History of Maharani Jind Kaur, The last queen of the Punjab Empire, Azadi Ka Amrit Mahotsav Who was Maharani Jindan Kaur?
Bharati Ki Mahan Virangana
рд╡ीрд░ांрдЧрдиा рдЬिрди्рджां : рдЬाрдиिрдП рдХौрди рдеी рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिंрджा? рднाрд░рддीрдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдЙрдирдХी рдХ्рдпा рднूрдоिрдХा рд░рд╣ी рд╣ै? рд╕िрдЦ рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рд╣ोंрдиे 1857 рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ों рд╕े рд▓рдб़ा рдеा рдкрдв़िрдП рдкूрд░ी рдХрд╣ाрдиी рдХिрд╕्рд╕े рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░िрдпों рдХे। рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рдЗрд╕ рдХрджрдо рд╕े рдмрдб़ा рдЖрдШाрдд рд▓рдЧा। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдЙрдирдХा рд░ाрдЬ्рдп рдЫीрди рд▓िрдпा рдеा, рдЕрддः рд╡рд╣ рдЙрдирд╕े рдмрд╣ुрдд рдиाрд░ाрдЬ рдеीं।
Bharatiya Virangana Maharani Jind Kaur
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджा рдХौрд░
рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рднाрд░рдд рдоें рд╢ाрд╕рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдоेрд╢ा 'рдлूрдЯ рдбाрд▓ो рдФрд░ рд╢ाрд╕рди рдХрд░ो' рдХी рдиीрддि рдЕрдкрдиाрдпी। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрднी рджो рд░ाрдЬाрдУं рдХो рдЖрдкрд╕ рдоें рд▓рдб़рд╡ाрдпा, рддो рдХрднी рдПрдХ рд╣ी рд░ाрдЬ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рдЖрдкрд╕ рдоें рдлूрдЯ рдХрд░рд╡ा рджी। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рдЗрддрдиे рдХ्рд░ूрд░ рдеे рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рднी рдирд╣ीं рдЫोрдб़ा рдФрд░ рдорд╣ाрд░ाрдиी рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдмाрдИ рдХे рд╕рдоाрди рдЕрдиेрдХ рдорд╣िрд▓ा рд╢ाрд╕рдХों рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рд╖рдб्рдпंрдд्рд░ рд░рдЪे рддрдеा рдЙрдирдХी рд╕рдд्рддा рд╣рдеिрдпाрдпी। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рд╖рдб्рдпंрдд्рд░ рдХा рд╢िрдХाрд░ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдоें рдПрдХ рдеी-рд╡ीрд░ांрдЧрдиा рдЬिрди्рджां।
рдЬिрди्рджां рдкंрдЬाрдм рдХे рд╡िрдЦ्рдпाрдд рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд░рдгрдЬीрдд рд╕िंрд╣ рдХी рдЫोрдЯी рд░ाрдиी рдеी। рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд░рдгрдЬीрдд рд╕िंрд╣ рдЬрдм рддрдХ рдЬीрд╡िрдд рд░рд╣े, рдкंрдЬाрдм рдкрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдХрднी рднी рдЖँрдЦ рдЙрдаाрдиे рдХी рд╣िрдо्рдордд рдирд╣ीं рдХी, рдХिंрддु рдЙрдирдХी рдоृрдд्рдпु рд╣ोрддे рд╣ी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдЙрдирдХा рд░ाрдЬ्рдп рд╣рдб़рдкрдиे рдХी рдпोрдЬрдиाрдПँ рдмрдиाрдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджी।
рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд░рдгрдЬीрддрд╕िंрд╣ рдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рдЙрдирдХे рдмेрдЯे рджрд▓ीрдк рд╕िंрд╣ рдХो рдкंрдЬाрдм рдХी рдЧрдж्рджी рдкрд░ рдмैрдаाрдпा рдЧрдпा। рджрд▓ीрдк рд╕िंрд╣ рдХी рдЖрдпु рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдеी, рдЕрддः рд╕рднी рд╕рднाрд╕рджों рдХे рд╕ुрдЭाрд╡ рдкрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рджीрд╡ाрди рдХो рджрд▓ीрдк рд╕िंрд╣ рдХा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдХ рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╣ी рд░ाрдЬ्рдп рдХाрд░्рдп рдХा рднाрд░ рд╕ौंрдк рджिрдпा рдЧрдпा। рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдмрдб़ी рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдзрд░्рдордкрд░ाрдпрдг рдорд╣िрд▓ा рдеीं। рдЙрди्рд╣ें рд░ाрдЬрдХाрдЬ рдоें рдХोрдИ рд░ुрдЪि рди рдеी। рдЕрддः рд╡рд╣ рд░ाрдЬрдХाрдЬ рд╕े рджूрд░ рд╣ी рд░рд╣ीं।
