'рдХрдардЧुрд▓ाрдм' рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣िंрджी рдХрд▓ाрдХाрд░ рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдХा рд╣ै, рдпрд╣ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рд╕े 1996 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдХी рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдиाрд░ी рдоुрдХ्рддि рдХा рдоाрд░्рдЧ рддрд▓ाрд╢рддी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди рдХे рддрдд्рд╡, рдкूрд░्рд╡ рдПрд╡ं рдкрд╢्рдЪिрдо рджोрдиों рдХा рдЬाрдпрдЬा рд▓ेрддे рд╣ुрдП рдиाрд░ी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै।
Kathgulab Hindi Novel by Mridula Garg
рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा
рдпे рднी рдкрдв़ें;
• рдЕрди्рдпा рд╕े рдЕрдирди्рдпा : рднाрд░рддीрдп рдиाрд░ी рдХी рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдЧाрдеा
• рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд╕्рдд्рд░ी рд╡िрдорд░्рд╢
рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ "рдХрдардЧुрд▓ाрдм" рдХा рд╕рдЪ :
рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣िрди्рджी рдХрдеाрдХाрд░ рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдХा рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЙрдкрди्рдпाрд╕ 'рдХрдардЧुрд▓ाрдм' 1996 рдоें рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдиाрд░ी рд╡िрдорд░्рд╢ рдкрд░ рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡्рдпрдХ्рддि рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдмीрдЪ рдЬीрд╡рди рдЬीрддी рдРрд╕े рдЕрдиेрдХ рдиाрд░ी рдЪрд░िрдд्рд░ों рдХा рдЬाрдпрдЬा рд▓ेрддा рд╣ुрдЖ рдЬीрд╡рди рдХे рддрдоाрдо рд╕ंрдЧрдд-рдЕрд╕ंрдЧрдд рддрдд्рд╡ рдЦोрдЬ рд▓ेрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдПрдХ рдЧрддिрд╢ीрд▓ рд╕рдоाрдЬ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ो рд╕рдХे। рдЗрд╕ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рд╕्рдоिрддा, рдоाрд░िрдпाрди, рдирд░्рдорджा рдПрд╡ं рдЕрд╕ीрдо рдк्рд░рдоुрдЦ рдиाрд░ी рдкाрдд्рд░ рдПрд╡ं рд╡िрдкिрди рдПрдХ рдоाрдд्рд░ рдкुрд░ुрд╖ рдкाрдд्рд░ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдирд╡ीрди рдЬीрд╡рди рдоूрд▓्рдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддी рд╣ैं। рдХрдеा рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдЧौрдг рд░ूрдк рд╕े рдЕрди्рдп рдкाрдд्рд░ों рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рд╣ुрдИ рд╣ै।
рдЗрд╕ рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЬिрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рдЬीрд╡рди рдХी рдЙрдзेрдб़рдмुрди рд╕े рд╕рднी рдкाрдд्рд░ рдЕрд╕рдоंрдЬрд╕्рдп рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рджिрдЦрддे рд╣ैं, рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдХрдардЧुрд▓ाрдм рднी рдПрдХ рдРрд╕े рдк्рд░рддीрдХ рдХी рд╕ृрд╖्рдЯि рдХрд░рддा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдЕрд░्рде рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕ाрдордиे рдЖрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдХी рдЪрд░्рдЪा рддीрди рдпा рдЪाрд░ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рд╣ुрдИ। рдк्рд░рдердо рд╕्рдоिрддा рдХे рдЧाрд░्рдбेрди рдоें рд░рддрдиू рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдЧाрдпा рдЧрдпा рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдФрд░ рджूрд╕рд░ी рдмाрд░ рдЬрдм рд╕्рдоिрддा рдШрд░ рдЫोрдб़рдХрд░ рдЬाрддी рд╣ै рддो рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдХे рдмीрдЬ рдХो