕्рде्рдп рджिрд╢ा рджेрдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рдиिрд╣िрдд рд╣ो рд╡рд╣ी рд▓ेрдЦрди рдХो рджेрд╡ेрд╢ рдаाрдХुрд░ рдоाрди्рдпрддा рджेрддे рд╣ैं।

рдЗрдирдХी рдпрд╣ी рджृрд╖्рдЯि рдЗрдирдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдЭрд▓рдХрддी рд╣ै। рд╡рд╕्рддुрддः рджेрд╡ेрд╢ рдаाрдХुрд░ рдХी рдпрд╣ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддा рд╣ै рдХि рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рд╕рдоीрдХ्рд╖ा-рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдо्рдмंрдзी рдЬिрд╕ рджृрд╖्рдЯि рдХी рдк्рд░рддिрд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рд╣ै, рдЙрд╕ी рджृрд╖्рдЯि рдХी рдкुрд╖्рдЯि рдЗрдирдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рднी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП 'рдЕрдкрдиा рдЕрдкрдиा рдЖрдХाрд╢' рдоें рдЪрди्рдж्рд░рд╣ाрд╕ рд╕рд╣ी рдХрд▓ा рдЙрд╕े рд╣ी рдоाрдирддा рд╣ै рдЬो рдЬीрд╡рди рд╕े рдЬुрдб़ी рд╣ो рддрдеा рдЖрджрдоी рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХो рдКंрдЪा рдЙрдаाрдиे рдоें рдЕрдкрдиा рд╕рд╣рдпोрдЧ рджेрддी рд╣ो।

рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдпुрдЧ рддрдеा рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдмрджрд▓рддे рдоाрдирд╡-рдЬीрд╡рди рдХा рд╡्рдпाрдкрдХ рдЪिрдд्рд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рд╣िंрджी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдПрдХ рд╕ुрджृрдв рд╕рдоृрдж्рдз рдПрд╡ं рд╕्рд╡рд╕्рде рдкрд░ंрдкрд░ा рд╣ै। рд╣िंрджी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХा рдЖрд░ंрдн 19рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЙрдд्рддрд░ाрд░्рдз рдоें рд╣ी рд╣ो рдЧрдпा рдеा। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХा рд╡िрдХाрд╕ 20рд╡ीं рд╢рддी рдХे рдЖрд░ंрдн рдоें рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдХे рдЙрджрдп рдХे рдмाрдж рд╣ी рд╣ुрдЖ। рд╡िрд╕ंрдЧрддिрдпों рдПрд╡ं рд╡िрд╖рдорддाрдУं рд╕े рдкрд░िрдкूрд░्рдг рднाрд░рддेंрджु рдпुрдЧीрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдиे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдпुрдЧ рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдЬैрд╕ी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╡िрдзा рдХे рд▓िрдП, рдк्рд░ेрд░рдХ рд╢рдХ्рддिрдпों рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा। рдЙрдирдХे рдпुрдЧ рдоें рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдзाрд░्рдоिрдХ рдПрд╡ं рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдвाँрдЪों рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ेрддु рдЕрдиेрдХ рдЖंрджोрд▓рди рдЪрд▓ рд░рд╣े рдеे। рдЬो рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдХृрддि рдоें рдЙрджाрд░рд╡ाрджी рдФрд░ рд╕ुрдзाрд░рд╡ाрджी рд╣ी рдЕрдзिрдХ рдеे। рдЗрди्рд╣ीं рдЖंрджोрд▓рдиों рдХे рдмीрдЪ рд╣िंрджी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕ुрдзाрд░рд╡ाрджी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рд╕े рдЖрдкूрд░्рдг рд╣ै।