рджीрд╡ाрди рдЬी рдмрдб़े рд╕рдЬ्рдЬрди рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджрд▓ीрдк рд╕िंрд╣ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджीрдХ्рд╖ा рдХे рд╕ाрде рд╣ी рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдХाрдо рднी рднрд▓ीрднाँрддि рд╕ँрднाрд▓ рд▓िрдпा। рдЕрддः рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдХाрдордХाрдЬ рд╕ुрдЪाрд░ु рд░ूрдк рд╕े рдЪрд▓рдиे рд▓рдЧा। рдХिंрддु рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рдЕрдзिрдХ рд╕рдордп рддрдХ рдирд╣ीं рд░рд╣ी। рдПрдХ рджिрди рдЕрдЪाрдирдХ рджीрд╡ाрди рдЬी рдХा рджेрд╣ांрдд рд╣ो рдЧрдпा।
рдЕрдм рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдХाрдордХाрдЬ рдЪрд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдирдпे рджीрд╡ाрди рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХी рдЧрдпी। рдирдпे рджीрд╡ाрди рд░ाрдЬрднрдХ्рдд рдеे, рдХिंрддु рдЙрдирдХी рдЦाрд▓рд╕ा рдлौрдЬ рдХे рд╕िрдкाрд╣िрдпों рд╕े рдирд╣ीं рдкрдЯрддी рдеी। рдЕрддः рдЦाрд▓рд╕ा рдлौрдЬ рдХे рд╕िрдкाрд╣िрдпों рдиे рдЙрдирдХा рд╡िрд░ोрдз рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджिрдпा।
рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рдЗрд╕ी рдЕрд╡рд╕рд░ рдХी рддрд▓ाрд╢ рдоें рдеे। рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд░рдгрдЬीрддрд╕िंрд╣ рдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХी рдирдЬрд░ें рдкंрдЬाрдм рдкрд░ рдЯिрдХी рд╣ुрдИ рдеीं। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕рд░ рдХो рдЕрдкрдиे рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╕рдордЭा рдФрд░ рдЦाрд▓рд╕ा рдлौрдЬ рдХे рд╕िрдкाрд╣िрдпों рдХो рднрдб़рдХाрдпा। рдЦाрд▓рд╕ा рдлौрдЬ рдХे рд╕िрдкाрд╣ी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХी рдмाрддों рдоें рдЖ рдЧрдпे рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдирдпे рджीрд╡ाрди рдХा рдХрдд्рд▓ рдХрд░ рджिрдпा।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдиे рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдмिрдЧрдб़рддे рд╣ुрдП рджेрдЦा рддो рд╢ाрд╕рди рдХी рдмाрдЧрдбोрд░ рдЕрдкрдиे рд╣ाрдеों рдоें рд▓े рд▓ी рдФрд░ рд╕ुрдЪाрд░ु рдвंрдЧ рд╕े рд░ाрдЬрдХाрдЬ рдХрд░рдиे рд▓рдЧीं। рд╡рд╣ рдмрдб़ी рдмुрдж्рдзिрдоाрди рдФрд░ рджूрд░рджрд░्рд╢ी рдеीं। рдЙрд╕рдХे рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХा рдвंрдЧ рдРрд╕ा рдеा рдХि рдПрдХ рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рдЦाрд▓рд╕ा рдлौрдЬ рдХे рд╕िрдкाрд╣ी рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╢ांрдд рд░рд╣े, рдХिंрддु рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдк्рд░рд▓ोрднрди рджिрдП рдЬाрдиे рдФрд░ рднрдб़рдХाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХे рд░ाрдЬрдХाрдЬ рдоें рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк рдХрд░рдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджिрдпा।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдЗрд╕рдХी рдЖрд╢ंрдХा рдеी, рдЕрддः рдЙрд╕рдиे рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╣рд▓ рдвूंрдв़ рд▓िрдпा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЦाрд▓рд╕ा рдлौрдЬ рдХे рд╕िрдкाрд╣िрдпों рдХो рд▓ूрдЯрдоाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рджिрд▓्рд▓ी, рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж рдФрд░ рдмрдиाрд░рд╕ рдХी рдУрд░ рднेрдЬ рджिрдпा рддрдеा рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ोрдХрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХрд░рдиे рд▓рдЧी।
рдЙрд╕ рд╕рдордп рджिрд▓्рд▓ी, рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж, рдмрдиाрд░рд╕ рдЖрджि рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХा рд░ाрдЬ्рдп рдеा। рдЦाрд▓рд╕ा рдлौрдЬ рдХे рд╕िрдкाрд╣िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рд▓ूрдЯрдоाрд░ рдХिрдП рдЬाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╕рд░рдХाрд░ рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рд╣ो рдЧрдпी рдФрд░ рдЙрд╕рдиे рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдкрд░ рдЧрдж्рджाрд░ рд╣ोрдиे рдХा рдЖрд░ोрдк рд▓рдЧाрдпा। рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдЧрд╡рд░्рдирд░ рд▓ाрд░्рдб рд╣ाрд░्рдбिंрдЧ рдиे рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдХрдб़ा рд╕рдмрдХ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдирдХे рд░ाрдЬ्рдп рдХो рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдоिрд▓ा рд▓िрдпा рдФрд░ рдПрдХ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд░ेрдЬीрдбेрди्рдЯ рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХрд░ рджी рддрдеा рдмाрд░рд╣ рд╣рдЬाрд░ рдкाрдЙрди्рдб рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдкेрди्рд╢рди рдмाँрдз рджी।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рдЗрд╕ рдХрджрдо рд╕े рдмрдб़ा рдЖрдШाрдд рд▓рдЧा। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдЙрдирдХा рд░ाрдЬ्рдп рдЫीрди рд▓िрдпा рдеा, рдЕрддः рд╡рд╣ рдЙрдирд╕े рдмрд╣ुрдд рдиाрд░ाрдЬ рдеीं।
рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдЬो рдкेрди्рд╢рди рджेрдиे рдХा рдиिрд╢्рдЪрдп рдХिрдпा рдеा, рд╡рд╣ рднी рд╕рд╢рд░्рдд рдеी। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдкेрди्рд╢рди рджेрдиे рдХे рдкूрд░्рд╡ рдпрд╣ рд╢рд░्рдд рд▓рдЧा рджी рдеी рдХि рдЙрди्рд╣ें рдкेрди्рд╢рди рддрднी рджी рдЬाрдПрдЧी рдЬрдм рд╡рд╣ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд░ेрдЬीрдбेрди्рдЯ рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕рд╣рдпोрдЧ рджेंрдЧी рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдХाрд░्рдпों рдоें рдХोрдИ рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк рдирд╣ीं рдХрд░ेंрдЧी। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпрд╣ рднी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХी рдПрдХ рдЪाрд▓ рдеी।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдкंрдЬाрдм рдХी рдорд╣ाрд░ाрдиी рдеीं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкंрдЬाрдм рдкрд░ рд╢ाрд╕рди рдХिрдпा рдеा। рдЙрди्рд╣ें рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХी рдЧुрд▓ाрдоी рдХрд░рдиा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдирд╣ीं рдеा।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХुрдЫ рд╕рдордп рддो рд╢ांрдд рд░рд╣ीं। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рд╕े рдмрдЧाрд╡рдд рдХрд░рдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा। рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдиे рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рд╕рддाрдпे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиे рд╣ी рд╕рдоाрди рдЕрди्рдп рд░ाрдЬाрдУं-рдорд╣ाрд░ाрдЬाрдУं рд╕े рдоिрд▓рдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджिрдпा рддрдеा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдоंрдд्рд░рдгाрдПँ рдХрд░рдиे рд▓рдЧीं। рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХे рдЧुрдЯ рдоें рд░ाрдЬाрдУं-рдорд╣ाрд░ाрдЬाрдУं рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдХुрдЫ рдРрд╕े рдХ्рд░ाрди्рддिрдХाрд░ी рднी рдеे рдЬो рднाрд░рдд рд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХो рдЦрджेрдб़рдиे рдХा рдмीрдб़ा рдЙрдаाрдпे рд╣ुрдП рдеे।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХे рд╕ाрдеिрдпों рдоें рдПрдХ рдЧрдж्рджाрд░ рднी рдеा। рдЙрд╕рдиे рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХी рд╕ूрдЪрдиा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХो рджे рджी। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рддो рдРрд╕े рдЕрд╡рд╕рд░ рдХी рддрд▓ाрд╢ рдоें рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХी рдкेрди्рд╢рди рдмाрд░рд╣ рд╣рдЬाрд░ рдкाрдЙрди्рдб рд╕े рдШрдЯा рдХрд░ рдоाрдд्рд░ рдЪाрд░ рд╣рдЬाрд░ рд░ुрдкрдпा рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдХрд░ рджी рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╢ाрдХрдкुрд░ рдиाрдордХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдирдЬрд░рдмंрдж рдХрд░ рджिрдпा।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдмुрдж्рдзिрдоाрди рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдмрдб़ी рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдкрд░ोрдкрдХाрд░ी рднी рдеीं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкंрдЬाрдм рдХी рдк्рд░рдЬा рдХा рджुрдЦ-рд╕ुрдЦ рдоें рд╕ाрде рджिрдпा рдеा рдФрд░ рд╕рдордп-рдЕрд╕рдордп рд╣рдоेрд╢ा рдЙрд╕рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХी рдеी। рдЕрддः рдкंрдЬाрдм рдХी рдк्рд░рдЬा рдЙрдирдХा рдмрдб़ा рд╕рдо्рдоाрди рдХрд░рддी рдеी। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╕рд░рдХाрд░ рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рднрд▓ीрднांрддि рдЬाрдирддी рдеी। рдЙрд╕े рдоाрд▓ूрдо рдеा рдХि рдкंрдЬाрдм рдХी рдк्рд░рдЬा рдХрднी рднी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХрд░ рд╕рдХрддी рдеी рдФрд░ рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдХрднी рднी рд╕рдд्рддाрд╢ीрди рдХрд░ рд╕рдХрддी рдеी। рдЕрддः рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рд╢ाрдХрдкुрд░ рд╕े рд╣рдЯाрдХрд░ рдмрдиाрд░рд╕ рднेрдЬрдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдпी। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкंрдЬाрдм рдХे рдмाрд╣рд░ рд▓े рдЬाрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे рдХि рдкंрдЬाрдм рдХे рд▓ोрдЧों рдХो рдЗрд╕рдХा рдкрддा рди рдЪрд▓े, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХा рдЦрддрд░ा рдеा।
рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдкंрдЬाрдм рдХे рдмाрд╣рд░ рд▓े рдЬाрдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдмрдб़े рдЧुрдк्рдд рдвंрдЧ рд╕े рддैрдпाрд░ рдХी। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХे рд╕िрд╡ाрдп рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХिрд╕ी рдХो рди рдеी। рдХिंрддु рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХे рдПрдХ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕рдкाрдд्рд░ рд╕ेрд╡рдХ рдиे рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ी рдФрд░ рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рд╕рдЪेрдд рдХрд░ рджिрдпा।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдмрдб़ी рдмुрдж्рдзिрдоाрди рдеीं। рд╡рд╣ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХी рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рдХूрдЯрдиीрддि рд╕े рднрд▓ीрднाँрддि рдкрд░िрдЪिрдд рдеीं। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рднाрд░рдд рдХे рдЕрдиेрдХ рдмрдб़े-рдмрдб़े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд░ाрдЬाрдУं рдФрд░ рдорд╣ाрд░ाрдЬाрдУं рдХे рд░ाрдЬ्рдп рд╣рдб़рдк рд▓िрдП рдеे рддрдеा рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЙрди्рд╣ें рдорд░рд╡ा рдбाрд▓ा рдеा рдЕрдерд╡ा рдЬेрд▓рдЦाрдиों рдоें рдбाрд▓ рджिрдпा рдеा। рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдЗрди рд░ाрдЬाрдУं-рдорд╣ाрд░ाрдУं рдХे рд╕рдоाрди рдЕрдкрдиी рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдмрд░्рдмाрджी рджेрдЦрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддी рдеीं।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рд╕्рд╡ाрднिрдоाрдиिрдиी рдФрд░ рджेрд╢рднрдХ्рдд рдеीं। рд╡рд╣ рд▓рдб़рдХрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рд╕े рдЕрдкрдиा рд░ाрдЬ्рдп рд╡ाрдкрд╕ рд▓ेрдиा рдЪाрд╣рддी рдеीं। рдХिंрддु рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЙрдЪिрдд рдЕрд╡рд╕рд░ рди рдеा। рднाрд░рдд рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬрднрдХ्рдд рдЧрдж्рджाрд░ों рдХी рднрд░рдоाрд░ рдеी। рдЕрдиेрдХ рд░ाрдЬा-рдорд╣ाрд░ाрдЬा рднी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рд╕े рдоिрд▓ рдЧрдпे рдеे рдФрд░ рдЙрдирдХे рдЧीрдд рдЧाрдиे рд▓рдЧे рдеे। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдкंрдЬाрдм рдХी рдЬрдирддा рднी рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдЪाрд╣рддी рдЕрд╡рд╢्рдп рдеी। рдХिंрддु рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рд╕े рд▓ोрд╣ा рд▓ेрдиे рдХो рддैрдпाрд░ рди рдеी। рдкंрдЬाрдм рдХी рдЦाрд▓рд╕ा рдлौрдЬ рдХे рд╕िрдкाрд╣ी рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рдЙрдирдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдеे। рдЕрддः рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╕ोрдЪ-рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдиे рдиेрдкाрд▓ рдЬाрдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХा рдиेрдкाрд▓ рдкрд╣ुँрдЪрдиा рднी рдЖрд╕ाрди рди рдеा। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдиे рдЙрди्рд╣ें рдирдЬрд░рдмंрдж рдХрд░ рд░рдЦा рдеा рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдХрдб़े рдкрд╣рд░े рдмैрдаा рджिрдП рдеे। рдлिрд░ рднी рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХो рдзोрдЦा рджेрдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ो рдЧрдпीं рдФрд░ рдиेрдкाрд▓ рдкрд╣ुँрдЪ рдЧрдпीं।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдЬिрд╕ рдмाрдд рдХी рдЖрд╢ंрдХा рдеी, рд╡рд╣ी рд╣ुрдЖ। рдЙрдирдХे рдиेрдкाрд▓ рдкрд╣ुँрдЪрддे рд╣ी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдиेрдкाрд▓ рдирд░ेрд╢ рдкрд░ рджрдмाрд╡ рдбाрд▓ा рдХि рд╡рд╣ рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рд╣рд╡ाрд▓े рдХрд░ рджे। рдХिंрддु рдиेрдкाрд▓ рдирд░ेрд╢ рдиे рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХा рд╕ाрде рджिрдпा рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХो рд╕ौंрдкрдиे рд╕े рдЗंрдХाрд░ рдХрд░ рджिрдпा। рдХिрди्рддु рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдЕрдзिрдХ рджрдмाрд╡ рдбाрд▓рдиे рдкрд░ рдиेрдкाрд▓ рдирд░ेрд╢ рдЭुрдХ рдЧрдпे рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдЙрдирдХे рдмेрдЯे рджрд▓ीрдк рд╕िंрд╣ рдХे рдкाрд╕ рдЗंрдЧрд▓ैрди्рдб рднेрдЬрдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ो рдЧрдпे।
рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХा рд╢ेрд╖ рдЬीрд╡рди рдЗंрдЧрд▓ैрди्рдб рдоें рд╣ी рд╡्рдпрддीрдд рд╣ुрдЖ। рд╡рд╣ рдПрдХ рд╡ीрд░ рдФрд░ рд╕ाрд╣рд╕ी рдорд╣ाрд░ाрдиी рдеीं। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓рдХрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддी рдеीं, рдХिंрддु рдиिрд░ीрд╣ рдФрд░ рдбрд░рдкोрдХ рдк्рд░рдЬा рддрдеा рдЧрдж्рджाрд░ рд╕ाрдеिрдпों рдХे рдХाрд░рдг рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиा рдк्рд░िрдп рдкंрдЬाрдм рдЫोрдб़рдХрд░ рдЕंрддिрдо рд╕рдордп рдЗंрдЧрд▓ैрди्рдб рдоें рдЧुрдЬाрд░рдиा рдкрдб़ा। рдЖрдЬ рд╡ीрд░ांрдЧрдиा рдЬिрди्рджां рдирд╣ीं рд╣ै рдХिंрддु рдЙрдирдХा рдиाрдо рдЕрдорд░ рд╣ै। рдЖрдЬ рднी рдкंрдЬाрдм рдХे рд▓ोрдЧ рдмрдб़ी рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕े рдЕрдкрдиी рдорд╣ाрд░ाрдиी рдЬिрди्рджां рдХो рдпाрдж рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╡ीрд░рддा рдХे рдЧीрдд рдЧाрддे рд╣ैं।
- рдбॉ. рдкрд░рд╢ुрд░ाрдо рд╢ुрдХ्рд▓
рдпे рднी рдкрдв़ें; рдЬाрдиिрдП рдХौрди рдеी рдоैрдбрдо рднीрдХाрдЬी рдХाрдоा рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрджेрд╢ рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдлрд╣рд░ाрдпा рдеा рднाрд░рдд рдХा рдЭंрдбा