рд╕ाрде рд▓े рдЬाрддी рд╣ै। рддीрд╕рд░ी рдмाрд░ рдЧोрдзрдб़ рдоें рд╡िрдкिрди рдХे рд╕ाрде рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдХे рджрд░्рд╢рди рдХрд░рддी рд╣ै 'рдЪाрд▓ीрд╕ рд╕ाрд▓ рдмाрдж рдХुрдЫ рдард╣рд░ा рдирд╣ीं рд░рд╣рддा рдкрд░ рд╕рдмрдХुрдЫ рдмрджрд▓рддा рднी рддो рдирд╣ीं। рдоैं рд╕рдордЭрддी рд╣ूं рдоि. рдордЬूрдорджाрд░ рдмूрдв़ा рд╕िрд░्рдл рд╢рд░ीрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдорди рддो рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдХी рддрд░рд╣ рд╣ै рд╕рджाрдмрд╣ाрд░। рдкрд░ рдХिрддрдиा рдирд╖्рдЯрдк्рд░ाрдпः рд╕ूрдЦрддा рдирд╣ीं рдмрдв़ाрддा рдирд╣ीं рдкрд░ рдЬрд░ा рд╣ाрде рд▓рдЧाрдиे рдкрд░ рдЯूрдЯ рдХрд░ рдмिрдЦрд░ рдЬाрдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд░рд╣рддा рд╣ै।' (рдкृрд╖्рда 220) рдпрд╣ाँ рдХрдардЧुрд▓ाрдм рд╕े рдЖрд╢рдп рдиिрдХрд▓рддा рд╣ै, рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдЧрдд рдЬрдб़рддा рддो рд╕рджिрдпों рд╕े рдПрдХ рдЬैрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдмрдиी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЬрдб़рддा рд╕े рд▓ेрдЦिрдХा рдХा рдЖрд╢рдп рдиाрд░ीрдЧрдд рдХрдордЬोрд░िрдпों рд╕े рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╡рд╣ рдмрджрд▓ाрд╡ рдирд╣ीं рд▓ाрдиा рдЪाрд╣рддी।
рдЗрд╕ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рд▓ेрдЦिрдХा рдХा рджो рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдкрд░िрд▓рдХ्рд╖िрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдПрдХ рдУрд░ рд╡рд╣ рдиाрд░ी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХी рдУрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХा рдз्рдпाрди рдЖрдХृрд╖्рдЯ рдХрд░ाрддी рд╣ै рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдЙрд╕рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХा рддрд░्рдХ рднी рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рд╡िрд╡ाрд╣ рдХे рдмंрдзрди рдоें рдмंрдзрдиा рдФрд░ рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдЬрди्рдо рджेрдиा рдРрд╕े рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдЧрдд рдХाрд░рдХ рд╣ैं, рдЬिрд╕рдоें рдмंрдзрдХрд░ рдиाрд░ी рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдмंрдзрди рдиाрд░ी рдоुрдХ्рддि рдоें рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рдмाрдзрдХ рд╣ै।
рдирд░्рдорджा рдЬैрд╕ी рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдкाрдд्рд░ рдоें рднी рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХा рдЬाрдЧрд░рдг рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддा рд╣ै 'рдФрд░рдд рдХो рдХрдордЬोрд░ рдмрдЪ्рдЪे рдмрдиाрд╡े рд╣ैं। рдоेрд░े рдмрдЪ्рдЪे рд╣ोрддे рддो рдоैं рдЗрд╕ рдХрдоीрдиे рдХो рдХрднी рдЫोрдб़ рди рдкाрддी' (рдкृрд╖्рда 178) рдирд░्рдорджा рдРрд╕ा рдорд╣рд╕ूрд╕ рддो рдХрд░рддी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдЙрд╕рдХे рдорди рд╕े рдкрддि рдФрд░ рдмрдЪ्рдЪे рдХा рдоोрд╣ рдЬा рдирд╣ीं рдкाрддा। рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рдЕрд╕ीрдоा рдХो рдЫोрдб़рдХрд░ рд╕рднी рдиाрд░ी рдкाрдд्рд░ों рдоें рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдЕрд░्рдеाрдд рд╡े рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рдорд╣рд╕ूрд╕ рддो рдХрд░рддी рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рд╕े рдиिрдЬाрдд рдкाрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддी рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдпрд╣ рдк्рд░рднाрд╡ рд╕ीрдоोрди рдмोрд╡ुрдЖрд░ рд╕े рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддी рджिрдЦрддी рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рдХे рд╕्рдд्рд░ी рдХे рдкाрд╕ рдЦोрдиे рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рд╣ै। рдоैं рд▓िрдЦрддी рд╣ैं 'рдоैं рдоाрддाрдУं рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдирд╣ीं рд╣ूँ, рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕ рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╣ूँ, рдЙрд╕ рдЖрдЪाрд░ рд╕ंрд╣िрддा рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╣ूँ рдЬो рд╣рд░ рдФрд░рдд рд╕े рдоाँ рдмрдирдиे рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХрд░рддी рд╣ै, рдоाрддृрдд्рд╡ рдХो рдФрд░рдд рдХे рдЬीрд╡рди рдХी рдорд╣ाрди рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा рдХे рд░ूрдк рдоें рдорд╣िрдоा рдоंрдбिрдд рдХрд░рддी рд╣ै рдФрд░ рдоैं рдЙрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╣ूँ, рдЬिрдирдоें рдПрдХ рдФрд░рдд рдмрдЪ्рдЪा рдкैрджा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдмाрдз्рдп рд╣ोрддी рд╣ै।' (рдкृрд╖्рдЯ 75)
рдоृрджुрд▓ा рдЬी рдЗрд╕ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдШोрд░ рдпрдеाрд░्рдерд╡ाрджी рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рдПрдХ рдУрд░ рд╡े рдкुрд░ुрд╖рд╡ाрджी рд╕рдоाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЪुрдиौрддी рджेрддी рд╣ैं, рд╡рд╣ीं рдФрд░рдд рдХो рд╣ी рдФрд░рдд рдХा рджुрд╢्рдорди рднी рдоाрдирддी рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рджिрдЦाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдФрд░рдд рдХрднी рднी рдПрдХ рдФрд░рдд рдХा рд╕ाрде рдирд╣ीं рджेрддी। рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдЕрд╕ीрдо рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ुрдЖ рд╣ै 'рдпрд╣ी рддो рдоुрд╕ीрдмрдд рд╣ै рдпे рдФрд░рддें рдорд░рдЬाрдиिрдпां рджूрд╕рд░ी рдФрд░рдд рдХा рд╕ाрде рджेрдиे рдХे рдмрдЬाрдп рдЬрд▓्рд▓ाрдж рдорд░्рдж рдХो рд╣ी рдкрд▓्рд▓ू рдоें рд░рдоेрдЯрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै' (рдкृрд╖्рда 138) рдЖрдЧे рдкुрдиः рд╡े рд▓िрдЦрддी рд╣ैं 'рдЗрди рдФрд░рддों рд╕े рднрдЧрд╡ाрди рдмрдЪाрдП। рдоुрд░्рджों рдХो рд░ोрдП рдмрдЧैрд░ рдЗрдирдХा рдХाрдо рдирд╣ीं рдЪрд▓рддा। рдкैंрдЯ рдХे рджो рдкांрдпрдЪे рджेрдЦे рдирд╣ीं рдХि рд╢ाрджी-рд╢ाрджी рд░рдЯрддे рдкीрдЫे рд▓рдЧ рд▓ेंрдЧी। рдорд░्рдж рд╕े рддिрд░рд╕्рдХृрдд рд╣ोрдиा рдЗрдирдХे рдЦूрди рдоें рдоिрд▓ा рд╣ै... рдкрд╣рд▓े рдкीрдЫे-рдкीрдЫे рднाрдЧрдХрд░ рдЕрд╡рд╣ेрд▓рдиा, рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░, рдЕрди्рдпाрдп рдХी рдХрдоाрдИ рдХрд░ेंрдЧी - рдлिрд░ рдорд░्рдж рдХो рд╢ोрд╖рдХ рд╢ोрд╖рдХ рдХрд╣рдХрд░ рд╕ाрд░ी рдЙрдо्рд░ рд░ोрдПंрдЧी, - рдЧрд░िрдпाрдПँрдЧी, рдк्рд░рддिрд╢ोрдз рдХी рдЖрдЧ рдоें рдЬрд▓ेंрдЧी। рдРрд╕ा рдХोрдк рдХिрд╕ - рдХाрдо рдХा рдЬो рд╕рд╣ाрджрдд рдХे рдоोрд╣ рдХे рдиीрдЪे рджрдм рдЬाрдп। рдпा рд╢ाрдпрдж - рд╣рд░ рдФрд░рдд рдЗрд╕ рдЙрдо्рдоीрдж рд╕े рдЬीрддी рд╣ै рдХि рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рдРрд╕ा рдорд░्рдж рдЬрд░ूрд░ рдоौрдЬूрдж рд╣ै, рдЬो рдЙрд╕рдХे рдкрд░िрдЪिрдд рдорд░्рджों рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдлрд░्рдЬ рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХी рддрд▓ाрд╢ рдХрд░ें।' (рдкृрд╖्рда 173) рдЗрд╕ рдХрдерди рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдФрд░рддों рдХे рдорди рдоें рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рдХोрдИ рдорд░्рдж рдЬрд░ूрд░ рдоौрдЬूрдж рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдХрднी рднी рдЙрд╕рд╕े рдЙрдмрд░ рдирд╣ीं рдкाрддी।
рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рд╡ैрд╡ाрд╣िрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдПрд╡ं рд╕ंрдмंрдзों рдХी рдЪрд░्рдЪा рд╣ुрдИ рд╣ै। рд▓рд╡ рдоैрд░ेрдЬ рдПрд╡ं рдЕрд░ेंрдЬ рдоैрд░ेрдЬ рдХे рдЕрд╕्рдеाрдИрдд्рд╡ рдкрд░ рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓ा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдкрд░िрдгाрдо рджेрдЦें рддो рд╕्рдоिрддा рдФрд░ рдоाрд░िрдпाрди рджोрдиों рдХे рд▓рд╡ рдоैрд░ेрдЬ рдХो рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рджोрдиों рдоें рд╕्рдеाрдИрдд्рд╡ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЕрд╕ीрдоा рдХी рдоाँ рдХा рдЕрд░ेंрдЬ рдоैрд░िрдЬ рд╣ै рдЙрд╕े рднी рдЯूрдЯрддे рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рдХी рдиिрдЧाрд╣ рдоें рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рдоोрд╣ рдПрдХ рдордиोрд░ोрдЧ рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рддुрд╖्рдЯी рдЬрд░ूрд░ рдоिрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рд╡рд╣ рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡े рд▓िрдЦрддी рд╣ैं рдХि 'рдЬрдм рддुрдо рд▓ोрдЧ рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдЬाрдирддे рд╣ो рдХि рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдЯिрдХाрдК рдк्рд░ेрдо рдЬैрд╕ी рдХोрдИ рдЪीрдЬ рдирд╣ीं рд╣ोрддी рддो рдЙрд╕рдХे рдкीрдЫे рднाрдЧрдиे рдоें рдЕрдкрдиी рдЬिрди्рджрдЧी рдХ्рдпों рдмрд░्рдмाрдж рдХрд░рддे рд╣ो? рдЗрд╕ рдХ्рдпों рдХा рдЬрд╡ाрдм рдоेрд░े рдкाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ै рд╕्рдоिрддा। рддुрдо рдХрд╣ो рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкाрд╕ рд╣ै? рдЕрдкрд░्рдпाрдк्рдд рдХे рдкीрдЫे рднाрдЧрдиा рд╣рдоाрд░ा рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╣ै।' (рдкृрд╖्рда 38)
рдиाрд░ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд▓ेрдЦिрдХा рд╕рдорд╕्рдд рдиाрд░िрдпों рдХी рдПрдХ рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рдоाрдиा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдоें рдк्рд░рддिрдХाрд░ рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡े рдЗрд╕рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд▓िрдЦрддी рд╣ैं 'рдФрд░рдд рдоें рдЬुрд▓्рдо рдЙрдаाрдиे рдХी рдРрд╕ी рдорд╣ाрд░рде рджेрдЦी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै рдХि рд╕ोрдлिрд╕्рдЯिрдХेрдЯेрдб рд╕े рд╕ोрдлिрд╕्рдЯिрдХेрдЯेрдб рдФрд░рдд рднी рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рдПрдХ рдоाрдоूрд▓ी рдХिрд╕ाрди рдФрд░рдд рдХी рддрд░рд╣ рдХрд▓рдкрддी рдкाрдИं рдЬाрддी рд╣ै।' (рдкृрд╖्рда 90) рдкुрд░ुрд╖ рдиाрд░ी рдХो рджेрд╣ рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдоाрдирддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдЙрд╕рдХा рд╕рджैрд╡ рдоाрд▓िрдХ рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдФрд░рдд рдХो рдХाрдо рдХрд░рдиे рдкрд░ рдкुрд░ुрд╖рд╡ाрджी рд╕рдоाрдЬ рдХो рдХрднी рдПрддрд░ाрдЬ рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рд▓ेрдХिрди рдЬрдм рд╡рд╣ рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдХोрдИ рдХाрдо рд╕ीрдЦ рдХрд░ рдоिрд╕्рдд्рд░ी рдмрдирддी рд╣ै рдпा рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиे рдХी рдЧुрд╕्рддाрдЦी рдХрд░рддी рд╣ै рддो рд╣рд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдпा рд╕рдоाрдЬ рдХी рдорд░्рдпाрджा рд╕ंрдХрдЯ рдоें рдлँрд╕ рдЬाрддी