рдЖрдзुрдиिрдХ рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрдкрдХ рднाрд░рддेंрджु рд╣рд░िрд╢्рдЪрди्рдж्рд░ рдиे рдЕрдкрдиे рд╕рдордп рдоें рд╣िंрджी рдоें рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдХा рдЕрднाрд╡ рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕्рд╡рдпं 'рдПрдХ рдХрд╣ाрдиी рдХुрдЫ рдЖрдк рдмीрддी, рдХुрдЫ рдЬрдЧ рдмीрддी' рдиाрдордХ рдЖрдд्рдордХрдеाрдд्рдордХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓िрдЦрдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХिрдпा рдеा рдЬिрд╕े рд╡े рд╕ंрдпोрдЧ рд╕े рдЖрдЬीрд╡рди рдкूрд░ा рди рдХрд░ рд╕рдХे। рдХिंрддु рджूрд╕рд░े рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрд╡рд╢्рдп рдк्рд░ेрд░िрдд рдХिрдпा। рдЖрд░ंрднिрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╡िрднिрди्рди рдЗрддрд░ рднाрд╖ाрдУं рдХे рдЕрдиुрд╡ाрджों рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд░рд╣े। рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ों рдиे рдПрдХ рддрд░рдл рдк्рд░ाрдЪीрди рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдХрдд्рдердиाрдд्рдордХрддा, рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХрддा рдПрд╡ं рдШрдЯрдиाрдХ्рд░рдо рдХी рдЪрдордд्рдХाрд░िрддा рдХो рдЖрдзाрд░ рдмрдиाрдпा рддो рджूрд╕рд░ी рддрд░рдл рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдпुрдЧ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдХुрдЫ рдРрд╕े рд╡िрд╖рдпों рдХो рднी рдЕрдкрдиाрдпा рдЬो рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╡िрдзा рдХी рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдмрдиे। рд╣िंрджी рдХी рдк्рд░рдердо рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рднाрдЧ्рдпрд╡рддी 1877 рдИ. рдРрд╕ी рд╣ी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрд╖рдп рд╡рд╕्рддु рдХो рдЖрдзाрд░ рдмрдиाрдХрд░ рд▓िрдЦी рдЧрдпी рдХृрддि рд╣ै। рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдоें рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рджृрд╖्рдЯिрдЧрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдк्рд░рдердорддः рд╡े рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдЬिрдирдоें рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рд╣ै рддрдеा рджूрд╕рд░े рд╡े рдЬिрдирдоें рдЬीрд╡рди рдХे рдпрдеाрд░्рде рдХो рдЖрдзाрд░ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдХрд▓्рдкрдиा-рдк्рд░рдзाрди рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдЬрд╣ाँ рдЕрддीрдд рдХा рдХрд▓्рдкрдиा рдпुрдХ्рдд рдЪिрдд्рд░рдг рд╣ुрдЖ рд╡рд╣ी рдХрд▓्рдкрдиा рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рддिрд▓рд╕्рдоी, рдЬाрд╕ूрд╕ी рдПрд╡ं рдПрдп्рдпाрд░ी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рднी рд▓िрдЦे рдЧрдпे। рдЗрди рддिрд▓рд╕्рдоी рдПрд╡ं рдЬाрд╕ूрд╕ी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХौрддूрд╣рд▓ рдПрд╡ं рдЪрдордд्рдХाрд░ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рдиा рдеा। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЗрдирдХा рд╢िрд▓्рдк рдХौрддूрд╣рд▓ рд╡рд░्рдзрдХ рддрдеा рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рд╣ै। рдЗрди рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рджेрд╡рдХीрдиंрджрди рдЦрдд्рд░ी рд░рдЪिрдд 'рдЪрди्рдж्рд░рдХांрддा' (1892) рдПрд╡ं 'рдЪрди्рдж्рд░рдХांрддा рд╕ंрддрддि' (1896) рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ुрдк рд╕े рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рдХृрддिрдпाँ рд╣ै।

рдЬीрд╡рди рдХे рдпрдеाрд░्рде рдХो рдЖрдзाрд░ рдмрдиाрдХрд░ рд▓िрдЦे рдЧрдпे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рд╕рдордХाрд▓ीрди рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рдпрдеाрд░्рде рдЪिрдд्рд░рдг рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдЗрдирдоें рд╕्рдкрд╖्рдЯрддः рдиैрддिрдХрддाрд╡ाрджी рдХृрддि, рдк्рд░ाрдЪीрди рдЖрджрд░्рд╢ों рдХे рдк्рд░рддि рд╡्рдпाрдоोрд╣ рдПрд╡ं рдирдпी рд╕рдн्рдпрддा рдХी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рджृрд╖्рдЯिрдЧрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдХुрдЫ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдРрд╕ी рд╕्рдеाрдкрдиाрдПं рднी рд╣ुрдИ рд╣ै рдЬो рдЙрд╕ рдпुрдЧ рдоें рднрд▓े рд╣ी рдорд╣рдд्рд╡рд╣ीрди рд░рд╣ी рд╣ो рдХिंрддु рдкрд░рд╡рд░्рддी рд░рдЪрдиाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕्рдд्рд░ोрдд рдХा рдХाрдо рдХिрдпा। рдкं. рд╢्рд░рдж्рдзाрд░ाрдо рдлुрд▓्рд▓ौрд░ी рдХृрдд рднाрдЧ्рдпрд╡рддी (1877) рдкुрд░ुрд╖ों рдХी рджाрд╕рддा рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХрд░рддी рдиाрд░ी рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдРрд╕े рд╣ी рд╕ुрдзाрд░рд╡ाрджी рдоूрд▓्рдпों рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХрд░рддी рд╣ै। 'рд╕рдоाрдЬ рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдХрдеा рдк्рд░ाрдпः рдЕрди्рдп рдкुрд░ुрд╖ рд╕े рдЖрд░рдо्рдн рд╣ोрддी рд╣ै'। 'рдЪрди्рдж्рд░рдХрд▓ा' рдоें рдХрдеाрдирдХ рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдк्рд░рдердо рдкुрд░ुрд╖ рдоें рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЗрд╕े рд╣िंрджी рдХा рдк्рд░рдердо рдЖрдд्рдордХрдеाрдд्рдордХ рд╢ैрд▓ी рдоें рд▓िрдЦा рдЧрдпा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।

рдХिрд╢ोрд░ीрд▓ाрд▓ рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдЕрдд्рдпрди्рдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдХрде्рдп рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬीрд╡рди рд╕े рдЬोрдб़рдХрд░ рднाрд╡ी рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ों рдХे рд▓िрдП рдкूрд░्рд╡ рдкीрдаिрдХा рддैрдпाрд░ рдХी। рдЗрдирдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ 'рдЪрдкрд▓ा рд╡ рдирд╡्рдп рд╕рдоाрдЬ рдЪрд░िрдд्рд░ (1903) рддрдеा 'рдЕंрдЧूрдаी рдХा рдирдЧीрдиा' (1918) рдиे рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдХे рд▓िрдП рднूрдоिрдХा рдиिрд░्рдоिрдд рдХी।

рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдкूрд░्рд╡ рдФрдкрди्рдпाрд╕िрдХ рдЙрдкрджेрд╢ाрдд्рдордХрддा, рдЖрджрд░्рд╢рд╡ाрджिрддा рддрдеा рд╕ुрдзाрд░рд╡ाрджी рджृрд╖्рдЯि рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдпुрдЧीрди рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдкूрд░ी рд╢िрдж्рдзрдд рдХे рд╕ाрде рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ों рдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХो рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рд░ंрдЧीрдиी рд╕े рдоुрдХ्рдд рдХрд░рдХे рдЬीрд╡рди рдХे рдпрдеाрд░्рде рд╕े рднी рдЬोрдб़ा। рдЗрди рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ों рдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рднी рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ुрдЖ। рдЙрдирдХा рд╡िрд╖рдп рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдп рднी рдмрджрд▓ा। рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдиे 'рд╕ेрд╡ाрд╕рджрди' (1918) рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рд╕ाрде рд╣ी рд╣िंрджी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдПрдХ рдирдпा рдоोрдб़ рджिрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХो 'рдоाрдирд╡ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдЪिрдд्рд░' рдоाрдиा рддрдеा рдоाрдирд╡ рдЪрд░िрдд्рд░ рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓рдиा рдПрд╡ं рдЙрдирдХे рд░рд╣рд╕्рдпों рдХो рдЦोрд▓рдиा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХा рдоूрд▓ рддрдд्рд╡ рд╣ै। рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдиे рдЬीрд╡рди рдХी рдпрдеाрд░्рде рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े рдЬुрдб़рдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдПрд╡ं рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рддрдд्рд╡ों рдХा рдЕрди्рд╡ेрд╖рдг рдХिрдпा। рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдиे рдЕрдкрдиे рдпुрдЧ рдХो рдирдпा рд╕्рд╡рд░ рджिрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЙрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рд╕े рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдХा рдХрдеाрдирдХ рдЪुрдиा рдЬो рддрдм рддрдХ рдЕрдЫूрддे рдеे। рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╡िрднिрди्рди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдХрд░рдХे рдЙрдирдХा рд╕рдоाрдзाрди рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиा рд╣ी рдЙрдирдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдеा।

рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╡िрднिрди्рди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рд╕рдоाрдЬ рдХो рджृрд╖्рдЯि рдоें рд░рдЦрдХрд░ рдХिрдпा। - рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╣िрдд рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╕рдоाрдЬ рд╣िрдд рдХो рдк्рд░рдоुрдЦрддा рджी рд╣ै। рдЙрдирдХी рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдкрд░ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡ рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдкрдб़ा। рдЬीрд╡рди рдХे - рдЕंрддिрдо рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд╡े рдоाрд░्рдХ्рд╕ рд╕े рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдП рдеे।

рдк्рд░ेрдордЪрди्рдж-рдпुрдЧ рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдХा рд╡िрд╖рдп рднी рд╕рдоाрдЬ, рд╡рд░्рдЧ, рдкрд░िрд╡ाрд░, рд╡्рдпрдХ्рддि рдФрд░ рджेрд╢рд╡्рдпाрдкी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े рд╣ी рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рдеा рдФрд░ рдЖрдЬ рднी рд╕्рдд्рд░ी рдкुрд░ुрд╖ рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрдмंрдзों - рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ-рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╡िрд╡िрдз рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╣ी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓िрдЦे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं।

рджेрд╡ेрд╢ рдаाрдХुрд░ рдиे рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рд╡िрд╕ंрдЧрддिрдкूрд░्рдг рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╡िрд╡िрдзрддाрдУं рд╕े рднрд░ी рдЬिंрджрдЧी рдХो рд╕ाрд░्рдердХ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै। рджेрд╡ेрд╢ рдаाрдХुрд░ рд╢ोрд╖िрддों рдПрд╡ं рджрд▓िрддों рдХे рд╣िрддों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдпे, рдк्рд░рддिрдмрдж्рдз рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ै। рд╡े рдЙрд╕ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕े рдХрднी рднी рд╕рд╣рдордд рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрддे рдЬिрд╕рдоें рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬрдирддा рдн्рд░рд╖्рдЯ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рд╢िрдХाрд░ рд╣ोрдХрд░ рдЙрд╕рдХे рдЖрддंрдХ рд╕े рдкीрдб़िрдд рд╣ो, рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдоाрдд्рд░ рд╕ांрд╕ рд▓े рд░рд╣ी рд╣ो। рдЕрддः рдЙрдирдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдРрд╕ी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рдк्рд░рддि рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╣ी рд╣ै।

рджेрд╡ेрд╢ рдаाрдХुрд░ рдиे рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдЬिрд╕ рдн्рд░рд╖्рдЯ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рдк्рд░рддि рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рдк्рд░рдХрдЯ рдХिрдпा рд╣ै, рдЙрд╕ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕рдо्рдмंрдзों рдХी рдЧाँрда рдоाрдд्рд░ рдкैрд╕े рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЬुрдб़рддी рд╣ै। рдХोрдИ рднी рдЪрди्рджрди рдмेрдЯा рдФрд░ рднाрдИ рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рдорд╢ीрди рдмрди рдЧрдпा рд╣ै рдЬो рд░ुрдкрдпे рдкैрджा рдХрд░े। рд╕рдо्рдмंрдзों рдХे рдЗрд╕ рдХрджрд░ рд▓िрдЬрд▓िрдЬे рд╣ो рдЬाрдиे рдХा рд╣ी рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै рдХि рдмрд╣िрди рдЬी рдХрд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдХрдм рдмрд╣िрди рдЬी рдХे рдорд░्рдж рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं рдкрддा рд╣ी рдирд╣ीं рдЪрд▓рддा। рдРрд╕ी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдпोрдЧ्рдпрддा рдФрд░ рдбिрдЧ्рд░ी рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕рдм - рд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рджाँрдд рдиिрдкोрд░рдиे рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ी рд╕рдлрд▓рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдмрди рдЧрдИ рд╣ै।

рдкрд╢्рдЪिрдоी рд╕рдн्рдпрддा рдХे рдЕрддिрд╢рдп рдк्рд░рднाрд╡ рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╡िрд╕ंрдЧрддिрдпों рдХो рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╣ी рд╕ाрд░्рдердХ рдвंрдЧ рд╕े рдЙрдХेрд░ा рд╣ै। рдЖрдЬ рдордз्рдпрдорд╡рд░्рдЧीрдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиी рдЖрдп рдХे рдмрдд्рддीрд╕ рд╕ौ рд░ुрдкрдпे рдоें рдЗрди्рд╢्рдпोрд░ेंрд╕, рдл्рд░ीрдЬ рдХा рдЗंрд╕्рдЯाрд▓рдоेंрдЯ, рдЖрд▓рдоाрд░ी, рдЯू рдЗрди рд╡рди рдХा рд╣िрд╕ाрдм рд▓рдЧाрддे-рд▓рдЧाрддे рдкрд░ेрд╢ाрди рд╣ै। рдкैрд╕े рдХी рдХрдоी рдкрдб़рддी рд╣ै рддो рд╢рд░ीрд░ рд╡्рдпाрдкाрд░ рднी рд╢ुрд░ु рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдмрдо्рдмрдИ = рдХे 'рдП' рдЧ्рд░ेрдб рдХे рд░ेрд╕्рддрд░ा рддो рд╕िрд░्рдл рд╢рд░ाрдм рдФрд░ рд▓рдб़рдХिрдпों рдХे рдзंрдзे рдкрд░ рдЦрдбे рд╣ै। рдорд╣ाрдирдЧрд░ों рдоें рд╡ेрд╢्рдпाрд╡ृрддि рд╢िрдХ्рд╖िрддों рдФрд░ рдЕрднिрдЬाрдд्рдпों рдХा рдзрди्рдзा рд╣ोрддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдорд╣ाрдирдЧрд░ीрдп рдЬीрд╡рди рдЗрддрдиा рд╕ंрд╡ेрджрдиाрд╣ीрди рдПрд╡ं рд╡िрдХृрдд рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै рдХि рдпрд╣ाँ рд╢рдм्рдж рд╡्рдпाрдкाрд░ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рднाрд╡рдиाрдпें рдЧौрдг। рдХोрдИ рднी рдоिрд▓ рдорд▓рдХाрдиी рдЖрджрдоी рдирд╣ीं рд░рд╣ рдЧрдпा рд╣ै, рд╡рд╣ рддो рд╕िрд░्рдл рдеैрд▓ी рд╣ै। рдкैрд╕े рд╕े рдоुрдЯाрдХрд░ рдЖрджрдоी рдЬाрдирд╡рд░ рд╕े рднी рдмрджрддрд░ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рд╡рд╣ рдмोрд▓рддा рдХрд╣ाँ рд╣ै, рдмрд╕ рд▓ीрдж рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рдиाрдо рдкрд░ рд╡рд╣ рдоाрдд्рд░ рдЬुрдЧाрд▓ी рдХрд░рддा рд╣ै।

рдорд╣ाрдирдЧрд░ीрдп рдЬीрд╡рди рдХी рд╡िрднिрд╖िрдХा рдХा рджृрд╢्рдп рд▓ेрдЦрдХ рдХे рд╣ी рд╢рдм्рджों рдоें- 'рдпे рддुрдо्рд╣ाрд░े рдмрдЪ्рдЪे рд╣ै। рддुрдо рдердХे рд╣ुрдпे рд╣ो। рдмीрд╡ी рдЕрдкрдиा рдорди рдирд╣ीं рдЦोрд▓ рд╕рдХрддी। рдмрдЪ्рдЪे рддुрдо्рд╣ें рдкрд╣рдЪाрдирддे рднрд░ рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рд░ोрдЬ рд░ाрдд рдХो рдЗрд╕ рдШрд░ рдоें рдЖрддे рд╣ो рддुрдо। рдЙрдирдХी рдоाँ рд╕े рдмाрддें рдХрд░рддे рд╣ो। рдЕрди्рдпрдеा, рднाрд╡ाрдд्рдордХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдПрдХ рджूрд░ी-рдПрдХ рдмेрдЧाрдиाрдкрди। рдШрд░ рд╕े рдСрдлिрд╕, рдСрдлिрд╕ рд╕े рдШрд░ рддрдХ рд╕рдм рдЬрдЧрд╣ рдлैрд▓ा рд╣ुрдЖ рд╣ै'। рдХाँрдЪрдШрд░ рдоें рд▓ेрдЦрдХ рдиे рдкूрд░े рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХा рдирдЧ्рди рдПрд╡ं рд╡्рдпंрдЧ्рдпाрдд्рдордХ рдЪिрдд्рд░ рдЦींрдЪा рд╣ै। рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдПрд╡ं рдзाрд░्рдоिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рд╡्рдпाрдк्рдд рд╣ै। рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдЗрд╕ рд╣рдж рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪ рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдЕрди्рддрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЦ्рдпाрддि рдХे рд╡рдХीрд▓ рдмेрд╢рд░्рдоी рдХे рд╕ाрде рдЕрди्рддрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рддрд╕्рдХрд░ों рдХे рдкैрд░рд╡ीрдХрд░ рдмрдиे рд╣ुрдП рд╣ै।

рд╕ंрд╡ेрджрдирд╣ीрди рд╕рдоाрдЬ рдоें рдХिрд╕ी рдЧрд░ीрдм рдХे рдмेрдЯे рдХा рдЗंрддрдХाрд▓ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдЪाрд░ рдЖрджрдоी рддрдХ рд╢्рдорд╢ाрди рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдирд╣ीं рдоिрд▓рддे। рдХिрд╕ी рд╕ेрдаाрдиी рдХा рдХुрдд्рддा рдорд░ рдЬाрддा рд╣ै рддो рдЬैрд╕े рд╡рд╣ рд╡िрдзрд╡ा рд╣ी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рд╣рдл्рддों 'рд╕ोрдЧ' рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। 'рдмाрдк рд╕े рдмेрдЯा рдпрд╣ рдХрд╣рдиे рдоें рдеोрдбी рднी рд╢рд░्рдо рдирд╣ीं рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддा рдХि-рдбैрдбी рдбॉрдЯ рдЗंрд╕рд▓्рдЯ рдоाрдИ рдмрд░्рде। рдоैंрдиे рдЖрдкрд╕े рдирд╣ीं рдХрд╣ा рдеा рдХि рдкैрджा рдХрд░ो'।

рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдиेрддा рдЪाрд╣рддे рд╣ै рдХि рдЙрдирдХी рд▓ाрд╢ рддрдХ рдХो рдХुрд░्рд╕ी рдкрд░ рдмिрдаाрдХрд░ рд╢्рдорд╢ाрди рддрдХ рд▓े рдЬाрдпा рдЬाрдп рдФрд░ рдХुрд░्рд╕ी рдкрд░ рдмैрдаे-рдмैрдаे рд╣ी рдЙрдирдХा рджाрд╣-рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ो। рдзрд░्рдо рдХेंрдж्рд░ों рдкрд░ рд╣ी рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдкाрдЦंрдб рдФрд░ рдкाрдк рдкрдирдк рд░рд╣ा рд╣ै। рдд्рдпाрдЧ рдХी рднूрдоि рдкрд░ рд╣ी рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЬрдоाрдЦोрд░ी рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै। рдорди्рджिрд░ों рдХे рдЖрд╕-рдкाрд╕ рдХी рдиाрд▓ी рд╣ी рдЬ्рдпाрджा рдмрджрдмू рдоाрд░рддी рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдкрдд्рд░рдо्-рдкुрд╖्рдкрдо рд╡рд╣ीं рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рд╕рдб़рддे рд╣ैं।

рдпрд╣ рдШрдЯिрдпाрдкрди рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ-рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдПрд╡ं рдзाрд░्рдоिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рддрдХ рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рднी - рдпрд╣ी рд╕्рдеिрддि рд╣ै। рдЖрдпाрд░ाрдо-рдЧрдпाрд░ाрдо рдФрд░ рджрд▓рдмрджрд▓ू рд░ाрдЬрдиीрддि рдоें рд╣ी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рднी рд╣ै। рдеोрдб़ी рд╕ी рджाрдвी рдмрдвा рд▓ो рдФрд░ рдмрдо्рдмрдИ рдХे рдЕрдЬ्рдЮेрдп рдмрди рдЬाрдУ, рд╡ाрд▓ी рдк्рд░рд╡ृрддि рдлैрд▓рддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рд░ाрдЬрдиीрддि рдХे рдЦिрд▓ाрдбी рд░ाрдЬрдиीрддि рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рднी рдШुрд╕рдкैрда рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рд╣ैं। рдоुрдЦौрдЯेрдмाрдЬ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдкрд░ рдХрдЯाрдХ्рд╖ рдХрд░рддे рд╣ुрдпे 'рдХांрдЪрдШрд░' рдХा рдпрд╣ рдЕंрд╢ рдж्рд░рд╖्рдЯрд╡्рдп рд╣ै- "рдХैрдкिрдЯрд▓ рдХा рдХрд╡рд░ рднрд░ рджेрдЦा рд╣ै рдФрд░ рдХाрдлी рд╣ाрдЙрд╕ों рдХी рдоेрдЬ рдкрд░ рдРрд╕े рдоुрдХ्рдХे рдкрдЯрдХ-рдкрдЯрдХрдХрд░ рдФрд░ рдЪिрд▓्рд▓ाрдХрд░ рдмрд╣рд╕ рдХрд░ेंрдЧे рдХि рдЬैрд╕े рдоाрд░े рдбрд░ рдХे рдоाрд░्рдХ्рд╕рд╡ाрдж рдЙрдирдХे рдЪрд░рдгों рдХे рдкाрд╕ рднाрдЧा рдЪрд▓ा рдЖрдпेрдЧा-рдФрд░ рдХрд╣ेрдЧा рд╣े рдоाрд░्рдХ्рд╕ рдХे рд░рдХ्рддрдмीрдЬों, рдоैं рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ूँ। рдоुрдЭे рдЕрдкрдиी рдзрд░рддी рдкрд░ рд╢рд░рдг рджे рджो। рд▓ेрдХिрди рдХाрдлी рд╣ाрдЙрд╕ рдХी рдкुрд░ाрдиी рдоेрдЬों рдХो рдордд рддोрдб़ो рдФрд░ рдЕрдкрдиा рдЧрд▓ा рдордд рдлाрдбो"।

'рдн्рд░рдорднंрдЧ' рдоें рдордз्рдпрд╡рд░्рдЧीрдп рдЬीрд╡рди рдХी рд╡िрдбрдо्рдмрдиाрдУं рдПрд╡ं рдкैрд╕े рдкрд░ рдЦрдб़े рд╕рдо्рдмंрдзों рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджी рдЧрдИ рд╣ै рддो 'рдХांрдЪрдШрд░' рдоें рдорд╣ाрдирдЧрд░ीрдп рдЬीрд╡рди рдХी рднाрд╡рдиा рд╢ूрди्рдп рдЬिंрджрдЧी рдХे рд╡िрд╡िрдз-рдЪिрдд्рд░ рдХрдЯाрдХ्рд╖ рдХрд░рддे рд╣ुрдпे рдЕंрдХिрдд рдХिрдпे рдЧрдпे рд╣ैं। 'рдк्рд░िрдп рд╢рдмрдирдо' рдФрд░ 'рдЗрд╕ीрд▓िрдП' рдоें рднी рдордз्рдпрд╡рд░्рдЧीрдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╡िрдбрдо्рдмрдиाрдУं рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдн्рд░рд╖्рдЯ рдПрд╡ं рджृрд╖िрдд рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЙрдХेрд░ा рдЧрдпा рд╣ै।

рджेрд╡ेрд╢ рдаाрдХुрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╡िрд╖рдорддाрдУं рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд▓िрдпे рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рдУрд░ рдЬрдирддा рдХा рдз्рдпाрди рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рдХे рд╕ाрд░्рдердХ рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХा рд╕्рд╡рд░ рдЙрдаाрдиे рдХे рд╕рдорд░्рдердХ рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЙрдирдХी рджृрд╖्рдЯि рдЕрдиाрдпाрд╕ рд╣ी рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╡िрд╕ंрдЧрддिрдпों рдХी рдУрд░ рдЬाрддी рд░рд╣ी рд╣ै। рдн्рд░рд╖्рдЯ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рдорд╣ाрдирдЧрд░ीрдп рдЬीрд╡рди рдХी рд╡िрдбрдо्рдмрдиाрдУं, рдзрд░्рдо, рд░ाрдЬрдиीрддि, рд╢िрдХ्рд╖ा рдПрд╡ं рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдкрд░ рдХिрдпे рдЧрдпे рдЙрдирдХे рдк्рд░рд╣ाрд░ рдЙрдирдХी рдЗрд╕ी рджृрд╖्рдЯि рдХे рдкрд░िрдЪाрдпрдХ рд╣ै।

рдбा. рдаाрдХुрд░ рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЙрди्рдирдпрди рдХे рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рд╣ै। рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХो рдЕрдкрдиे рдпुрдЧ рдзрд░्рдо рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рд░рдЪрдиा рдХрд░рдиे рдХी рдЖрдЬाрджी рд╣ो, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдЙрд╕рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ै। рдЖрдЬ рдХे рдоाрдирд╡рд╡ाрджी рдЖрджрд░्рд╢ рдХे рдпुрдЧ рдоें рджेрд╡рддाрдУं рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрдиों рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдоाрдирд╡ рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा рдЬाрдпे। рдирд╡рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд▓िрдП рдкुрд░ाрддрди рдХो рдЦंрдбिрдд рд╣ोрдиा рд╣ी рдкрдб़рддा рд╣ै। рдкुрд░ाрддрдирддा рдФрд░ рдкौрд░ाрдгिрдХрддा рдХा рдпрд╣ рдЦंрдбрди рдоाрдд्рд░ рдЦंрдбрди рдХे рд▓िрдП рди рд╣ोрдХрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╕рдоाрдЬ рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рд╣ै।

рдбा. рдаाрдХुрд░ рд▓ेрдЦрдХ рдХो рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╡्рдпрдХ्рддि рдоाрдирддे рд╣ैं। рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдЧंрднीрд░ рд░ुрдк рд╕े рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдпрдеाрд░्рде рдХा рдЕрд╡рд▓ोрдХрдирдХрд░्рддा рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕рдЪ्рдЪाрдЗрдпों рдХो рдЙрдирдХे рддрд▓ рдоें рдЬाрдХрд░ рдЦोрдЬрддा рдФрд░ рдЪिंрддрди рдордирди рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рджृрд╖्рдЯि рдк्рд░рдЦрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдЗрд╕ рдпोрдЧ्рдпрддा рдФрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рдЕрдкрдиे рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЬाрдирдиे-рд╕рдордЭрдиे рдХी рдЬिрддрдиी рд╕ाрдорд░्рде्рдп рдФрд░ рдКрд░्рдЬा рдЙрд╕рдоें рд╣ोрддी рд╣ै, рд╡ैрд╕ी рд╕рдо्рднрд╡рддः рдЕрди्рдп рд╕ाрдоाрдЬिрдХों рдоें рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдЕрдкрдиी рдЗрд╕ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдк्рд░рддिрднा рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХो рдЙрди्рдирдд рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд▓ेрдЦрди рд╕े рдЬрдирд╕ाрдоाрди्рдп рдХो рд╕рд╣ी рджिрд╢ा рджिрдЦाрддा рд╣ै। рдХिрд╕ी рднी рд▓ेрдЦрдХ рдХा рд▓ेрдЦрди рд╡ рдЬीрд╡рди рддрднी рд╕ाрд░्рдердХ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдм рдЙрд╕рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЕрд╕ंрдЧрддिрдпों рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░ рдЙрдирдХे рд╕рдоाрд╣ाрд░ рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рдЙрди्рдирдпрди рдкрд░ рд╣ो।

рд▓ेрдЦрдХ рдЕрдкрдиे рд▓ेрдЦрди рдоें рдЕрдкрдиी рдиिрдЬी рдЕрдиुрднूрддि, рдиिрдЬी рд╡िрдЪाрд░ों рдФрд░ рдиिрдЬी рдоाрдирд╕िрдХрддा рдХो рд╣ी рд╡िрднिрди्рди рдЕрд╡рд╕рд░ों рдкрд░ рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрддा рд╣ै। рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХे рдмीрдЪ рд╣ी рдиिрдЬी рдоाрдирд╕िрдХрддा рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬीрддा рд╣ै, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЙрд╕рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдмрдирддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рджрд░्рд╢рди рдХो рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдв़ाрд▓рддे рд╣ैं। рдмрдб़े рд╕рдоाрдЬ рдХे рдмीрдЪ рдЕрдиेрдХ рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рд╕рдоाрдЬ рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬिрдирдоें рд╡िрднिрди्рди рд╡рд░्рдЧ рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рднी рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рдпाрдкрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЙрдирдХा рдЕрдкрдиा рдПрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд╣ी рдЙрдирдоें рдЦाрд╕ рдХिрд╕्рдо рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдкैрджा рдХрд░рддा рд╣ै। рдПрдХ рд╣ी рдХाрд▓ рдЦрдг्рдб рдоें рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд░рдЪрдиाрдПं рдк्рд░рдХाрд╢ рдоें рдЖрддी рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЕрд▓рдЧ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡рд░्рдЧों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдиे рдЙрди्рд╣ें рд░рдЪा рд╣ोрддा рд╣ै।

- рдбॉ. рдХे. рд╕ंрдЧीрддा

рдпे рднी рдкрдв़ें; рджेрд╡ेрд╢ рдаाрдХुрд░ рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдЪिрдд्рд░िрдд рд╕्рдд्рд░ी-рдкुрд░ुрд╖ рд╕ंрдмंрдз

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top