Historical novelist : Vrindavan Lal Verma
рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ : рд╡ृрди्рджाрд╡рдирд▓ाрд▓ рд╡рд░्рдоा
рдмрд╣ुрдоुрдЦी рдк्рд░рддिрднा рд╕рдо्рдкрди्рди рд╡ृрди्рджाрд╡рдирд▓ाрд▓ рд╡рд░्рдоा рдЬी рдХे рдЖрдЧрдорди рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣िрди्рджी рдоें рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдирд╣ी рдеी। рд╣िрди्рджी рдоें рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ, рдЖंрдЪрд▓िрдХ, рдзाрд░्рдоिрдХ-рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдФрд░ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓िрдЦे рдЧрдпे। рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓िрдЦрдиे рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╡ृрди्рджाрд╡рдирд▓ाрд▓ рд╡рд░्рдоा рдиे рд╣ी рдХी рд╣ै। рдоोрдЯे рддौрд░ рдкрд░ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдЖрдзाрд░ рд╣ै। рдЕрддीрдд рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░рдХ рдЖрдзाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡ृрди्рджाрд╡рдирд▓ाрд▓ рд╡рд░्рдоा рдиे рднाрд░рдд рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдорд╣ाрдирддा рдХो рджृрд╖्рдЯि рдоें рд░рдЦрдХрд░ рдХрдИ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓िрдЦे рд╣ै рдФрд░ рд╣िрди्рджी рдоें рдЗрдирдХी рдПрдХ рд╕्рд╡рд╕्рде рдкрд░рдо्рдкрд░ा рд╢ुрд░ू рдХी рд╣ै। рд╡िрдЧрдд рдпुрдЧ рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪिрдд्рд░рдг рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдХा рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдХिрдпा рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा, рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा, рдЖрджрд░्рд╢рдк्рд░िрдпрддा, рдХрд░्рддрд╡्рдпрдиिрд╖्рдаा рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рдмрд▓िрджाрди рдоाрдирд╡ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рднाрд╡рдиा рдЗрдирдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдХी рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рд╣ै।
рд╡рд░्рдоाрдЬी рдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдФрд░ рдиाрдЯрдХ рдХी рд╡िрдзा рдоें рдоौрд▓िрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рддो рд╣िрди्рджी рдЬрдЧрдд рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХिрдпा рд╣ी рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд▓ोрдХрдЧीрддों рдХा рд╕ंрдкाрджрди рдХिрдпा рддрдеा рд░िрдкोрд░्рддाрдЬ рд▓ेрдЦрди рднी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХिрдпा-рдЙрдирдХे рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдЧрдврдХुрдг्рдбाрд░ рд╡िрд░ाрдЯा рдХी рдкрдж्рдоिрдиी, рдЭाँрд╕ी рдХी рд░ाрдиी, рдоुрд╕ाрд╣िрдмрдЬू, рдХंрдЪрдиाрд░, рдоृрдЧрдирдпрдиी, рдЯूрдЯे рдХाँрдЯे, рдЕрд╣िрд▓्рдпाрдмाрдИ, рднुрд╡рдирд╡िрдХ्рд░рдо, рдоाрдзрд╡рдЬी рд╕िंрдзिрдпा рдЖрджि। рдЗрдирдоें рд╕े 'рдоृрдЧрдирдпрдиी' рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╡िрд╡िрдз рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рд╕े рдкुрд░рд╕्рдХृрдд рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕ рдкрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╣рд░рдЬीрдорд▓ рдбाрд▓рдоिрдпाँ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा। рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░, рд╕ांрд╕рдж рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдФрд░ рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рднी рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдкрд░ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджेрдХрд░ рдЗрд╕рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рдоाрди्рдп рдХिрдпा। рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдоृрдЧрдирдпрдиी рдПрдХ рдорд╣ाрди рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै।