рд╣ै। рдиाрд░ी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рд▓ेрдЦिрдХा рдиाрд░ी рдХो рд╣ी рдоाрдирддी рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рд╕िрд▓ेрдХ्рдЯिрд╡ рд╣िрдпрд░िंрдЧ рдХा рд╢िрдХाрд░ рд╣ै। рдЕрдкрд░ाрдз рдмोрдз, рдХृрддрдЬ्рдЮрддाрдмोрдз рд╕िрд░्рдл рдЗрди्рд╣ीं рдХे рд▓िрдП рдмрдиा рд╣ै рдЬो рдоोрд╣рдкाрд╢ рдХे рдмंрдзрди рдоें рдЬрдХрдб़рддा рд╣ुрдЖ рдХрдордЬोрд░ рдХрд░рддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╕ौрди्рджрд░्рдпрдмोрдз рдХा рдЙрдерд▓ा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдФрд░рддों рдХो рдлेрдоिрдиिрди рдХौрд╢рд▓ рдХी рдорд╣ाрд░рде рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рдЬрд░ूрд░ рдХрд░рддा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдиाрд░ी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рдЖрдзाрд░ рдХो рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рдХ्рд╖ीрдг рднी рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рд╕ौрди्рджрд░्рдп рдХे рдЗрд╕ рдоोрд╣ рдХो рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдРрд▓ेрдиा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै 'рдРрд▓ेрдиा рдХो рд╕рдм рдХुрдЫ рдмрд░्рджाрд╢्рдд рдеा рдкрд░ рдмрджрд╕ूрд░рддी рдирд╣ीं рдФрд░ рдХुрдЫ рдирд╣ीं рддो рддрдоाрдЪे рдЬрдб़рдХрд░ рд╣ी рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдЪेрд╣рд░े рдХो рдЖрд░рдХ्рдд рдХрд░ рд▓ेрддी рдеी।' (рдкृрд╖्рда 77)
рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдоें рдЬीрд╡рди рдХी рдпрдеाрд░्рдерддा рдХे рдмीрдЪ рдиाрд░ी рдоुрдХ्рддि рдХे рдк्рд░рд╢्рди рдХो рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддा рд╕े рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдХाрдордХाрдЬी рдорд╣िрд▓ा рд╣ी рдЕрдкрдиे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд▓рдб़ाрдИ рд▓рдб़ рд╕рдХрддी рд╣ै। рдпрд╣ рддрднी рд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдХि рдЬрдм рд╡рд╣ рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ो। рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд▓рдб़ाрдИ рдХे рд▓िрдП рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдорд╣рддी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдирд░्рдорджा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдирд░्рдорджा рдЕрд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рд╕िрд▓ाрдИ рдХे рдЧुрд░ рдоें рджрдХ्рд╖рддा рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░ рдЕрдкрдиे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдЪेрдд рднी рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рд╡рд╣ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╣ाрд╕िрд▓ рди рдХрд░рддी рд╣ोрддी рддो рд╢ाрдпрдж рдЕрдкрдиे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддी рдеी। рд╡ैрд╡ाрд╣िрдХ рд╕ंрдмंрдз рдиाрд░ी рдХो рдЧुрд▓ाрдо рдмрдиाрддा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рд▓ेрдЦिрдХा рдХा рд╕ंрдХेрдд рд▓िрд╡ рдЗрди рд░िрд▓ेрд╢рдирд╢िрдк рдХी рдУрд░ рд╣ै। рдоाрд░िрдпाрди рдФрд░ рдЧैрд░ी рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдпрд╣ рд░िрд▓ेрд╢рдирд╢िрдк рдкрд░िрд▓рдХ्рд╖िрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рджोрдиों рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдоें рдХрднी рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк рдирд╣ीं рдХрд░рддे рд╣ैं। рдкूрд░े рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рд╡ैрд╡ाрд╣िрдХ рд╕ंрдмंрдз рдХ्рд╖ीрдг рдк्рд░ाрдп рд╣ै। рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рд╣рд░ рдкाрдд्рд░ рдЗрд╕ рдмंрдзрди рд╕े рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рдХрд╣ीं рднी рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдХुрдЫ рдХрдердиों рд╕े рд╕рдорд▓ैंрдЧिрдХ рд╡िрд╡ाрд╣ рдХी рдЭрд▓рдХ рдоिрд▓рддी рд╣ै 'рдЕрдкрдиा рдЦाрд▓ीрдкрди рднрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдо рд╣рдоेрд╢ा рдкрддि рдФрд░ рдк्рд░ेрдоी рдХी рдЦोрдЬ рдХ्рдпों рдХрд░рддी рд╣ैं। рд░ाрдЬрджाрд░ी рдХे рдмाрдж рд▓рдо्рд╣ें рдоें рджोрдиों рд╕ोрдЪ рд░рд╣ी рдеीं। рдЗрд╕рд▓िрдП рди рдХि рд╡рд╣ рд╣рдоें рдмрдЪ्рдЪा рджे рд╕рдХрддा рд╣ै? рдЗрд╕ рдоोрд╣ рдХो рдЫोрдб़ рджें рддो рдкाрдПँрдЧे рдХि рдЬिрди्рджрдЧी рдХी рдЕрд╕рд▓ рдиेрдордд рд╣ै рдФрд░рдд рдХी рджोрд╕्рддी। рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫी рдФрд░рдд рджोрд╕्рдд। рд╣ाँ рд╣рдо рдФрд░рдд рд╣ी рдаीрдХ рд╣ैं।' (рдкृрд╖्рда 107)
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдХी рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдиाрд░ी рдоुрдХ्рддि рдХा рдоाрд░्рдЧ рддрд▓ाрд╢рддी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди рдХे рддрдд्рд╡, рдкूрд░्рд╡ рдПрд╡ं рдкрд╢्рдЪिрдо рджोрдиों рдХा рдЬाрдпрдЬा рд▓ेрддे рд╣ुрдП рдиाрд░ी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдРрд╕े рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рджुрд╣ाрдИ рджी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рдорд░्рдпाрджाрдУं рдХी рджुрд╣ाрдИ рджी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдЬिрдо्рдоा рд╕िрд░्рдл рдорд╣िрд▓ाрдУं рдкрд░ рд╣ी рдХ्рдпों ? рдЕрдзिрдХाрд░ рдпा рджाрд╕рддा рдХी рд▓рдб़ाрдИ рдоें рд╕рдоाрдЬ рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рдоाрди्рдпрддाрдУं - рдХा рдз्рдпाрди рдирд╣ीं рд░рд╣рддा, рд╕рдлрд▓рддा рдХे рдмाрдж рдирдпे рдоूрд▓्рдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рд╕рдлрд▓рддा рдХे рд▓िрдП рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрдЧा।
- рдбॉ. рдЕрд░ुрдг рдХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा
FAQ;
Q. рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдХिрд╕рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै।
Ans. "рдХрдардЧुрд▓ाрдм" рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै।
Q. рдХрдардЧुрд▓ाрдм рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖?
Ans. рдХрдардЧुрд▓ाрдм 1996 рдоें рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै।
Q. рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХрдм рдоिрд▓ा?
Ans. рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े 2013 рдоें рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдХो рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा।
Q. рдЙрд╕рдХे рд╣िрд╕्рд╕ рдХी рдзूрдк рдХिрд╕рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै?
Ans. 'рдЙрд╕рдХे рд╣िрд╕्рд╕ рдХी рдзूрдк' рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рдоिрд▓рдЬुрд▓ рдоाрди, рдЪिрдд्рддрдХोрдмрд░ा, рд╡ंрд╢рдЬ рдЖрджि рдЗрдирдХे рдЕрди्рдп рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै।
Q. рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдХा рдЬрди्рдо рдХрдм рд╣ुрдЖ?
Ans. 1938 рдХрд▓рдХрдд्рддा рдоें (рдмंрдЧाрд▓ рдк्рд░ेрд╕ीрдбेंрд╕ी, рдм्рд░िрдЯिрд╢ рднाрд░рдд) рдоृрджुрд▓ा рдЧрд░्рдЧ рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ।
рдпे рднी рдкрдв़ें; рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рдЪेрддрдиा : рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें