рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХिрддрдиे рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рд╡िрднिрди्рди рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ

Dr. Mulla Adam Ali
0

Kitne Pakistan by Kamleshwar

Various problems described in Kamleshwar's novel Kitne Pakistan

рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХिрддрдиे рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рд╡िрднिрди्рди рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ

рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ 'рдХिрддрдиे рдкाрдХिрд╕्рддाрди' рдПрдХ рдк्рд░рддीрдХाрдд्рдордХ рд╢рдм्рдж рд╣ै, рдЬो рдХि рдзाрд░्рдоिрдХ рдЙрди्рдоाрдж рдХे рд╡рд╢ीрднूрдд рд╕рдоूрд╣ рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЬा рд░рд╣ी рдПрдХ рдоाँрдЧ рдХो рд╡्рдпंрдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЖрдЧे рдХे рд╕рди्рджрд░्рднों рдоें рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХो рдЗрд╕ рдк्рд░рддीрдХाрдд्рдордХ рд░ुрдк рдоें рд╕्рдеाрди-рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдХिрд╕ी рднी рджेрд╢ рдоें, рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп рдоें, рдзрд░्рдо рдоें, рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдЕрдЪाрдирдХ рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддा, рд╡рд░рди् рдЗрд╕рдХे рдХрдИ рдХाрд░рдг рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬैрд╕े рдпुрдж्рдз, рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХрддा, рдкृрдердХрддाрд╡ाрдж, рдЖрддंрдХрд╡ाрдж, рдЬाрддिрд╡ाрдж, рднाрд╖ाрд╡ाрдж, рдХ्рд╖ेрдд्рд░рд╡ाрдж, рд░ंрдЧ рднेрдж, рдЖрджि। рдпे рд╕рдм рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдЖрдЬ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рдо्рдоुрдЦ рдоुँрд╣ рдлैрд▓ाрдпे рдЕрдЬрдЧрд░ рдХे рд╕рдоाрди рдЦрдбी рд╣ै। рдпрд╣ рдЕрдЬрдЧрд░ рдоाрдпाрд╡ी рджाрдирд╡ рдХी рддрд░рд╣ рдоाрдирд╡рддा рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХो рдиिрдЧрд▓ рд▓ेрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдЖрдЬ рд╕рдоूрдЪा рдоाрдирд╡ рд╕рдоुрджाрдп рдЗрд╕ рд╡िрд╖ рдХे рд╡िрд╖ैрд▓े рдк्рд░рднाрд╡ рдХे рдХाрд░рдг рддрдб़рдк-рддрдб़рдк рдХрд░ рдоृрдд्рдпु рдХी рдУрд░ рдмрдв़ рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдоाрдирд╡ рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд╣ी рдЦрддрд░े рдоें рдкрдб़ рдЧрдпा рд╣ै।

1) рдпुрдж्рдз рдХी рд╡िрднीрд╖िрдХा :

рдпुрдж्рдз рдЕрд▓рдЧाрд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рднीрд╖рдгрддрдо рдПрд╡ं рд╣िंрд╕ाрдд्рдордХ рд░ुрдк рд╣ै। рдпрд╣ рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рддोрдб़ рджेрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдоृрдд्рдпु рдХा рдиंрдЧा рдиाрдЪ рд╣ै। рдЕрдкрдиे рднрдпंрдХрд░ рд░ुрдк рдоें рдпрд╣ рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рдк्рд░рддिрдоाрдиों, рдиैрддिрдХ рдоाрди्рдпрддाрдУं, рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЖрд╕्рдеाрдУं, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ों рдФрд░ рдоाрдирд╡ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдеाрдкिрдд рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рдХा рдкूрд░्рдг рд░ुрдкेрдг рд╡िрдиाрд╢ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै। рдпुрдж्рдз рдХे рдХाрд░рдг рдирд░рд╕ंрд╣ाрд░, рд░рдХ्рддрдкाрдд рдЕрдзिрдХाрдзिрдХ рдмрдв़ рдЬाрддे рд╣ैं। рдоाрдирд╡ рд╕рдн्рдпрддाрдПँ, рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпाँ рдФрд░ рджेрд╢ों рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдХो рдЕрд╕рд╣ाрдп рдФрд░ рдХрдордЬोрд░ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдпुрдж्рдз рдПрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ोрдЧ рд╣ै, рдЬो рдЕрдиाрджिрдХाрд▓ рд╕े рдоाрдирд╡ рд╕рдн्рдпрддा рдХो рджीрдордХ рдХी рддрд░рд╣ рдЪाрдЯ рд░рд╣ा рд╣ै। рдпुрдж्рдз рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд╣рдоें рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдоाрдирд╡ рдХी рдЙрдд्рдкрддि рдХे рд╕рдоाрдиाрди्рддрд░ рд╣ी рджिрдЦाрдИ рдкрдб़рддा рд╣ै। рдпुрдж्рдз рдХे рдХाрд▓े рдмाрджрд▓ рдоाрдирд╡ рд╕рдн्рдпрддा рдкрд░ рдоँрдбрд░ा рдХрд░ рд╕рджैрд╡ рд╣ी рд░рдХ्рдд рдХी рд╡рд░्рд╖ा рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं рддो рдЕрди्рддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдо्рдмрди्рдзों, рдоाрди्рдпрддाрдУं, рдиिрдпрдоों рдХो рддोрдб़ рджेрддा рд╣ै। рд╡िрд╢ेрд╖ рддौрд░ рдкрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें рддрдХрдиीрдХी рдпुрдж्рдз рдкрд░рдоाрдгु рд╢рдХ्рддि рддрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं।

2) рдзाрд░्рдоिрдХ рдХрдЯ्рдЯрд░рддा :

рдзाрд░्рдоिрдХ рдХрдЯ्рдЯрд░рддा рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣рдоें рдЙрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдоें рджिрдЦाрдИ рдкрдб़рддे рд╣ैं рдЬрд╣ाँ рдзрд░्рдо рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЬрд╣ाँ рдзрд░्рдо рд╕рдоाрдЬ рдХो рдХुрдЫ рдЕрдЪ्рдЫाрдЗрдпाँ рд╕िрдЦाрддा рд╣ै, рд╡рд╣ीं рдХुрдЫ рдмुрд░ाрдЗрдпाँ рднी рд╡рд╣ рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ुрдк рд╕े рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рднी рдорддाрд╡рд▓рдо्рдмिрдпों рдоें рдпрд╣ рдХрдЯ्рдЯрд░рддा рд╕рдоाрди рд░ुрдк рд╕े рдкाрдпी рдЬाрддी рд╣ै рдХि рдХेрд╡рд▓ рдЙрдирдХा рдзрд░्рдо рд╣ी рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ै рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдзрд░्рдоों рдХो рд╡рд╣ рд╣ेрдп рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрддे рд╣ैं। рдзाрд░्рдоिрдХ рдХрдЯ्рдЯрд░рддा рдХे рдХाрд░рдг рдоाрдирд╡ рдХी рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рд╕рд╣ी рд╣ै। рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдиे рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рдк्рд░рдоुрдЦрддा рд╕े рдЙрдаाрдпा рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рджेрдЦिрдП-

рдЬाрдоा рдорд╕्рдЬिрдж рдХे рдЕрдм्рджुрд▓्рд▓ा рдмुрдЦाрд░ी рдиे рджрд╕्рддрдХ рджी рдФрд░ рдмोрд▓े-"рдЕрдЧрд░ рдмाрдмрд░ी рдорд╕्рдЬिрдж рдврд╣ाрдИ рдЬाрдпेрдЧी рддो рдЦूрди рдХी рдирджिрдпाँ рдмрд╣ा рджी рдЬाрдпेंрдЧी। рдЗрд╕ рд╢ाрд╣ी рдЗрдоाрдо рдХा рдпрд╣ рдПрд▓ाрди рд╣ै।"

3) рд╕рдд्рддा рдХी рд░ाрдЬрдиीрддि :

рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдЧрд╡ाрд╣ рд╣ै рдордиुрд╖्рдп рдиे рд╕рджा рд╕े рдзрд░्рдо рдХो рд░ाрдЬрдиीрддि рдХा рдоोрд╣рд░ा рдмрдиाрдХрд░ рд╕рдд्рддा рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╣рдеिрдпाрд░ рдХे рд░ुрдк рдоें рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рд╣ै, рдЪाрд╣े рдоुрдЧрд▓ рд╢ाрд╕рдХ рд╣ो рдпा рдлिрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ। рд╣рдоेрд╢ा рд╕рдд्рддा рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рдШृрдгिрдд рдЪाрд▓ें рдЪрд▓рддे рд░рд╣े, рдЬो рдЖрдЬ рднी рд▓ोрдХрддाрди्рдд्рд░िрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рджेрд╢ рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рд╣ो рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рднी рдЬाрд░ी рд╣ै।

рд▓ोрдЧों рдХी рдзाрд░्рдоिрдХ рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рднрдб़рдХाрдХрд░ рд╕рдд्рддा рдХे рдЙрдЪ्рдЪ рдкाрдпрджाрди рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХे рдЕрдиेрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдиे рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рджिрдП рд╣ैं। рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдЕрдкрдиी рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдорд╣рдд्рд╡ाрдХांрдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рд╕рдд्рддा рдХे рдЙрдд्рддрд░ाрдзिрдХाрд░ рдпुрдж्рдз рдХो рдЕрдкрдиी рдХुрдЯिрд▓ рдЪाрд▓ों рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рд░ुрдк рджे рджिрдпा। рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиे рдмрдбे рднाрдИ рджाрд░ाрд╢िрдХोрд╣, рдЬो рд╢ाрд╣рдЬрд╣ाँ рдХा рдЙрдд्рддрд░ाрдзिрдХाрд░ी рдеा рдФрд░ рдХुрдЫ рдоुрд▓ाрдпрдо рддрдмिрдпрдд рдХा рдЖрджрдоी рдеा, рдЙрд╕рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдХाрдлिрд░ рдФрд░ рдЕрдиेрдХेрд╢्рд╡рд░рд╡ाрджी рд╣ोрдиे рдХा рдЖрд░ोрдк рд▓рдЧाрдХрд░ рдЙрд▓ेрдоाрдУं рд╕े рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдоौрдд рдХा рдлрддрд╡ा рдЬाрд░ी рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрд╕े рдоौрдд рдХे рдШाрдЯ рдЙрддрд░рд╡ा рджिрдпा। рдоुрдЧрд▓िрдпा рд╕рд▓्рддрдирдд рдХा рддाрдЬ рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░рдиे рдХी рдЗрд╕ рд╣рд╡рд╕ рдХो рдзрд░्рдоाрдЬ्рдЮा рдХा рдЖрд╡рд░рдг рдкрд╣рдиा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

4) рдЬाрддीрдпрддा :

рднाрд░рдд рдоें рдЬाрддिрд╡ाрдж рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдмрд╣ुрдд рдкुрд░ाрдиा рд╣ै। рдордиु рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдЦिрдд рдордиुрд╕्рдоृрддि рдХो рдЗрд╕рдХा рдЖрдзाрд░ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рднाрд░рдд рдоें рдЬाрддि рдХो рдзрд░्рдо рд╕े рднी рдЙँрдЪा рд╕्рдеाрди рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдЗрд╕ी рдХрдордЬोрд░ी рдХे рдХाрд░рдг рднाрд░рдд рдХो рдмाрд░-рдмाрд░ рдмाрд╣्рдп рдЖрдХ्рд░рдордгों рдХा рд╢िрдХाрд░ рд╣ोрдиा рдкрдб़ा рддрдеा рдЙрд╕े рдЧुрд▓ाрдоी рдХी рдд्рд░ाрд╕рджी рднी рдЭेрд▓рдиी рдкрдб़ी।

рджिрдирдХрд░ рдХे рд╢рдм्рджों рдоें- 'рдзाрд░्рдоिрдХ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ों рдХी рд╡िрдХृрддि рдХे рд╕ाрде рд╣िрди्рджुрдУं рдХी рджूрд╕рд░ी рдХрдордЬोрд░ी рдЙрдирдХी рдЬाрддрдкाँрдд рдоें рдмँрдЯा рд░рд╣рдиा рдеा। рд╡िрдкрдд्рддि рдоें рдпрджि рд╡ैрд╢ рд╣ै рддो рд░ाрдЬрдкूрдд рдЙрд╕рдХी рдорджрдж рдирд╣ीं рдХрд░ेंрдЧे рдФрд░ рд╡िрдкрдд्рддि рдоें рдпрджि рдПрдХ рдЧोрдд्рд░ рдХा рдм्рд░ाрдо्рд╣рдг, рд░ाрдЬрдкूрдд, рдХाрдпрд╕्рде, рдХुрд░्рдоी рдпा рдХрд╣ाрд░ рд╕рдордЭा рдЬाрддा рд╣ो, рдЬिрд╕ рджेрд╢ рдХे рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиी рднрдХ्рддि рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдкрд░ рдкрд╣рд▓ा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЕрдкрдиी рдЬाрддि рд╡ाрд▓ों рдХा рд╕рдордЭрддे рд╣ों, рдЬिрд╕ рджेрд╢ рдХी рдПрдХ рдЬाрддि рдХे рд▓ोрдЧ рджूрд╕рд░ी рдЬाрддि рдХे рд╡िрдж्рд╡ाрди рдХो рдоूрд░्рдЦ, рджाрдиी рдХो рдХृрдкрдг, рдмрд▓ी рдХो рджुрд░्рдмрд▓, рд╕рдЪ्рдЪрд░िрдд्рд░ рдХो рджुрд╢्рдЪрд░िрдд्рд░ рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдЬाрддि рдХे рдоूрд░्рдЦ рдХो рд╡िрдж्рд╡ाрди рдФрд░ рдкाрдкी рдкुрдг्рдпाрдд्рдоा рд╕рдордЭрддे рд╣ों, рдЬрд╣ाँ рдЖрджрдоी рдХी рдЬाрддि рдмाрдд-рдмाрдд рдоें рдЪрд▓ी рдЬाрддी рд╣ो।' рдЖрд▓ोрдЪ्рдп рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдиे рдЬाрддीрдпрддा рдХी рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рдк्рд░рдоुрдЦрддा рд╕े рдЙрдаाрдпा рд╣ै।

5) рдЖрддंрдХрд╡ाрдж :

рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдбी рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै рдЖрддंрдХрд╡ाрдж, рдЬो рдмीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХी рджेрди рд╣ै, рдЬिрд╕рдиे рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рджेрд╢ों рдХो рднीрддрд░ рддрдХ рдЦोрдЦрд▓ा рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рднाрд░рдд рдиे рдкिрдЫрд▓े рджो рджрд╢рдХों рдоें рдЖрддंрдХрд╡ाрдж рдХे рдХाрд░рдг рдЬिрддрдиी рд╣ाрдиि рдЙрдаाрдпी рд╣ै, рд╢ाрдпрдж рд╣ी рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рджेрд╢ рдиे рдЭेрд▓ी рд╣ो। рд▓ाрдЦों рд▓ाрд╢ें, рд╣рдЬाрд░ों рдЕрдиाрде рдмрдЪ्рдЪे, рдЕрд░рдмों рдХी рд╕рдо्рдкрддि, рд▓ोрдЧों рдоें рд╕рдоाрдпी рджрд╣рд╢рдд, рдмेрд╢рдХीрдорддी рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╕рднी рдХो рдЖрддंрдХрд╡ाрдж рдиिрдЧрд▓ рдЧрдпा рд╣ै।

рдЖрддंрдХрд╡ाрджी рд╣рдорд▓ों рдХा рд╢िрдХाрд░ рдЕрднी рддрдХ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдЫोрдЯे рджेрд╢ рд╣ोрддे рдеे, рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рджेрд╢ рдмрдЬाрдп рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдФрд░ рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЙрдирдХा рдЙрдкрд╣ाрд╕ рдЙрдб़ाрддे рдеे рд▓ेрдХिрди рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЖрддंрдХрд╡ाрдж рдХी рднेंрдЯ рдЪрдврдиे рд╕े рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рджेрд╢ рдЕрдоेрд░िрдХा рднी рдирд╣ीं рдмрдЪ рдкाрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╡рд╣ाँ 11 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 2000 рдХो рд╣ुрдП рд╡िрдз्рд╡ंрд╕рдХाрд░ी рд╣рдорд▓े рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рд╣ी рд╡рд╣ाँ рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдЬॉрд░्рдЬ рдмुрд╢ рдФрд░ рд╡िрджेрд╢ рдорди्рдд्рд░ी рдХॉрд▓ेрди рдкाрд╡ेрд▓ рдиे рд╡िрд╢्рд╡-рд╡्рдпाрдкी рдЖрдо рд╕рд╣рдорддि рдмрдиाрдиे рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпे рдФрд░ рдФрд░ рдЖрддंрдХрд╡ाрдж рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдаोрд╕ рдХрджрдо рдЙрдаाрдпे।

11 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 2000 рдХो рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдЦूंрдЦाрд░ рдХрдЯ्рдЯрд░рддाрд╡ाрджी рдЧिрд░ोрд╣ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдорд░ीрдХा рдкрд░ рд╡िрдиाрд╢рдХाрд░ी рд╣рдорд▓े рдиे рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рдкूрд░ी рджुрдиिрдпा рдХो рджрд╣рд╢рдд рдоें рдбाрд▓ рджिрдпा। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЖрдЬ рдЖрддंрдХрд╡ाрдж рд╕े рднाрд░рдд рдХे рдХрдИ рд╣िрд╕्рд╕े рдкीрдб़िрдд рд╣ैं। рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдиे рдЗрд╕ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХी рдУрд░ рднी рд▓ोрдЧों рдХा рдз्рдпाрди рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдХिрдпा рд╣ै।

6) рдПрдХрддा рдХा рдЕрднाрд╡ :

рдПрдХрддा рдоें рдмрдб़ी рд╢рдХ्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рдпрд╣ рдХрд╣ाрд╡рдд рдк्рд░ाрдЪीрдирдХाрд▓ рд╕े рдЪрд▓ी рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдЬрд╣ाँ рдЕрдкрдиे рдХो рд╕ंрдЧрдаिрдд рдХрд░рдХे рдмрдб़ी рд╕े рдмрдб़ी рд▓рдв़ाрдИ рдХो рдЬीрдд рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╡рд╣ीं рдПрдХрддा рдХा рдЕрднाрд╡ рдЙрд╕े рдоोрд░्рдЪे рдкрд░ рдХрдордЬोрд░ рд╕िрдж्рдз рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдбा рдЙрджाрд╣рд░рдг рдоुрдЧрд▓ों рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХा рднाрд░рдд рдЖрдЧрдорди рдеा, рдЬो рднाрд░рддीрдпों рдоें рдПрдХрддा рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ोрдиे рдХा рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै। рд╡рд╣ीं рдЬрдм рднाрд░рддीрдп рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ुрдП рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдХे рдиेрддृрдд्рд╡ рдоें рд╡िрд╢ाрд▓ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХो рдЙрдЦाрдб़ рдлेंрдХा, рдЬिрд╕рдиे рдЖрдзे рд╕े рдЬ्рдпाрджा рд╡िрд╢्рд╡ рдкрд░ рдЕрдкрдиा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЬрдоा рд░рдЦा рдеा। рднाрд░рддीрдп рдлिрд░ рдХрдордЬोрд░ рди рд╣ों рдФрд░ рдЖрдкрд╕ рдоें рдмँрдЯें рди, рдЗрд╕рд▓िрдП рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдиे рдЕрдкрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХिрддрдиे рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдоें рдЬрдЧрд╣-рдЬрдЧрд╣ рдПрдХрддा рдХे рдЕрднाрд╡ рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХी рдУрд░ рд╕ंрдХेрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдЕрджीрдм рдХी рдЕрджाрд▓рдд рдоें рдЖрдХрд░ рдмाрдмрд░ рдХрд╣рддा рд╣ै рдоैंрдиे рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрди рдкрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рд╣рдорд▓े рдХिрдП, рд▓ेрдХिрди рдЬीрдд рдирд╣ीं рдкाрдпा, рдЖрдЦिрд░ी рдмाрд░ рдЬрдм рдоैं рдЬीрддा рддो рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╣िрди्рдж рдкрд░ рд╣рдорд▓ा рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЗрд╕े рдЬीрддрдиे рдХे рд▓िрдП рдоुрдЭे рд╕ुрд▓्рддाрди рдЗрдм्рд░ाрд╣िрдо рд▓ोрджी рдХे рдЪाрдЪा, рдкंрдЬाрдм рдХे рд╕ूрдмेрджाрд░ рджौрд▓рдд рдЦाँ рдФрд░ рд░рдгрдердо्рднौрд░ рдХे рд╣िрди्рджू рд░ाрдЬрдкूрдд рд░ाрдгा рд╕ाँрдЧा рдиे рдмुрд▓ाрдпा рдеा।

7) рдоाрдирд╡ рдХी рд╕्рд╡ाрд░्рдеी рд╡ рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдпрд╡ाрджी рдиीрддि :

рдЬрдм рд╕े рдоाрдирд╡ рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╣рдоें рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рдоिрд▓рддा рд╣ै, рддрднी рд╕े рдЙрд╕рдоें рд╕्рд╡ाрд░्рде рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХे рдХाрд░рдг рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рддрдХ рдХी рдЗрдХाрдИ рдХो рд╡िрдШрдЯिрдд рд╣ोрддे рд╣ुрдП рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд░ाрдоाрдпрдг рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдорд╣ाрднाрд░рдд, рдордз्рдп рдХाрд▓ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рдХाрд▓ рддрдХ рдЕрдиेрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рдоाрдирд╡ рдХी рд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХे рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं рддो рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз рдпрдЬ्рдЮ рдордиुрд╖्рдп рдХी рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдпрд╡ाрджी рдЗрдЪ्рдЫा рдХे рдкрд░िрдгाрдо рдеे। рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдиे рдЗрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рдорд╕्рдпा рдоाрдиा рд╣ै, рдЙрдирдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдмрдб़े-рдмрдб़े рд╢рд╣ंрд╢ाрд╣ рдпा рд░ाрдЬा рд╣ी рд╕्рд╡ाрд░्рде рдХे рдЧुрд▓ाрдо рдирд╣ीं рд░рд╣े, рдЕрдкिрддु рднाрдб़े рдХे рд╕ैрдиिрдХ рдЬिрдирдХा рд╡рд░्рдгрди рдЖрдЬ рднी рд╣рдо рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ों рдоें рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди рдоें рдЗрддрдиे рднाрдб़े рдХे рд╕ैрдиिрдХ рднेрдЬे рдЧрдпे। рдпे рднाрдб़े рдХे рд╕ैрдиिрдХ рдордз्рдпрдХाрд▓ рдоें рднी рд╣ोрддे рдеे।

8) рдЙрджाрдд्рдд рдоाрдирд╡ рдоूрд▓्рдпों рдХा рд╣ाрд╕ :

рдоाрдирд╡ рдоूрд▓्рдпों рдХे рд╣ाрд╕ рдХे рдХाрд░рдг 1947 рдоें рднाрд░рддीрдп рдЙрдкрдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рдХो рднाрд░рдд-рдкाрдХ рд╡िрднाрдЬрди рдХी рдд्рд░ाрд╕рджी рдЭेрд▓рдиी рдкрдб़ी, рдпрд╣ рдмँрдЯрд╡ाрд░ा рдХेрд╡рд▓ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдпा рднौрдЧोрд▓िрдХ рдирд╣ीं рдеा, рдЕрдкिрддु рдЗрд╕рдиे рд▓ोрдЧों рдХे рджिрд▓ों рдХो рднी рдмाँрдЯрдХрд░ рд░рдЦ рджिрдпा рдеा। рд╕ीрдоाрдУं рдХे рджाрдпрд░े рд╕ीрдоिрдд рд╣ोрддे рд╣ी рдк्рд░िрдп рд▓ोрдЧ рдЕрдкрд░िрдЪिрдд рд╣ो рдЧрдпे рдеे। рд╡िрднाрдЬрди рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╡िрднाрдЬрди рдХे рд╕рдордп рд╡ рд╡िрднाрдЬрди рдХे рдмाрдж рдЬो рд╣िрди्рджू, рдоुрд╕्рд▓िрдо, рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХ рджंрдЧे рд╣ुрдП, рдЙрд╕рдоें рд▓ूрдЯрдоाрд░, рдЖрдЧрдЬрдиी, рдмрд▓ाрдд्рдХाрд░ рд╣рдд्рдпाрдПँ рдЖрджि рд░ोंрдЧрдЯे рдЦрдб़े рдХрд░ рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдХृрдд्рдп рдХिрдП рдЧрдпे рдеे। рдЙрди рдЪोрдЯों рдХे рдиिрд╢ाрди рдЖрдЬ рднी рджिрд▓ рд╕े рдоिрдЯे рдирд╣ीं рд╣ै।

рдЗрд╕ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдоोрд╣рди рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै- 'рдПрдХ рд╣ी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдкрд▓े, рдмрдвे, рд╕рдоाрди рднाрд╖ाрдПँ рдмोрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдПрдХ рд╕े рднाрд╡ों рд╕े рдмँрдзी рдЬाрддिрдпों рдХा рджेрд╢ाрди्рддрд░рдг рд╣िрди्рджुрдУं, рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рдФрд░ рд╕िрдХ्рдЦों рдХा рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХ рдЖрдЧ рдХी рд▓рдкрдЯों рдоें рдЭुрд▓рд╕рддे рд╣ुрдП рд╕्рд╡рджेрд╢ рдд्рдпाрдЧ рд╡िрд╢्рд╡ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХी рдПрдХ рдЕрднूрддрдкूрд░्рд╡ рдШрдЯрдиा рд╣ै। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдЯ्рд░ेрдЬрдбी рдЗрддрдиे рдмрдб़े рдкैрдоाрдиेрдкрд░ рдоें рдкрд╣рд▓े рдХрднी рдШрдЯिрдд рдирд╣ीं рд╣ुрдИ।

9) рдмрдврддे рдХंрдХ्рд░ीрдЯ рдХे рдЬंрдЧрд▓ рдХी рд╕рдорд╕्рдпा :

рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рд╡िрд╕्рдлोрдЯ рдХा рдпुрдЧ рд╣ै, рд╡िрд╢ेрд╖ рддौрд░ рдкрд░ рднाрд░рдд рдоें рдоृрдд्рдпु рджрд░ рдШрдЯी рдФрд░ рдЬрди्рдо-рджрд░ рдмрдвी рд╣ै। рдЖрдЬ рднाрд░рдд рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рджूрд╕рд░े рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╣ै। рдЗрд╕ рдмрдврддी рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдХी рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ рдЬिрддрдиे рд╕ंрд╕ाрдзрди рдЬुрдЯाрддी рд╣ै, рдпрд╣ рдЙрди рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рддेрдЬी рд╕े рдмрдв़ рдЬाрддे рд╣ैं, рдЗрд╕ рдЬंрдЧрд▓ों рдХा рдХрдЯाрди рдиिрд░рди्рддрд░ рдЬाрд░ी рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдк्рд░рдХृрддि рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЬीрд╡рди рдкрд░ рднी рдкрдб़ рд░рд╣ा рд╣ै। рдорд╣ाрдирдЧрд░ों рдоें рддो рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рднी рдЬ्рдпाрджा рднрдпाрд╡рд╣ рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै। рджूрд░-рджूрд░ рддрдХ рдирдЬрд░ рджौрдб़рдиे рдкрд░ рдЗрдоाрд░рддें рд╣ी рдЗрдоाрд░рддें рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। рд╣рд░िрдпाрд▓ी рджिрди- рдк्рд░рддिрджिрди рдХрдо рд╣ोрддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдЖрдЬ рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡िрдд рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╡ाрдпु рдХे рд▓िрдП рднी рддрд░рд╕ рд░рд╣ा рд╣ै।

10) рдкрд░рдоाрдгु рдкрд░ीрдХ्рд╖рдгों рдХा рдзрд░рддी рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡ :

рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рднी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ों рдоें рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╕िрдж्рдз рдХрд░рдиे рдХी рд╣ोрдб़ рд▓рдЧी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдПрдХ рджेрд╢ рдпрджि рд╡िрдиाрд╢ рдХी рдУрд░ рдПрдХ рдХрджрдо рд░рдЦрддा рд╣ै рддो рджूрд╕рд░ा рджो рдХрджрдо, рддрдм рдкрд╣рд▓ा рддीрди рдХрджрдо рдЖрдЧे рдмрдврдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рддिрдж्рд╡рди्рджिрддा рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдЬ рдоाрдирд╡ рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХो рдмрдЪाрдиे рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЙрд╕े рдЙрдЬाрдб़рдиे рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ рдЕрдзिрдХ рдХिрдП рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рдЖрдЬ рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдпрд╣ рдХрдм рд╕рдордЭेंрдЧे, рдЬिрд╕ рд╕ृрд╖्рдЯि рдХो рдЖрдЬ рдХे рд╡िрдХрд╕िрдд рд░ुрдк рдоें рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдоें рдХрд░ोрдбों рд╡рд░्рд╖ рд▓рдЧे, рдЙрд╕े рдЙрдЬाрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдоिрдирдЯ рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╣ोрдЧा। рддрдм рди рд╡рд╣ рд░рд╣ेрдЧा рдФрд░ рди рд╣ी рдЙрд╕рдХा рд╢рдд्рд░ु। рд╣िрд░ोрд╢िрдоा рдкрд░ рдЬрдм рдмрдо рдЧिрд░ा, рддрдм рдЙрд╕рдХी рд╡рд╣ाँ рдХ्рдпा рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рд╣ुрдИ। рдЙрджाрд╣рд░рдг рджेрдЦिрдП-

рдПрдХाрдПрдХ рдЬрдмрд░рджрд╕्рдд рдзрдоाрдХा рд╣ुрдЖ। рдкृрде्рд╡ी рдХाँрдк рдЙрдаी, рдЬैрд╕े рдХोрдИ рд╡िрд╢ाрд▓ рдЙрд▓्рдХा рдкिрдг्рдб рдзрд░рддी рд╕े рдЯрдХрд░ाрдпा рд╣ो। рдзूрд▓, рдзुрдЖँ, рд╣ाрд╣ाрдХाрд░, рдЕрдЧ्рдиि рдХी рд▓рдкрдЯें, рдЬрд▓рддी рд╣рд╡ा। рд╕ूрд░्рдп рдХे рддाрдкрдоाрди рд╕े рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рддा рддाрдкрдоाрди । рд╡िрд╖ैрд▓े рд╡िрдХीрд░рдгीрдп рд╡ृрдд्рдд рдоें рдлैрд▓рддा рд░ेрдбिрдпोрдзрд░्рдоी рдкाрд░ाрд╡ाрд░। рдзрд░рддी рдХी рдлूрдЯी рдзрдордиिрдпों рд╕े рдиिрдХрд▓рддी рд░рдХ्рдд рдХी рдирджिрдпाँ।

рдЗрд╕рд╕े рдпрд╣ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдиिрдХрд▓рддा рд╣ै рдХि рдпे рдкрд░рдоाрдгु рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдпा рд╡िрд╕्рдлोрдЯ рдХिрд╕ी рднी рджेрд╢ рдиे рдХिрдпे рд╣ों, рдиाрд╢ рдзрд░рддी рдФрд░ рдоाрдирд╡рддा рдХा рд╣ी рд╣ुрдЖ рд╣ै।

- рдбॉ. рд░ाрд╡рд╕ाрд╣ेрдм рдЬाрдзрд╡

рд╕ंрджрд░्рдн рдЧ्рд░ंрде;

1. рдХिрддрдиे рдкाрдХिрд╕्рддाрди - рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░

2. рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдЖрдкрдиी рдиिрдЧाрд╣ рдоें - рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░

3. рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрдШрдЯрди - рдбॉ. рд╕рдд्рдпेрди्рдж्рд░ рдд्рд░िрдкाрдаी

4. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा, рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ - рдбॉ. рдХैрд▓ाрд╕ рдиाрд░ाрдпрдг рддिрд╡ाрд░ी

5. рдирдпी рд╕рджी рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ - рдбॉ. рдирд╡ीрди рдЪрди्рдж्рд░ рд▓ोрд╣рдиी

рдпे рднी рдкрдв़ें; рд╡िрднाрдЬрди рдФрд░ рд╕ांрдк्рд░рджाрдпिрдХрддा рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдЙрдкрди्рдпाрд╕ : рдХिрддрдиे рдкाрдХिрд╕्рддाрди

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top