рдоृрдЧрдирдпрдиी, рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрд░्рде рдоें рдЗрд╕рдоें рдоाрдирд╕िंрд╣ рддोрдорд░ рдХाрд▓ीрди рдЧ्рд╡ाрд▓िрдпрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдШрдЯрдиाрдУं рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдХिрдпा рд╣ै। рд╡рд░्рдоाрдЬी рдиे рдЦुрдж рдШूрдо-рдлिрд░ рдХрд░ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХा рд╕ंрдХрд▓рди рдХिрдпा рд╣ै। рдоृрдЧрдирдпрдиी рдХी рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХрддा рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдбी рдХрд╕ौрдЯी рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдкाрдд्рд░ों рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЖрдпे рдоाрдирд╕िंрд╣, рдоृрдЧрдирдпрдиी, рдмोрдзрди, рд╡िрдЬрдп рдЬंрдЧрдо, рд╕िрдХंрджрд░ рд▓ोрджी, рдЧрдпाрд╕ुрдж्рджीрди рдЖрджि рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдкाрдд्рд░ рд╣ै। рд▓ाрдЦी, рдЕрдЯрд▓, рдХрд▓ा рдЖрджि рдоुрдЦ्рдп рдкाрдд्рд░ों рдХी рдХрдеा рдХो рдЖрдЧे рдмрдвाрдиे рдХे рд▓िрдП рд▓ाрдпे рдЧрдП рд╣ै। рдмैрдЬрдиाрде, рдЬो рдмैрдЬूрдмाрд╡рд░ा рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै, рдоाрдирд╕िंрд╣ рдоृрдЧрдирдпрдиी рдХे рдЧाрдпрдХ рдеे। рдоृрдЧрдирдпрдиी рдЧूрдЬрд░ рдХुрд▓ рдХी рдеी। рд░ाрдИ рдЧाँрд╡ рдХी рдХिрд╕ाрди рдмाрд▓िрдХा рдеी। рдмोрдзрди рдм्рд░ाрдо्рд╣рдг рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ 'рдоृрдЧрдирдпрдиी' рдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рдХрдеा, рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╕рдо्рдордд рдкाрдд्рд░ों рд╕े рдЬुрдбрдХрд░ рдЪрд▓ी рд╣ै।
рдоृрдЧрдирдпрдиी рдоें рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╕्рдерд▓ों рддрдеा рдЙрдирд╕े рдЬुрдбी рд╣ुрдИ рдШрдЯрдиाрдУं рдХा рдЖрдзाрд░ рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдЗрдирд╕े рдЬुрдбे рд╣ुрдП рдХрдеा-рдк्рд░рд╕ंрдЧों рдХा рд╕ंрдпोрдЬрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдирд░рд╡рд░ рдХिрд▓े рдкрд░ рд╕िрдХंрджрд░ рд▓ोрджी рдХा рдЖрдХ्рд░рдордг рдФрд░ рд╡рд╣ीं рдХी рдХрд▓ाрдд्рдордХ рдЪीрдЬों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиा рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдШрдЯрдиा рд╣ै। рдЗрд╕ рдШрдЯрдиा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рд╕े рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХा рдиिрдХрдЯ рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै।
рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдХрдеाрдирдХों рдХे рдмीрдЪ рдк्рд░ेрдо рдХी рд░ंрдЧीрдиी рдХो рдоिрд▓ाрдХрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓िрдЦрдиे рдоें рд╡рд░्рдоाрдЬी рдкूрд░्рдгрддः рд╕рдлрд▓ рд░рд╣े рд╣ै। рдЗрд╕ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдорд╣ाрди рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ рдХा рдЬрди्рдо рдЭाँрд╕ी рдЬिрд▓े рдоें рдордХрд░ाрдиीрдкुрд░ рдЧ्рд░ाрдо рдоें 9 рдЬрдирд╡рд░ी рд╕рди् 1889 рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рд╡рд░्рдоाрдЬी рд╣िрди्рджी рдХे рд╕рдлрд▓ рдЧрдж्рдпрдХाрд░ рд╣ै рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрдкрди्рдпाрд╕, рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдиाрдЯрдХ рдЖрджि рдХो рдЕрдкрдиी рдХृрддिрдпों рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рдХिрдпा рд╣ै। рдРрд╕े рдорд╣ाрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХा 23 рдлрд░рд╡рд░ी 1969 рдИ. рдХो рдиिрдзрди рд╣ो рдЧрдпा।
- рдПрд╕. рджрдд्рддा
рдпे рднी рдкрдв़ें; рд╡ृрди्рджाрд╡рдирд▓ाрд▓ рд╡рд░्рдоा рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп