Hindi and Nagari Lipi: рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдФрд░ рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि

Dr. Mulla Adam Ali
0

National Language and Nagari Lipi

National Language and Nagari Lipi

рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рднाрд╖ा рдФрд░ рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि

рдЬिрд╕ рднाрд╖ा рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЖрдд्рдоा рдХी рдзрдб़рдХрди, рд╕्рдкंрджрди рдХी рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рд░ूрдкांрдХिрдд рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣ो, рдЙрд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрдм рдХोрдИ рдмोрд▓ी рдЖрджрд░्рд╢ рдпा рдкрд░िрдиिрд╖्рдаिрдд рднाрд╖ा рдмрдирдиे рдХे рдмाрдж рдХिрд╕ी рднी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рднाрд╡ाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рддрдеा рд╕ांрд╕рдХृрддिрдХ рдЪेрддрдиा рдк्рд░рддिрдмिंрдмिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд░рдЦрддी рд╣ै- рд╡рд╣ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рд╕े рд╡िрднूрд╖िрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рджेрд╢ рдХी рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЬрдирддा рдХी рд╕рдордЭ рдФрд░ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдЗрд╕ी рднाрд╖ा рдоें рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡рд╕्рддुрддः рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рдЕрд░्рде рд╣ी рднाрд╡ाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рдХी рд╕ंрд╢्рд▓िрд╖्рдЯ рдЪेрддрдиा рдХा рд╕рдоूрд╣ рд╣ै। рдпрд╣ рдЪेрддрдиा рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ोрдХрд░ рдЬिрд╕рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоंрдЪ рдкрд░ рдЕрдкрдиे рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ, рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдПрд╡ं рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдХिрд╕ी рднी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдоें рдЕрдзोрд▓िрдЦिрдд рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।

1. рдЙрд╕े рджेрд╢ рдХी рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЬрдирддा рд╕рдордЭрддी рд╣ो рддрдеा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдПрд╡ं рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдгों рд╕े рдЙрд╕рдХा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдорд╣рдд्рд╡ рд╣ो।

2. рдЙрд╕ рднाрд╖ा рдХा рд╡्рдпाрдХрд░рдг рд╢ुрд╖्рдХ рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕рд░рд╕, рд╕рд╣рдЬ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

3. рдЙрд╕рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬ्рдЮाрди рдХी рд╡िрднिрди्рди рд╡िрдзाрдУं рдоें рд╡िрд╕्рддृрдд рддрдеा рдЙрдЪ्рдЪ рдХोрдЯि рдХा рд╣ो।

4. рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ाрдУं рдХे рд╢рдм्рджों рдХो рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдкूрд░्рд╡ рдХ्рд╖рдорддा рдЙрд╕ рднाрд╖ा рдоें рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।

5. рдЙрд╕рдХा рд╢рдм्рдж рднंрдбाрд░ рд╡िрд╢ाрд▓ рддрдеा рд╡िрдЪाрд░ рдЕрддिрд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ो।

6. рдЙрд╕ рднाрд╖ा рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рдЖрдд्рдоा рдз्рд╡рдиिрдд рд╣ोрддी рд╣ो।

7. рдЙрд╕рдХी рд▓िрдкि рдЕрдд्рдпंрдд рд╕рд░рд▓ рд╣ो, рдЬिрд╕े рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рд▓ोрдЧ рд╕ीрдЦ рд╕рдХे।

рдЗрди рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХे рдХाрд░рдг рд╣िрди्рджी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╣िрди्рджी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рднाрд╖ा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪेрддрдиा рдХा рднी рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рд╣िрди्рджी рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рдХा рдк्рд░рддिрдоाрди рдПрдо рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдФрд░ рдПрдХ рднाрд╖ा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ौрднाрдЧ्рдп рд╕े рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рд╣िрди्рджी рд╕рдоूрдЪे рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрди рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдмрдиी рд╣ुрдИ рд╣ै, рдХिрди्рддु рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдХुрдЫ рдРрд╕े рднी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рднाрд╖ाрдУं рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдПрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рднाрд╖ाрдПँ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рд╡ीрдХृрдд рд╣ैं।

рдпे рднी рдкрдв़ें; Hindi aur Devanagari Lipi: рд╣िंрджी рдФрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि

рд╢рддाрдм्рджिрдпों рддрдХ рдордиुрд╖्рдп рднाрд╖ा рдпा рдоुрдЦ्рдп рдз्рд╡рдиि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдЕрдкрдиे рднाрд╡ рдПрд╡ं рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХрд░рддा рд░рд╣ा। рдЙрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рднी рдпрдж्рдпрдкि рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиे рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдкीрдв़ी рджрд░ рдкीреЭी рдз्рд╡рди्рдпाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдд рдХрд░рддा рд░рд╣ा рддрдеाрдкि рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХे рд╕рд░рд▓ рдЙрдкाрдп рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдЙрд╕рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдЕрд▓्рдкрдЬीрд╡ी рд╣ी рд╣ोрддे рдеे। рд╡ेрджों рдХो 'рд╢्рд░ुрддि' рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд▓ेрдЦрди рдХрд▓ा рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдЖрд░्рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рдЗрд╕ рдЕрдоूрд▓्рдп рдеाрддि рдХो рдкीреЭी-рджрд░-рдкीрдвी рд╢्рд░рд╡рдгाрди्рддрд░िрдд рдХрд░рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा। рд╡ेрджों рдХा рд▓िрдЦिрдд рд░ूрдк рддрднी рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖрдпा рдЬрдм рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд░рддीрдп рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдиे рд▓िрдкि рдХा рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХрд░ рд▓िрдпा। рдЕрддः рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рд▓िрдкिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рднाрд╖ा рдПрд╡ं рдз्рд╡рдиिрдпों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиे рднाрд╡ों рдПрд╡ं рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдПрд╡ं рд╕्рдеाрдпी рд░рдЦрддा рд╣ै।

рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि :-

рдоाрдирд╡ рдорди рдоें рдЬрдм рд╕рдн्рдпрддा рдХा рдЕंрдХुрд░ рдлूрдЯा рддрдм рдЙрд╕рдиे рдЧुрдлाрдУं рдФрд░ рдк्рд░рд╕्рддрд░ рд╢िрд▓ाрдУं рдкрд░ рдЪिрдд्рд░ाрдХृрддिрдпाँ рдЦोрджрдиी рд╢ुрд░ू рдХी। рдбॉ. рд▓рдХ्рд╖्рдоीрд╕ाрдЧрд░ рд╡ाрд░्рд╖्рдгेрдп рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╕рдордп рдоें рдордиुрд╖्рдп рдиे рдЕрдкрдиी рд╡ाрдгी рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे, рдЙрд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рднाрд╡-рд╕ंрдХेрддों рдпा рд╡рд╕्рддु-рд╕ंрдХेрддों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा। рдЗрди्рд╣ीं рд╡рд╕्рддु рд╕ंрдХेрддों рд╕े рдХрд▓ांрддрд░ рдоें рдЪिрдд्рд░ рд▓िрдкि рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ рдордиुрд╖्рдп рдХा рдЖрдЬ рддрдХ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдк्рд░рдХृрддि рдк्рд░рджाрди рдЬрдЯिрд▓рддाрдУं рдХे рдмाрдж рдз्рд╡рдиि-рдЪिрдд्рд░рдг рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдк्рд░ाрджुрд░्рднाрд╡ рд╣ुрдЖ। рдЖрдзुрдиिрдХ рдХाрд▓ рдХी рдЕрдзिрдХांрд╢ рд▓िрдкिрдпाँ рдз्рд╡рдиि-рд▓िрдкि рд╣ी рд╣ैं। рд╡рд░्рдгрдиाрдд्рдордХ рд▓िрдкि рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै। рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдз्рд╡рди्рдпाрдд्рдордХ рд▓िрдкि рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै। рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै рдХि рдИ. рдкू. 500 рд╡рд░्рд╖ рд╕े рд╣ी рднाрд░рддीрдп рдЬрдиों рдХो рд▓ेрдЦрди рдХрд▓ा рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ै। рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдЕрднिрд▓ेрдЦों рдоें рдЬिрди рд▓िрдкिрдпों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдоिрд▓рддा рд╣ै, рд╡े рдЦрд░ोрд╖्рдаी рдФрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдоी рд▓िрдкिрдпाँ рд╣ैं। рд╕िंрдзु рдШाрдЯी рдХी рдЦुрджाрдИ рдоें рднाрд╡рдк्рд░рд╡рдг рд▓िрдкि рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЪिрдд्рд░рд▓िрдкि рдХे рд▓ेрдЦ рднी рдоिрд▓े рд╣ैं। рдбॉ. рдЧौрд░ीрд╢ंрдХрд░ рд╣ीрд░ाрдЪंрдж рдУрдЭा рдПрд╡рдо् рдХрддिрдкрдп рдЕрди्рдп рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХी рдоाрди्рдпрддा рд╣ै рдХि рд╕िंрдзु рдордз्рдпрдиा рдХी рдЗрд╕ी рд▓िрдкि рдХा рдХाрд▓ाрди्рддрд░ рдоें рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ। рдм्рд░ाрд╣्рдоी рд▓िрдкि рдЙрд╕ी рдХा рд╡िрдХрд╕िрдд рд░ूрдк рд╣ै। рд╡рд╕्рддुрддः рдЕрд░рдмी, рдлाрд░рд╕ी рдХो рдЫोрдб़рдХрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд░рдд рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рд▓िрдкिрдпाँ 'рдм्рд░ाрд╣्рдоी' рд▓िрдкि рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ рд╣ैं।

рдм्рд░ाрд╣्рдоी рд▓िрдкि рдХे рдЙрдд्рддрд░ोрдд्рддрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЧुрдк्рдд рд▓िрдкि рддрдеा рдХुрдЯिрд▓ рд▓िрдкि рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ। рдЧुрдк्рдд рд╕рдо्рд░ाрдЯों рдХे рд╕рдордп рд╕े рдм्рд░ाрд╣्рдоी рд▓िрдкि рдХे рдКрдкрд░ (рд╢िрд░ोрд░рдЦाрдПँ рд▓рдЧाрдИ рдЬाрдиे рд▓рдЧीं। рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЙрд╕ी рд╕рдордп рд╕े рдиाрдЧрд░ीрд▓िрдкि рдХो рдЬрди्рдо рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ। рд▓рдЧрднрдЧ рдЙрд╕ी рд╕рдордп рдк्рд░ाрдХृрдд рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рдХा рд░ूрдк рдЖрдпा рдеा। рддрднी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рдоें рд▓ेрдЦрди рд╣ेрддु рдЖрдпा рдЧрдпा। рдмाрдж рдоें рд╢ौрд░рд╕ेрдиी рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рд╕े рд╣िрди्рджी рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ рддрдм рддो рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╣ी рд╣िрди्рджी рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдоाрдз्рдпрдо рд╣ी рдмрди рдЧрдИ। рдЗрд╕ рд▓िрдкि рдХे рдиाрдордХрд░рдг рдХे рдмाрд░े рдоें рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдоें рд╡्рдпाрдкрдХ рдорддрднेрдж рд╣ैं। рдХुрдЫ рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЧुрдЬрд░рдд рдХे рдиाрдЧрд░ी рдм्рд░ाрдгों рдж्рд╡ाрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ृрдд рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЗрд╕े рдирдЧрд░ी рдХрд╣ा рдЧрдпा। рдХुрдЫ рд╡िрдж्рд╡ाрди рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХाрд╢ी рдПрд╡ं рдкाрдЯрд▓ीрдкुрдд्рд░ рджेрд╡рдирдЧрд░ рдоाрдиे рдЬाрддे рдеे। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрд╕ рд▓िрдкि рдХो рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХрд╣ा рдЧрдпा। рджрдХ्рд╖िрдг рдоें рдХिрд╕ी рдиंрджिрдиाрдЧрд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдХрд░рдХे рдЗрд╕े рдиंрджिрдиाрдЧрд░ी рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рдеा। рдмाрдж рдоें рджेрд╢рднाрд╖ा рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХे рд▓िрдП рднी рдЗрд╕ी рд▓िрдкि рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рддрдеा рдЗрд╕рдХा рдиाрдо рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдкрдб़ा।

рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рд╡िрдХाрд╕ :-

рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзрддा 10рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рд╕े рдкुрд╖्рдЯ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╡рд░्рдгों рдХा рдХ्рд░рдорд╢ः рд╡िрдХाрд╕ рд╣ोрддा рд░рд╣ा рд╣ै। 11рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдЗрд╕ рд▓िрдкि рдХा рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╡िрдХाрд╕ рд╣ो рдЪुрдХा рдеा рдФрд░ 12рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдЗрд╕ рд▓िрдкि рдХा рдЖрдзुрдиिрдХ рд░ूрдк рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ो рдЪुрдХा рдеा । рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХी рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдпрд╣ीं рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдм्рд░ाрд╣्рдоी рд▓िрдкि, рдЧुрдк्рдд рдПрд╡ं рдХुрдЯि рд▓िрдкि рдХे рд╕ोрдкाрдиों рд╕े рдЧुрдЬрд░рддे рд╣ुрдП рдЖрдзुрдиिрдХ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдмрдиी рд╣ै।

рдпे рднी рдкрдв़ें; рд░ाрдЬрднाрд╖ा рд╣िंрджी рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдПрд╡ं рд╕ंрдХрд▓्рдкрдиा

рднाрд╖ाрдЧрдд рд╡рд░्рдгों рдХा рдЬो рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдХ्рд░рдо рдкाрдгिрдиी рд╕े рдЪрд▓рдХрд░ рдЖрдЬ рдХे рдЕрдзुрдиाрддрди рднाрд╖ाрд╡िрдж् рдХो рд╣рддрдк्рд░рдн рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै, рдаीрдХ рд╡рд╣ी рд╕्рдеिрддि рд▓िрдкि рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рднाрд░рддीрдп рджृрд╖्рдЯि рдХो рд▓ेрдХрд░ рднी рд╕ाрдордиे рдЖрдиे рдХो рд╣ै। рдЕрди्рддрд░ рдХेрд╡рд▓ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд▓िрдкिрдпों рдХे рдЪिрд╣्рдиों рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдЬिрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рдЖрдЬ рдЕрд▓рдЧाрдХрд░ рджेрдЦा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рд╡рд╣ी рдХुрдЫ рдн्рд░рдо рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдХрд░рдиा рд╣ै рдЕрди्рдпрдеा рд▓िрдкि рдЪिрд╣्рди рднाрд╖ा рдз्рд╡рдиि рдХे рдЪिрдд्рд░ाрдд्рдордХ рдк्рд░ाрд░ूрдк рд╣ैं। рд╡े рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рд╣ै рдпрджि рдЙрдирдХा рд╕ंрдмंрдз рдз्рд╡рдиिрдпों рд╕े рди рд╣ो। рдЗрд╕ рдЕрд░्рде рдоें рд▓िрдкि рдиाрдж рдХा рдЪिрдд्рд░ рд╣ै рдЬो рдкुрдиः рдиाрдж рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрддः рд▓िрдкि рдФрд░ рднाрд╖ा рд▓िрдЦिрдд рдФрд░ рдХрдеिрдд рд╡рд░्рдЧों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд▓िрдкि рднाрд╖ा рдоें рд░рдЪिрдд рд╕ृрдЬрди рд╡िрдЪाрд░, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЕрди्рдд: рд╕рдо्рдмंрдзों рд╕े рдЙрдкрдЬे рдЬ्рдЮाрди рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рд╡рд╣ рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рд╕ंрдЪिрдд рдЬ्рдЮाрди рдкрд╣ुँрдЪाрддी рд╣ै рддрдеा рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд░рдЪिрдд рд╕рдо्рдкрджा рдХो рдХो рд╕्рдеाрдпी рд╕ंрдХेрддों рдоें рдЕрдиुрдмंрдзिрдд рдХрд░рддी рд╣ै।

рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рдо्рдкрдд्рд░ рд▓िрдкि рдХी рдЙрдкाрджेрдпрддा рдЕрд╕ंрджिрдЧ्рдз рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЕрдиुрднрд╡, , рд╡िрдЪाрд░ рдПрд╡ं рднाрд╡ рд╕рдо्рдкрджा рдХो рдПрдХ рдпुрдЧ рд╕े рджूрд╕рд░े рдпुрдЧ, рдПрдХ рдкीрдв़ी рд╕े рджूрд╕рд░ी рдкीрдв़ी рддрдХ рд╕ंрдЪिрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рднाрд╖ा рдпрджि рдиाрджрдордп рд╕ाрд░्рдердХ рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рд╣ै рддो рд▓िрдкि рдЙрд╕рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХी рдЕрд░्рдердордп рд╡िрдзि। рдкрд░рди्рддु рдпрд╣ рдЕрд░्рдердордпрддा рдЙрди рд▓िрдкिрдпों рдоें рдЕрдзिрдХ рд╣ै, рдЬिрдирдоें рдз्рд╡рдиिрдпों рдХो рдЕंрдХिрдд рдХрд░ рдкाрдиे рдХी рдЕрдзिрдХ рд╕рдХ्рд╖рдорддा рд╣ै। рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рд░ोрдорди рдФрд░ рджूрд╕рд░ी рдЪिрдд्рд░-рд▓िрдкिрдпों рд╕े рддो рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ै, рд╡рд╣ рд╕्рд▓ाрд╡ рд▓िрдкि рд╕े рднी рдЕрдзिрдХ рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ै। рдиाрдЧрд░ी рдХे рдЗрд╕ рдЧुрдгрдзрд░्рдо рдХो рдоाрдд्рд░ рдХिрд╕ी рднाрд░рддीрдп рдХा рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдирд╣ीं рдоाрдирдиा рдЪाрд╣िрдП рдЕрдкिрддु рдЗрд╕े рдкूрд░्рд╡ рдФрд░ рдкрд╢्рдЪिрдо рдХे рдЕрдиेрдХ рд▓िрдкि рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рдЪुрдХे рд╣ैं।

рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд▓िрдкिрдпों рдоें рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХрддा рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рддрд░्рдХ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं।

1. рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдз्рд╡рдиिрдпों рдХो рдЕंрдХिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╡рд╣ рдЕрд░्рде рдирд╣ीं рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рдЙрд╕рдоें рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдз्рд╡рдиिрдпों рдХो рдЕंрдХिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрдж्рдпрдкि рдЗрд╕рд╕े рдпрд╣ рдЕрд░्рде рдирд╣ीं рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рдЙрд╕рдоें рдирдИ рдз्рд╡рдиिрдпों рдХे рд▓िрдП рдирдП рдЪिрд╣्рдиों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ो рддрдеाрдкि рдпрд╣ рд╕рд░्рд╡ рд╡िрджिрдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд░ोрдорди рдоें рдпрд╣ рд╢рдХ्рддि рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рддрдоाрдо рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХी рдЕрдд्рдпंрдд рд╕ुрдХोрдорд▓ рдз्рд╡рдиिрдпों рдХा рд▓िрдк्рдпंрддрд░рдг рдХрд░ рд╕рдХे ।

2. рдз्рд╡рдиि - рдк्рд░рддिрдХों рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा : рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХी рд╡рд░्рдг рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдмрдб़ी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╣ै। рд╡рд░्рдгों рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рд╕्рдеाрди рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрдХрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдердо рд╕्рд╡рд░ рдФрд░ рдлिрд░ рд╡्рдпंрдЬрди, рд╕्рд╡рд░ों рдоें рднी рдкрд╣рд▓े рд╣्рд░рд╕्рд╡ рддрдеा рдлिрд░ рдЙрдирдХे рджीрд░्рдШ рд░ूрдк, рдкрд╣рд▓े рдоूрд▓рд╕्рд╡рд░, рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд् рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╕्рд╡рд░ । рд╕्рд╡рд░ों рдХे рд╕рдоाрди рд╡्рдпंрдЬрдиों рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рднी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдФрд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╣ै । рд╡्рдпंрдЬрдиों рдХे рдкांрдЪ рд╡рд░्рдЧ рдмрдиाрдП рдЧрдП рд╣ैं- рдХ рд╡рд░्рдЧ, рдЪ рд╡рд░्рдЧ, рдЯрд╡рд░्рдЧ, рдд рд╡рд░्рдЧ рдФрд░ рдк рд╡рд░्рдЧ। рдЗрди्рд╣ें рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХ्рд░рдо рд╕े рддाрд▓рд╡्рдп, рдоूрд░्рдзрди्рдп, рд╡рд░्рдд्рд╕्рдп, рджрди्рдд्рдп рдФрд░ рдУрд╖्рдардп рд╡рд░्рдЧों рдХा рдХ्рд░рдо рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд░ोрдорди рдФрд░ рдЕрд░рдмी рд▓िрдкि рдоं рдРрд╕ी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдирд╣ीं рд╣ै। рд░ोрдорди рд▓िрдкि рдоें рдкाँрдЪ рд╕्рд╡рд░ рд╣ैं- A,E,I,O, U. рдЗрдирдХा рдХोрдИ рдХ्рд░рдо рдирд╣ीं рд╣ै। рд░ोрдорди рд▓िрдкि рдоें 'рдП' рдХे рдмाрдж 'рдмी' рдЖрддा рд╣ै рдЬो рд╡्рдпंрдЬрди рд╣ैं। рдЕрд░рдмी рд▓िрдкि рдоें 'рдЕрд▓िрдл' рд╕्рд╡рд░ рд╣ै рдкрд░ рдЗрд╕рдХे рдмाрдж 'рдмे' рдЖ рдЧрдпा। рдЗрди рджोрдиों рдХी рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдоें рд╕्рд╡рд░ рдФрд░ рд╡्рдпंрдЬрди рдз्рд╡рдиिрдпों рдХा рдХोрдИ рдХ्рд░рдо рдирд╣ीं рд╣ै।

рдпे рднी рдкрдв़ें; Globalization and Indian Languages : рднूрдоंрдбрд▓ीрдХрд░рдг рдХा рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡

3. рдз्рд╡рдиि рдк्рд░рддीрдХों рдХा рдиाрдордХрд░рдг : рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдз्рд╡рдиिрдпों рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдз्рд╡рдиि рдк्рд░рддिрдХों рдХा рд╡рд╣ी рдиाрдо рд╣ै рдЬिрд╕ рдз्рд╡рдиि рдХो рд╡рд╣ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдпрдеा- рдХ, рдЪ, рдЯ, рдд, рдк, рд░। рдЗрд╕ рд╕े рдз्рд╡рдиिрдпों рдХो рд╕ीрдЦрдиे рдоें рдХोрдИ рдХрдаिрдиाрдИ рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдпрд╣ рдвूँрдврдиा рдирд╣ीं рдкрдб़рддा рдХि рдХोрди рд╕ी рдз्рд╡рдиि рдХो рдХौрди-рд╕ा рдк्рд░рддीрдХ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЬрдмрдХी рд░ोрдорди рд▓िрдкि рдоें G рдЧ рдХो R рд░ рдХो L рд▓ рдХो C рд╕ рдХो рдФрд░ рдХ рдз्рд╡рдиिрдпों рдХा рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рд╕ीрдЦрдиे рд╡ाрд▓ा рдн्рд░рдо рдоें рдкрдб़ рдЬाрддा рд╣ै।

4. рдПрдХ рдз्рд╡рдиि рдХे рд▓िрдП рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╣ी рдк्рд░рддीрдХ : рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рдПрдХ рдз्рд╡рдиि рдХे рд▓िрдП рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдз्рд╡рдиि рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдХे рдХाрд░рдг рдЕрди्рдп рднाрд╖ा-рднाрд╖ी рдХो рдХрдаिрдиाрдИ рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд░ोрдорди рдФрд░ рдЕрд░рдмी рд▓िрдкिрдпों рдоें рдпрд╣ рдХрдаिрдиाрдИ рд╡рд░्рддрдиी рдХी рдЕрдиेрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддी рд╣ैं। рдЬैрд╕े рд░ोрдорди рдоें Cake рдоें C 'рдХ' рдХे рд▓िрдП

Ceiling рдоें C рд╕ рдХे рд▓िрдП

Chemistry рдоें Ch рдХ рдХे рд▓िрдП

Chope рдоें Ch рдЪ рдХे рд▓िрдП

рдЕрд░рд╡ी рдоें рдЬे, рдЬाрд▓, рдЬेрдп, рдЬ्рдпाрджा рдпे рдЪाрд░ рдз्рд╡рдиि-рдк्рд░рддीрдХ рдПрдХ рдз्рд╡рдиि 'рдЬे' рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд╣ैं।

5. рдПрдХ рдз्рд╡рдиि-рдк्рд░рддीрдХ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рд╣ी рдз्рд╡рдиि рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि: рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕рдоें рдПрдХ рд╣ी рдз्рд╡рдиि рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рднाрд╖ा рдХो рд╕ीрдЦрдиे рдоें рд╕ुрдЧрдорддा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╡рд░्рддрдиी рдХी рд╢ुрдж्рдзрддा рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рддी рд╣ै। рдЬैрд╕े рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рдпрджि 'рдХ' рд▓िрдЦा рдЧрдпा рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХा рдПрдХ рд╣ी рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг 'рдЕрдШोрд╖' рдЕрд▓्рдкрдк्рд░ाрдг 'рдХрдг्рдбрдп рд╕्рдкрд░्рд╢ рдз्рд╡рдиि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।

рдХिрди्рддु рд░ोрдорди рд▓िрдкि рдоें 'рдХ' рдз्рд╡рдиि рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрдИ рд╡рд░्рдг рд╣ैं। рдЬैрд╕े - C-CAT, K-KITE, Q-QUEEN, CK- BLOCK, CH-CHRIST.

6. рдз्рд╡рдиि рдк्рд░рддीрдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा : рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै рдз्рд╡рдиि рдк्рд░рддीрдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рднाрд╖ा рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдФрд░ рд╕рдо्рдкрди्рдирддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╣िрди्рджी рдХे рд▓िрдП рдЬिрддрдиी рдз्рд╡рдиिрдпाँ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ैं рдЙрди рд╕рднी рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдз्рд╡рдиि рдк्рд░рддीрдХ рд╣ैं, рдЬрдмрдХी рд░ोрдорди рд▓िрдкि рдоें 40 рдз्рд╡рдиिрдпाँ рд╣ैं рдЬिрди рдХे рд▓िрдП рдз्рд╡рдиि-рдк्рд░рддीрдХ рдХेрд╡рд▓ 26 рд╣ैं। рдиाрдЧрд░ी рдоें 52 рдЕрдХ्рд╖рд░ рд╣ैं। рдЬो рд╕рднी рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдФрд░ рдмोрд▓िрдпों рдХी рдз्рд╡рдиिрдпों рдХो рдЕंрдХिрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ैं।

7. рдоाрдд्рд░ाрдПँ : рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рд╕्рд╡рд░ рдз्рд╡рдиिрдпों рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдз्рд╡рдиि-рдк्рд░рддिрдХ рдХो рд╣ी рд▓िрдЦाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЬрдм рдпрд╣ рд╕्рд╡рд░ - рдз्рд╡рдиिрдпाँ рд╡्рдпंрдЬрди рдз्рд╡рдиि рдк्рд░рддीрдХों рдХे рд╕ाрде рдЖрддी рд╣ैं рддो рдоाрдд्рд░ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рд╕्рдеाрди рдХी рдмрдЪрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।

8. рд╢ुрдж्рдз рдкाрда рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा : рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдиे рд╣ी рд╣िрди्рджी рдХो рд╢ुрдж्рдз (рдкाрда рдХा рдЧुрдг рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рд╣ै। рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рдЬो рдХुрдЫ рд▓िрдЦा рдЬाрддा рд╣ै рдЙрд╕े рдаीрдХ рд╡ैрд╕े рд╣ी рдкрдв़ा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХी рдЕрди्рдп рд▓िрдкिрдпों рдоें рдпрд╣ рдЧुрдг рдирд╣ीं рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рдЬिрди рднाрд╖ाрдУं рдХी рд▓िрдкि рдЙрддрдиी рд╣ी рдЕрдзिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै। рднाрд╖ा рдФрд░ рд▓िрдкि рдХे рдЗрд╕ рдПрдХैрдХी рд╕ंрд╡ाрдж рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╢्рд░ेрд╖्рда рд▓िрдкि рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै।

9. рд▓िрдк्рдпंрддрд░рдг рдХी рд╕рдорд╕्рдпा : рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдЙрдкाрджेрдпрддा рдХे рдХрдИ рдЕрди्рдп рдЖрдзाрд░ рд╣ैं। рдПрдХ рдЖрдзाрд░ рддो рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдиाрдЧрд░ी рдоें рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХी рдз्рд╡рдиिрдпाँ рдХो рдЕंрдХिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдХ्рд╖рдорддा рд╣ै। рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХे рдХुрдЫ рд╡्рдпंрдЬрдиों рдХे рд▓िрдП рдпрджि рдХुрдЫ рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЪिрд╣्рди рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рд▓िрдП рдЬाрдпें рддो рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рд╣рдо рднाрд░рдд рдХी рддрдоाрдо рдмोрд▓िрдпों рдФрд░ рднाрд╖ाрдУं рдХो рд▓िрдк्рдпрди्рддрд░िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

10. рд╕ुрдЧрдорддा : рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдЕрдд्рдпंрдд рд╕ुрдЧрдо рд▓िрдкि рднी рд╣ै। рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдиिрд░рдХ्рд╖рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рднी рдЖрд╕ाрдиी рд╡ рд╢ीрдШ्рд░рддा рд╕े рдЗрд╕ рд▓िрдкि рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ी рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд╕ुрдЧрдорддा, рд╕ुрд▓рдн्рдпрддा рд╣ी рдРрд╕ा рдЧुрдгрдзрд░्рдоी рдХाрд░ рд╣ै рдЬो рдЗрд╕рдХे рд╡्рдпाрдкрдХ рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рдоाрд░्рдЧ рдоें рд╕рд╣рдпोрдЧी рд╣ै।

рдЗрд╕ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдпुрдЧ рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХी рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ैрдЬ्рдб рдмрдиाрдиे рдХे рдк्рд░рдпрдд्рди рдЪрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं। рдоाрдИрдХ्рд░ो рд╕ाрдл्рдЯ рдиे рдЕрдкрдиे рдирд╡ीрдирддрдо рдЖрд░ेрдЯिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо् рд╡िंрдбोрдЬ् рдПрдХ्рд╕ рдкी рдоें рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рд╣ै। рдПрдХ рд╣ी рдлॉрдЯ рдоें рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рдЕрдиेрдХाрдиेрдХ рднाрд╖ाрдУं рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рдк्рд░рджाрди рдХрд░ाрдИ рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЖрдХृрддि, рд╡рд░рд╣ा, рдЕрдиु, рдРрд▓िрдкि, рдоंрдЧрд▓, рдХृрддि, рдХृрддिрджेрд╡, рд╢िрд╡ा, рдЪाрдгрдХ्рдп, рдиाрд░рдж, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी рдЖрджि рдлॉंрдЯ्рд╕ рд╣ै। рдЗрди्рд╣ें рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ्рд╕ рдоें рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╕ाрдл्рдЯрд╡ेрд░ों рдоें рд╕े рд▓ीрд▓ा, рдоैрдЬिрдХ, рд╕ी.рдбी. рд░ोрдо, рдЧुрд░ू рдиाрдордХ рд╕ंрд╡ाрджाрдд्рдордХ рдФрд░ рд╕ीрдбेрдХ рдиाрдордХ рдЕрди्рдп рд╕ाрдл्рдЯрд╡ेрд░ рднी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдЖрд╕्рдХी рдХोрдбिंрдЧ рдк्рд░рдгाрд▓ी рдоें рднाрд░рддीрдп, рджрдХ्рд╖िрдг рдпूрд░ोрдкीрдп рднाрд╖ा рдХी рд▓िрдкि рд╕рдоाрд╣िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा।

1991 рдоें рднाрд░рддीрдп рдоाрдирдХ рдм्рдпूрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕्рдХी рдХूрдЯों рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдпूрдиिрдХोрдб рдЖрд░्рдЧेрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рднाрд╖ाрдУं рдХो рдПрдХ рдпूрдиिрдХोрдб рдоें рд╕рдоाрдпा рдЧрдпा।

рдЖрдЬрдХрд▓ рдоोрдмाрдЗрд▓ рдлोрди рдоें рдФрд░ рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдоें рдоेрд╕ेрдЬ рджेрддे рд╕рдордп рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд▓ोрдЧ рд╣िрди्рджी рдХो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рд▓िрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं। рдЕрдЧрд░ рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рд▓िрдЦी рдЬाрдПрдЧी рддो рдЖрдиेрд╡ाрд▓ी рдкीрдвी рд╣िрди्рджी рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рднूрд▓рдиे рдЬाрдпेрдЧी। рдЗрд╕рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдШрд░ों рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдХो рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдоें рд▓िрдЦрдиे рдкрдв़рдиे рдХी рдЖрджрдд рдбाрд▓рдХрд░ рд╣ी рдиिрдХाрд▓ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдЖрдЬрдХрд▓ рдпुрд╡ा рдкीрдвी рдХी рд░ोрдЬी рд░ोрдЯी рдХी рдкूрд░्рддि рд░ोрдорди рд╕े рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै। рдЬрдм рдЕрдкрдиे рд╣ी рд▓ोрдЧों рдоें рдХिрд╕ी рд▓ाрд▓рдЪ рдХे рдХाрд░рдг рд░ाрдЬрднाрд╖ा рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХो рдЫोрдб़рдХрд░ рдЕрди्рдп рднाрд╖ा рдХे рддрд░рдл рдЬाрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдкैрджा рд╣ोрддा рддो рд╕рдЪрдоुрдЪ рдпрд╣ рдЦрддрд░े рдХी рдмाрдд рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рд╕े рдмрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдпुрд╡ा рдкीрдвी рдоें рд░ाрдЬрднाрд╖ा рдХे рдк्рд░рддि рдЧौрд░рд╡ рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдЬाрдЧृрдд рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдкрд░ाрдпे рджेрд╢ рдХी рднाрд╖ा рдХा рдоोрд╣ рдЫोрдб़рдХрд░ рдЕрдд्рдпंрдд рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдФрд░ рд╕рд░рд▓ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиा рдЕрдд्рдпंрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рднाрд░рдд рдоें рдПрдХрддा рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдбॉ. рдЕрд╡िрдиाрд╢ рдЬाрдпрд╕рд╡ाрд▓

рдпे рднी рдкрдв़ें; Hindi Bhasha Gyan : рдЬाрдиें рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рдЬ्рдЮाрди

Hindi Language and Nagari Lipi, Hindi and Devanagari Lipi, National Language and Nagari Lipi, History of Hindi and Nagari Lipi, Rashtrabhasha Hindi aur Nagari Lipi, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рднाрд╖ा рдФрд░ рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि, рд╣िंрджी рдФрд░ рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣िंрджी рдФрд░ рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि, рд╣िंрджी рдФрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि, рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рддрдеा рд╣िंрджी, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдФрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी, рднाрд░рдд рдХे рд▓िрдП рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдХा рдорд╣рдд्рд╡, рдиाрдЧрд░ी рдПрд╡ं рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдПँ, Devanagari Script and Hindi...

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top