рднाрд░рддीрдп рд╣िрд░рди : Deer of India

Dr. Mulla Adam Ali
0

Indian Deer and it's species in Hindi by Dr. Parshuram Shukla, Wildlife in India, Bharatiya Vanya Jeev Hiran in Hindi.

Indian Deer : Indian Wildlife

indian deer history

Wildlife of India : Deer is usually an animal that lives in dense forests, mountain forests, swampy areas and grasslands. It is also found in the snowy parts of the tundra, but is not seen in desert regions...

Bharatiya Hiran

рднाрд░рддीрдп рд╣िрд░рди

рд╣िрд░рди рд╕рд░्рд╡ोрдбाрдИ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рдПрдХ рд╕ुрди्рджрд░ рд╕्рддрдирдкाрдпी рдЬीрд╡ рд╣ै। рдЗрд╕े рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рдк्рд░ाрдЪीрди рдЬुрдЧाрд▓ी рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡рди्рдпрдк्рд░ाрдгी рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬीрд╡ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд▓рдЧрднрдЧ рджो рдХрд░ोрдб़ рдкрдЪाрд╕ рд▓ाрдЦ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рдпूрд░ोрдк рдФрд░ рдПрд╢िрдпा рдХे рд╡рдиों рдоें рдЫोрдЯे рдЖрдХाрд░ рдХे рд╣िрд░рди рдЬैрд╕े рдЬीрд╡ рдкाрдпे рдЬाрддे рдеे। рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдХे рд╕ींрдЧ рдпा рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдирд╣ीं рдеे, рдХिрди्рддु рдмाрд╣рд░ рдХी рдУрд░ рдиिрдХрд▓े рд╣ुрдП рджो рдмрдб़े-рдмрдб़े рдХैрдиाрдЗрди рджांрдд рдеे। рдЖрдЧे рдЪрд▓ рдХрд░ рдХुрдЫ рдХा рдЖрдХाрд░ рдмрдв़ рдЧрдпा। рдЙрдд्рддрд░ी рдЕрдорд░ीрдХा рдХा рджैрдд्рдпाрдХाрд░ рдоूрд╕ (рдЬाрдЗрди्рдЯ рдоूрд╕) рддрдеा рдЖрдпрд░рд▓ैрди्рдб рдХा рджैрдд्рдпाрдХाрд░ рдПрд▓्рдХ (рдЬाрдЗрди्рдЯ рдПрд▓्рдХ) рдРрд╕े рд╣ी рд╡िрд╢ाрд▓рдХाрдп рд╣िрд░рди рдеे, рдЬो рдХुрдЫ рд▓ाрдЦ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рдЗрд╕ рдзрд░рддी рд╕े рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдпे। рдЗрдирдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдмрд╣ुрдд рдмрдб़े рддрдеा рднाрд░ी рдеे। рдЗрд╕ рд╕рдордп рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рд╣िрд░рдиों рдХी рд▓рдЧрднрдЧ 40 рдЬाрддिрдпां рддрдеा 190 рдЙрдкрдЬाрддिрдпां рдкाрдпी рдЬाрддी рд╣ैं। рдЗрдирдоें рдЙрдд्рддрд░ी рдЕрдл्рд░ीрдХा, рдПрд╢िрдпा рдФрд░ рдпूрд░ोрдк рдХा рд▓ाрд▓ рд╣िрд░рди, рдЙрдд्рддрд░ी рдЕрдорд░ीрдХा рдХा рдПрд▓्рдХ, рдЬाрдкाрди рдХा рд╡ाрдкिрддी рддрдеा рднाрд░рдд рдХा рд╕ांрднрд░ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ैं।

рд╣िрд░рди рдк्рд░ाрдпः рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों, рдкрд░्рд╡рддीрдп рд╡рдиों, рджрд▓рджрд▓ рд╡ाрд▓े рд╕्рдеाрдиों рдПрд╡ं рдШाрд╕ рдХे рдоैрджाрдиों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ा рдЬीрд╡ рд╣ै। рдпрд╣ рдЯुрди्рдб्рд░ा рдХे рдмрд░्рдлीрд▓े рднाрдЧों рдоें рднी рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рд░ेрдЧिрд╕्рддाрдиी рдк्рд░рджेрд╢ों рдоें рджेрдЦрдиे рдХो рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा।

рднाрд░рдд рдоें рд╣िрд░рдиों рдХी 9 рдЬाрддिрдпां рдкाрдпी рдЬाрддी рд╣ैं। рдпे рд╣ैं, рд╕ांрднрд░, рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा, рд╣ांрдЧुрд▓, рд╕ंрдЧाрдИ, рдЪीрддрд▓, рд╕ूрдХрд░рдоृрдЧ, рдХांрдХрдб़, рдХрд╕्рддूрд░ीрдоृрдЧ рддрдеा рдкिрд╕ूрд░ी рдоृрдЧ। рдЗрдирдоें рд╕ांрднрд░ рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों рдоें, рдЪीрддрд▓ рдЬंрдЧрд▓ рдХे рдЫोрд░ рдХे рдЦुрд▓े рд╕्рдеाрдиों рдкрд░, рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рджрд▓рджрд▓ рд╡ाрд▓े рднाрдЧों рдоें, рдХрд╕्рддूрд░ीрдоृрдЧ рддрдеा рд╣ांрдЧुрд▓ рдкрд░्рд╡рддीрдп рд╡рдиों рдоें рдФрд░ рд╕ंрдЧाрдИ рддैрд░рддे рд╣ुрдП рднूрдЦрдг्рдб़ों рдкрд░ рд░рд╣рдиा рдкрд╕рди्рдж рдХрд░рддा рд╣ै। рд╣िрд░рдиों рдоें рдЪीрддрд▓ рд╕рдмрд╕े рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рд╕ीрдзा рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा, рдиीрд▓рдЧाрдп, рдХृрд╖्рдгрдоृрдЧ рдЖрджि рдХे рд╕ाрде рднी рдЪрд░рддे рд╣ुрдП рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЪीрддрд▓ рдФрд░ рд▓ंрдЧूрд░ों рдХी рдоिрдд्рд░рддा рддो рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै। рдпे рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो рджेрдЦрддे рд╣ी рдЖрдкрд╕ рдоें рдШुрд▓-рдоिрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं। рдоाрджा рд╕ांрднрд░ рднी рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рдХे рдЭुрдг्рдб рдоें рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдХिрди्рддु рдирд░ рд╕ांрднрд░ рд╣рдоेрд╢ा рд╕рдмрд╕े рдЕрд▓рдЧ рд░рд╣рддा рд╣ै। рдоैрдиा рддрдеा рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рджूрд╕рд░े рдкрдХ्рд╖ी рддो рд╣िрд░рдиों рдХे рд╕ाрде рд╣рдоेрд╢ा рд╣ी рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдпे рд╣िрд░рдиों рдХे рдЪрд▓рддे рд╕рдордп рдЬрдоीрди рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдХीрдб़े-рдордХोрдб़ों рдХो рдмрдб़े рд╢ौрдХ рд╕े рдЦाрддे рд╣ैं। рднाрд░рддीрдп рд╣िрд░рдиों рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рд╡िрд╕्рддृрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рдЗрд╕ी рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдЖрдЧे рджी рдЧрдпी рд╣ै।

рд╣िрд░рди рдХी рд╡िрднिрди्рди рдЬाрддिрдпों рдХे рдЖрдХाрд░ рдФрд░ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдоें рдХाрдлी рдЕрди्рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдХुрдЫ рд╣िрд░рди рдмैрд▓ рдХे рд╕рдоाрди рдмрдб़े рдЖрдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं рддो рдХुрдЫ рдХुрдд्рддे рд╕े рднी рдЫोрдЯे рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд╣िрд░рди рдЕрд▓ाрд╕्рдХा рдХा рдоूрд╕ рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдХंрдзों рддрдХ рдХी рдКंрдЪाрдИ 229 рд╕ेрди्рдЯीрдоीрдЯрд░ рддрдХ рдкाрдпी рдЧрдпी рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рдЫोрдЯा рд╣िрд░рди рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдорд░ीрдХा рдХा рдкुрдбु рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдХंрдзों рддрдХ рдХी рдКंрдЪाрдИ 35 рд╕ेрди्рдЯीрдоीрдЯрд░ рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рд╣ोрддी рд╣ै। рд╣िрд░рди рдХे рдЬрдмрдб़ों рдоें 32 рдЕрдерд╡ा 34 рджांрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕ंрдЦ्рдпा рдЗрд╕ рддрде्рдп рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै рдХि рд╣िрд░рди рдХे рдХैрдиाрдЗрди рджांрдд рд╣ैं рдпा рдирд╣ीं। рдХрд╕्рддूрд░ी рдоृрдЧ рдХे рдХैрдиाрдЗрди рджांрдд рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрдХрд░ рдХांрдкों рдХी рддрд░рд╣ рдоुंрд╣ рдХे рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓ рдЖрддे рд╣ैं рддрдеा рд▓рдб़рддे рд╕рдордп рд╢рд╕्рдд्рд░ рдХा рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╣िрд░рдиों рдХे рдкिрдд्рддाрд╢рдп рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рдХिрди्рддु рдХрд╕्рддूрд░ी рдоृрдЧ рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдРрд╕ा рд╣िрд░рди рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдкिрдд्рддाрд╢рдп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдкेрдЯ рдХे рдиीрдЪे рдХे рднाрдЧ рдоें рдПрдХ рдеैрд▓ी рдкाрдпी рдЬाрддी рд╣ै, рдЬिрд╕े рдиाрднा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ी рдиाрднि рдоें рдХрд╕्рддूрд░ी рд░рд╣рддी рд╣ै। рдк्рд░ाрдпः рд╕рднी рдирд░ рд╣िрд░рдиों рдХे рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдХрд╕्рддूрд░ी рдоृрдЧ рдХे рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЧिрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕ींрдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдХेрд╡рд▓ рдирд░ рд╣िрд░рдиों рдоें рд╣ी рдкाрдпे рдЬाрддे рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдЙрдд्рддрд░ी рдЯुрди्рдб्рд░ा рдФрд░ рд╢ंрдХुрдзाрд░ी рд╡рдиों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд▓ाрд▓ рд╣िрд░рди рдоें рдирд░ рдФрд░ рдоाрджा рджोрдиों рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрднी рддрдХ рдХे рд╕рдмрд╕े рднाрд░ी рдоृрдЧрд╢ृрдЧों рдХा рдХीрд░्рддिрдоाрди 29.6 рдХिрд▓ोрдЧ्рд░ाрдо рдХा рд╣ै। рднाрд░рдд рдоें рдкाрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдХांрдХрдб़ рдРрд╕ा рд╣िрд░рди рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдХрд╕्рддूрд░ीрдоृрдЧ рдХे рд╕рдоाрди рдХांрдкें рднी рд╣ोрддी рд╣ैं। рдпрд╣ рдЗрди рджोрдиों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд▓рдб़рддे рд╕рдордп рд╢рд╕्рдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХрд░рддा рд╣ै। рдк्рд░ांрдЧрдмрдХ рдПрдХ рдРрд╕ा рд╡рди्рдпрдЬीрд╡ рд╣ै рдЬो рди рддो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╣िрд░рди рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ी рдЧрд╡рдп। рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЗрд╕рдХे рд╕ींрдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдпे рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдХे рд╕рдоाрди рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ैं।

рд╣िрд░рди рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдкрд╣рд▓े рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдФрд░ рд╕ींрдЧ рдХा рдЕрди्рддрд░ рд╕рдордЭрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рд╕ींрдЧ рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдмाрд░ рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं। рдкाрд░рд╕्рдкрд░िрдХ рдпुрдж्рдз рдЖрджि рдХे рд╕рдордп рдЯूрдЯ рдЬाрдиे рдкрд░ рд╕ींрдЧ рджुрдмाрд░ा рдирд╣ीं рдиिрдХрд▓рддे, рдЬрдмрдХि рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рд╕рдоाрдЧрдо рдХाрд▓ рдХे рдкूрд░्рд╡ рдиिрдХрд▓рдиा рдЖрд░рдо्рдн рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕рдоाрдЧрдо рдХाрд▓ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рдХे рдмाрдж рд╕्рд╡рддः рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рд╕ींрдЧ рдк्рд░ाрдпः рдирд░ рдФрд░ рдоाрджा рджोрдиों рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рдХेрд╡рд▓ рдирд░ рд╣िрд░рдиों рдХे рд╣ी рдкाрдпे рдЬाрддे рд╣ैं। рд╕ींрдЧों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдЙрди्рд╣ीं рддрдд्рд╡ों рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрдирд╕े рдиाрдЦूрди, рдЦुрд░, рдкंрдЦ, рд╢рд▓्рдХ рдЖрджि рдмрдирддे рд╣ैं, рдЕрд░्рдеाрдд् рдпे рдиिрд░्рдЬीрд╡ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдоें рдЬीрд╡рди рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрджि рдЕрдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рдХो рдХाрдЯा рдЬाрдпे рддो рдЙрд╕рд╕े рдЦूрди рдиिрдХрд▓рддा рд╣ै। рд╕ींрдЧों рдХी рд╢ाрдЦाрдПं рдирд╣ीं рд╣ोрддीं, рдЬрдмрдХि рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рдХी 3 рд╕े 5 рддрдХ рд╢ाрдЦाрдПं рд╣ोрддी рд╣ैं। рдХрднी-рдХрднी рдЗрди рд╢ाрдЦाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдЕрдзिрдХ рднी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдк्рд░ाрдпः рджोрдиों рд╕ींрдЧों рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдПрд╡ं рдЖрдХाрд░ рд╕рдоाрди рд╣ोрддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдЖрдХाрд░ рдФрд░ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдоें рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рднिрди्рди рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕ींрдЧों рдХा рдЖрдпु рд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рдЬрдмрдХि рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдХा рдЖрдпु рд╕े рд╕ीрдзा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े-рдЬैрд╕े рд╣िрд░рди рдХी рдЖрдпु рдмрдв़рддी рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рднी рдмрдв़рддे рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬрдм рд╡рд╣ рдмूрдв़ा рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै рддो рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдШрдЯрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं।

indian deer and it's species
Bharatiya Hiran

рд╣िрд░рдиों рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рдХा рдЖрдХाрд░ рдФрд░ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рднिрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै। рдХुрдЫ рд╣िрд░рдиों рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ 10 рд╕ेрди्рдЯीрдоीрдЯрд░ рд╕े рднी рдЫोрдЯे рд╣ोрддे рд╣ैं рддो рдХुрдЫ рдХा рдЖрдХाрд░ рдПрдХ рдоीрдЯрд░ рд╕े рднी рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдЕрди्рддрд░ рдЗрдирдХी рд╢ाрдЦाрдУं рдоें рднी рд╣ोрддा рд╣ै। рдХुрдЫ рд╣िрд░рдиों рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рдоें рдоाрдд्рд░ 3-3 рд╣ी рд╢ाрдЦाрдПं рд╣ोрддी рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рдЬैрд╕े рд╣िрд░рди рдоें рдЗрд╕рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा 20 рддрдХ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं।

рд╣िрд░рди рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдЙрдирдХे рдХрдкाрд▓ рдХे рдКрдкрд░ी рднाрдЧ рд╕े рдЖрд░рдо्рдн рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рд╕рд░ рдХे рдКрдкрд░ рджो рдХोрдорд▓ рдЧांрдаें рдиिрдХрд▓рддी рд╣ैं, рдЬिрдирдХे рдКрдкрд░ рдордЦрдорд▓ी рдд्рд╡рдЪा рдХा рдЖрд╡рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрди рдЧांрдаों рдХा рддेрдЬी рд╕े рдКрдкрд░ рдХी рдУрд░ рд╡िрдХाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдпे рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ी рд╢ंрдХु рдХे рдЖрдХाрд░ рдоें рдмрджрд▓ рдЬाрддी рд╣ैं। рдЕрд▓्рдкрд╡рдпрд╕्рдХ рд╣िрд░рдиों рдХे рдХेрд╡рд▓ рдиुрдХीрд▓े рд╢ंрдХु рд╣ी рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╣िрд░рди рдХी рдЖрдпु рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЗрд╕рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рдХा рднी рд╡िрдХाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдирд░ рд╕ांрднрд░ рдХे рдкрд╣рд▓े рд╡рд░्рд╖ рдХेрд╡рд▓ рдиुрдХीрд▓े рд╢ंрдХु рдЬैрд╕े рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं рдФрд░ рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рд╣ोрдХрд░ рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рджूрд╕рд░े рд╡рд░्рд╖ рдмрдб़े рдЖрдХाрд░ рдХे рд╢ंрдХु рдЬैрд╕े рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрдирдоें рдЖрдзाрд░ рдХे рдкाрд╕ рд╕े рд╢ाрдЦाрдПं рдлूрдЯрддी рд╣ैं। рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдХी рд╢ाрдЦाрдУं рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдмाрдж рдЗрдирдХा рдЖрдХाрд░ рдмрдв़рддा рд╣ै рдФрд░ рдкूрд░्рдг рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рдпे рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ैं рддрдеा рдкुрдиः рдирдпे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं। рд╣िрд░рдиे рдХी рдЖрдпु рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЗрд╕рдХे рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдХा рдЖрдХाрд░ рднी рдмрдв़рддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдпрд╣ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЖрдпु рдХे рд╣िрд░рди рдХे рд╕рдмрд╕े рдмрдб़े рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рд╣ों।

рдирд╡рд╡िрдХрд╕िрдд рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдкрд░ рдордЦрдорд▓ рдХे рд╕рдоाрди рдХोрдорд▓ рдмाрд▓ों рд╡ाрд▓ी рдоोрдЯी рдд्рд╡рдЪा рдХा рдЖрд╡рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдд्рд╡рдЪा рдоें рдмрд╣ुрдд-рд╕ी рд░рдХ्рдд рдирд▓िрдХाрдПं рд╣ोрддी рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рддाрдЬा рд░рдХ्рдд рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рд╣ोрддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдордп рд╣िрд░рди рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдмрдб़े рдХрдордЬोрд░ рддрдеा рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрдирдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ाрдпः рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ा рд╣िрд░рди рднी рдоैрджाрдиी рднाрдЧों рдоें рдпा рдЦुрд▓े рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдЖ рдЬाрддा рд╣ै рддрдеा рдЖрдХ्рд░рдордг рдпा рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиे рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдирд╣ीं рдХрд░рддा рд╣ै।

рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рдХे рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рд╣ो рдЬाрдиे рдкрд░ рдХрдкाрд▓ рдХे рдКрдкрд░ी рднाрдЧ рдоें рдЗрдирдХे рдЖрдзाрд░ рдХे рдордз्рдп рд╣рдб्рдбिрдпों рдХा рдПрдХ рдЫрд▓्рд▓ा рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдХी рдордЦрдорд▓ी рдд्рд╡рдЪा рдоें рдЦूрди рдХा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рд░ोрдХ рджेрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдХुрдЫ рд╣ी рд╕рдордп рдоें рдордЦрдорд▓ी рдд्рд╡рдЪा рд╕ूрдЦ рдХрд░ рд╕िрдХुрдб़ рдЬाрддी рд╣ै। рдЕрдм рд╣िрд░рди рдХो рд╣рд▓्рдХी-рд╕ी рдмेрдЪैрдиी рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрддः рд╡рд╣ рдЗрд╕े рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╣िрд░рди рдХिрд╕ी рд╡ृрдХ्рд╖ рдХे рддрдиे рд╕े рдЕрдкрдиे рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рд░рдЧрдб़рддे рд╣ैं। рд╕ांрднрд░ рдХी рдкрд╕рди्рдж рдХा рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╡ृрдХ्рд╖ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд╣ рд╣рдоेрд╢ा рдЕрдкрдиे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рд░рдЧрдб़рддा рд╣ै। рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рдЕрдкрдиे рдиिрд╡ाрд╕ рдХे рдЖрд╕-рдкाрд╕ рдХी рд▓рдо्рдмी рдФрд░ рдХрдаोрд░ рдШाрд╕ рд╕े рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рд░рдЧрдб़рдХрд░ рдЙрдирдХी рдордЦрдорд▓ी рдд्рд╡рдЪा рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рддा рд╣ै। рдирдпे рдЖрд╡рд░рдгрд╡िрд╣ीрди рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдмрдб़े рд╕ुрди्рджрд░, рдЖрдХрд░्рд╖рдХ рдФрд░ рдордЬрдмूрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕рдордп рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╣िрд░рди рдХो рдЗрдирдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдЙрдирдХा рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╣िрд░рди рдЕрдкрдиी рдХ्рд╖ेрдд्рд░рд╕ीрдоा рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдеा рд╣рд░рдо рдмрдиाрддे рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ें рдХ्рд╖ेрдд्рд░рд╕ीрдоा рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рддрдеा рдоाрджाрдУं рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ाрдпः рджूрд╕рд░े рдирд░ рд╣िрд░рдиों рд╕े рд▓рдб़ाрдИ рдХрд░рдиी рдкрдб़рддी рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рд╢рд╕्рдд्рд░ рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпे рдХрднी рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рд╕े рдЖрдХ्рд░рдордг рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдХрднी рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧों рдоें рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рдлंрд╕ा рдХрд░ рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो рдкीрдЫे рдзрдХेрд▓рдиे рдпा рдЧिрд░ाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдХрднी-рдХрднी рддो рд▓рдб़рддे рд╕рдордп рдЗрдирдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдЗрддрдиे рдЕрдзिрдХ рдЙрд▓рдЭ рдЬाрддे рд╣ैं рдХि рдЕрд▓рдЧ рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрддे। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рдк्рд░ाрдпः рджोрдиों рд╣िрд░рди рдорд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рдмॉрдо्рдмे рдиेрдЪुрд░рд▓ рд╕ोрд╕ाрдпрдЯी рдХे рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрд▓рдп рдоें рдЪीрддрд▓ рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рдХा рдПрдХ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдЬोрдб़ा рдЖрдЬ рднी рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╣ै। рдпрд╣ рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдПрдХ рдЬंрдЧрд▓ рдоें рдкाрдпा рдЧрдпा рдеा। рд╣िрд░рди рдЕрдкрдиे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдПрдХ рд╢рд╕्рдд्рд░ рдХी рддрд░рд╣ рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдПрд╡ं рд╣рд░рдо рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдХрд░рддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдпрд╣ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕्рдХॉрдЯрд▓ैрдг्рдб рдХा рдоृрдЧрд╢ृंрдЧрд╡िрд╣ीрди рд▓ाрд▓ рд╣िрд░рди рдмрдб़ी рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рдЕрдкрдиे рд╣рд░рдо рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рд╡ाрд▓े рд╣िрд░рдиों рд╕े рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै। рд▓ाрд▓ рд╣िрд░рди рдПрдХ рд▓рдб़ाрдХू рд╣िрд░рди рд╣ै। рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рд╡ाрд▓े рдк्рд░рддिрдж्рд╡рди्рдж्рд╡ी рдХी рдкрд╕рд▓िрдпों рдкрд░ рдХрднी-рдХрднी рдЗрд╕рдХे рд╕рд░ рдХी рдЪोрдЯ рдЗрддрдиी рдШाрддрдХ рдкрдб़рддी рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ी рдкрд░ाрдЬिрдд рд╣ोрдХрд░ рднाрдЧ рдЦрдб़ा рд╣ोрддा рд╣ै।

рд╣िрд░рдиों рдоें рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдХे рдмाрдж рд╕्рд╡рддः рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрдирдХे рдЧिрд░рдиे рдХी рднी рд╕ीрдзा рд╕рдо्рдмрди्рдз рдЗрдирдХी рдЖрдпु рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै। рдирд╡ рд╡рдпрд╕्рдХ рд╣िрд░рдиों рдХे рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рд╢ीрдШ्рд░ рдЧिрд░рддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдк्рд░ौрдв़ рд╣िрд░рдиों рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рджेрд░ рд╕े рдЧिрд░рддे рд╣ैं। рд╣िрд░рди рдХे рдоृрдЧрд╢ृंрдЧों рдХे рдЧिрд░рдиे рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоौрд╕рдо рдФрд░ рднोрдЬрди рд╕े рднी рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬीрд╡ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХा рдордд рд╣ै рдХि рд╣िрд░рдиों рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рднोрдЬрди рдШाрд╕, рдЭाрдб़िрдпां рддрдеा рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЬंрдЧрд▓ी рд╡рдирд╕्рдкрддिрдпां рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрдирдоें рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдХी рдоाрдд्рд░ा рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬिрд╕ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╣िрд░рдиों рдХो рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдоाрдд्рд░ा рдоें рднोрдЬрди рдоिрд▓рддा рд╣ै, рд╡рд╣ां рдЗрдирдХे рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рддेрдЬी рд╕े рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं рдФрд░ рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдХी рдЕрдзिрдХрддा рдХे рдХाрд░рдг рдЬрд▓्рджी рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рдк्рд░ाрдпः рдмрдб़े рдЖрдХाрд░ рдХे рд╣िрд░рди рдЕрдзिрдХ рднोрдЬрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЕрддः рдЙрдирдХे рд╢рд░ीрд░ рдоें рдЕрдзिрдХ рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдкрд╣ुंрдЪрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрдирдХे рдоृрдЧрд╢्рд░ृंрдЧ рднी рдмрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдоाрджा рд╣िрд░рдиों рдоें рдпрд╣ рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдЙрдирдХे рдкेрдЯ рдоें рдкрд▓ рд░рд╣े рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдХाрдо рдЖрддा рд╣ै। рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡рди्рдп рдЬीрд╡ों рдХी рддрд░рд╣ рд╣िрд░рдиों рдХो рднी рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдмрд╣ुрдд рдкрд╕рди्рдж рд╣ै। рдЬिрди рд╕्рдеाрдиों рдХी рдоिрдЯ्рдЯी рдоें рд▓рд╡рдг рдпा рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै, рд╡рд╣ां рдХे рд╣िрд░рди рдЕрдкрдиे рд╣ी рдЧिрд░े рд╣ुрдП рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рддрдеा рдЗрдирдХा рдЙрддрд░ा рд╣ुрдЖ рдордЦрдорд▓ी рдЖрд╡рд░рдг рдЦा рдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдХी рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдХी рдХрдоी рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рддे рд╣ैं।

biography of indian deer
Indian Deer : Indian Wildlife

рд╣िрд░рди рдХी рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдкрд░ рдЗрд╕рдХे рдЖрд╕-рдкाрд╕ рдХे рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХा рдкूрд░ा рдк्рд░рднाрд╡ рдкрдб़ा рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдХे рддрд░ाрдИ рд╡ाрд▓े рднाрдЧों рдоें рдкाрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рджрд▓рджрд▓ рд╡ाрд▓े рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЕрддः рдЗрд╕рдХे рдкैрд░ों рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рдпрд╣ рджрд▓рджрд▓ рд╡ाрд▓ी рднूрдоि рдкрд░ рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рд╡िрдЪрд░рдг рдХрд░ рд╕рдХे। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдордз्рдп рднाрд░рдд рдХे рдкрд╣ाрдб़ी рдФрд░ рдШाрд╕ рдХे рд╕рдорддрд▓ рдоैрджाрдиों рдоें рдкाрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рдХे рдкैрд░ рдЫोрдЯे, рдХрдаोрд░ рддрдеा рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं рдХि рд╡рд╣ рд╕ूрдЦी рдПрд╡ं рдХрдаोрд░ рдЬрдоीрди рдкрд░ рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рднाрдЧ рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиा рд╕рдо्рдмрди्рдзी рдРрд╕ा рд╣ी рдЕрди्рддрд░ рд╣िрд░рди рдХे рдХाрдиों рдоें рднी рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕ांрднрд░ рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै рдФрд░ рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рдКंрдЪी-рдКंрдЪी рдШाрд╕ рд╡ाрд▓े рддрд░ाрдИ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें। рдЗрди рджोрдиों рд╣ी рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдЕрдзिрдХ рджूрд░ рддрдХ рдирд╣ीं рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा। рдЕрддः рдХेрд╡рд▓ рд╢्рд░рд╡рдг-рд╢рдХ्рддि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╢рдд्рд░ु рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдоाрд▓ूрдо рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╕рдо्рднрд╡рддः рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рд╕ांрднрд░ рдФрд░ рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рдХे рдХाрди рдмрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдЪीрддрд▓ рдХो рддीрд╡्рд░ рд╢्рд░рд╡рдг-рд╢рдХ्рддि рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों рдЕрдерд╡ा рдЬंрдЧрд▓ рд╕े рд▓рдЧे рд╣ुрдП рднाрдЧों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ा рд╣िрд░рди рд╣ै, рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЪीрддрд▓ рдХे рдХाрди рдЫोрдЯे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпрд╣ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╣िрд░рдиों рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕ाрдзाрд░рдг рд╣ोрддी рд╣ै, рдХिрди्рддु рдШ्рд░ाрдг-рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рд╢्рд░рд╡рдг-рд╢рдХ्рддि рддीрд╡्рд░ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬрдмрдХि рдЦुрд▓े рднाрдЧों рдоें рдкाрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╣िрд░рдиों рдХी рджृрд╖्рдЯि рддेрдЬ рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рд╢्рд░рд╡рдг-рд╢рдХ्рддि рддрдеा рдШ्рд░ाрдг-рд╢рдХ्рддि рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों рдоें рдкाрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╣िрд░рдиो рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣ोрддी рд╣ै।

рд╣िрд░рди рдЬुрдЧाрд▓ी рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╢ाрдХाрд╣ाрд░ी рдк्рд░ाрдгी рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рднोрдЬрди рдШाрд╕-рдлूрд╕, рдлрд▓-рдлूрд▓, рдкрдд्рддिрдпां, рдЭाрдб़िрдпां рддрдеा рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЬंрдЧрд▓ी рд╡рдирд╕्рдкрддि рдЖрджि рд╣ै। рд╣िрд░рди рджिрд╡ाрдЪрд░ рд╣ै, рдЕрд░्рдеाрдд् рдХेрд╡рд▓ рджिрди рдоें рд╡िрдЪрд░рдг рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЭुрдг्рдб рдк्рд░ाрддःрдХाрд▓ рд╣ोрддे рд╣ी рдЪрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं рдФрд░ рджोрдкрд╣рд░ рд╣ोрдиे рддрдХ рдЪрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рддेрдЬ рдзूрдк рд╣ोрдиे рдкрд░ рдпे рдЫाрдпाрджाрд░ рд╡ृрдХ्рд╖ों рдпा рдЪрдЯ्рдЯाрдиों рдХी рдУрдЯ рдоें рдЖрд░ाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं। рдзूрдк рдХी рддेрдЬी рдХрдо рд╣ोрдиे рдкрд░ рдпे рдкुрдиः рдЪрд░рдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕ूрд░्рдпाрд╕्рдд рддрдХ рдЪрд░рддे рд╣ैं। рд╣िрд░рдиों рдХे рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдЭुрдг्рдб рдЪрд░рддे рд╕рдордп рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдоिрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдПрдХ рдмрдб़ा рдЭुрдг्рдб рдмрдиा рд▓ेрддे рд╣ैं। рдЗрдирдХे рдЭुрдг्рдб рдоें рд╕рджрд╕्рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рднोрдЬрди рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрджि рдЕрдзिрдХ рднोрдЬрди рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрддा рд╣ै рддो рдЭुрдг्рдб рдмрдб़े рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рднोрдЬрди рдХी рдХрдоी рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЭुрдг्рдб рдоें рд╕рджрд╕्рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХрдо рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдордп рдХेрд╡рд▓ рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдЭुрдг्рдб рд╣ी рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рдХुрдЫ рд╣िрд░рди рд╕ांрднрд░ рдХे рд╕рдоाрди рдЦेрддों рдоें рдЦрдб़ी рдлрд╕рд▓ рдЦाрддे рд╣ैं। рдпे рдк्рд░ाрдпः рд░ाрдд्рд░ि рдХे рд╕рдордп рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЦेрддों рдХो рднाрд░ी рдиुрдХрд╕ाрди рдкрд╣ुंрдЪाрддे рд╣ैं। рдХрднी-рдХрднी рдпे рдЕрди्рдп рд╢ाрдХाрд╣ाрд░ी рд╡рди्рдп рдЬीрд╡ों рдХे рд╕ाрде рдЙрди рд╡ृрдХ्рд╖ों рдХे рдиीрдЪे рдЖрдХрд░ рдЦрдб़े рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं, рдЬिрди рдкрд░ рдмрди्рджрд░ рдЪрдв़े рд╣ों। рдпे рдмрди्рджрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рдЧिрд░ाрдпे рдЧрдпे рдлрд▓ рддрдеा рдкрдд्рддिрдпां рдЖрджि рднी рдмрдб़े рд╢ौрдХ рд╕े рдЦाрддे рд╣ैं। рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡рди्рдпрдЬीрд╡ों рдХी рддрд░рд╣ рд╣िрд░рди рднी рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдоें рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдХी рдХрдоी рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдирдордХीрди рдоिрдЯ्рдЯी рдЪाрдЯрддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЬिрди рд╕्рдеाрдиों рдХी рдЬрдоीрди рдоें рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рддрдеा рдЕрди्рдп рд▓рд╡рдг рдирд╣ीं рд╣ोрддे, рд╡рд╣ां рдХे рд╣िрд░рди рдЧिрд░े рд╣ुрдП рдоृрдЧрд╢ृंрдЧ рддрдеा рдЗрдирдХी рдордЦрдорд▓ी рдд्рд╡рдЪा рдЦाрдХрд░ рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рд▓рд╡рдгों рдХी рдХрдоी рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рддे рд╣ैं। рд░ेрдб рдбिрдпрд░ рдФрд░ рдХैрд░िрд╡ू рдЗрд╕рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ैं।

рд╣िрд░рди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╢рдд्рд░ु рд╣ैं-рд╢ेрд░, рддेंрджुрдЖ рддрдеा рдЬंрдЧрд▓ी рдХुрдд्рддे। рдХрднी-рдХрднी рдЗрди рдкрд░ рдордЧрд░рдордЪ्рдЫ рднी рдЖрдХ्рд░рдордг рдХрд░ рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрди्рд╣ें рдЕрдкрдиा рдЖрд╣ाрд░ рдмрдиा рд▓ेрддा рд╣ै। рднेрдб़िрдпा, рд▓ोрдордб़ी рддрдеा рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЫोрдЯे рдоांрд╕ाрд╣ाрд░ी рдЬीрд╡ рдЗрдирдХे рдмрдЪ्рдЪों рдХा рд╢िрдХाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╣िрд░рди рдЭुрдг्рдб рдоें рдк्рд░ाрдпः рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рд╣рддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЕрдХेрд▓े рдпा рджो-рддीрди рдХे рдЫोрдЯे рд╕े рдЭुрдг्рдб рдоें рдЗрд╕рдХा рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╢िрдХाрд░ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдк्рд░ाрдпः рд╕рднी рд╣िрд░рди рдЕрдкрдиे рдоुंрд╣ рд╕े рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЖрд╡ाрдЬें рдиिрдХाрд▓ рдХрд░ рдпा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕ंрдХेрддों рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो рд╕ंрджेрд╢ рджेрдиे рдпा рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рдХрд░рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпे рдЦрддрд░ा рд╣ोрдиे рдкрд░ рдпा рд╣िंрд╕рдХ рдЬीрд╡ рдХे рдиिрдХрдЯ рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЖрд╡ाрдЬें рдиिрдХाрд▓ рдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╕ाрдеिрдпों рддрдеा рдЬंрдЧрд▓ рдХे рдЕрди्рдп рдЬीрд╡ों рдХो рд╕ाрд╡рдзाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЦрддрд░ा рдиिрдХрдЯ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдпे рдХрднी-рдХрднी рдЕрдкрдиे рдоुंрд╣ рд╕े рдЖрд╡ाрдЬें рди рдиिрдХाрд▓ рдХрд░ рдЕрдкрдиे рдкैрд░ рдкрдЯрдХрддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдЗрдирдХे рд╕ाрдеी рд╕рдЪेрдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рдирд░ рд╣िрд░рди рдоाрджाрдУं рдХो рдЕрдкрдиी рдУрд░ рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рдЕрдкрдиे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдкрд░ рдЕрдкрдиा рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рддрдеा рдк्рд░рддिрдж्рд╡рди्рдж्рд╡ी рдирд░ рдХो рдЪेрддाрд╡рдиी рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиे рдоुंрд╣ рд╕े рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢ाрдирджाрд░ рдЖрд╡ाрдЬें рдиिрдХाрд▓рддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рдЪीрддрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиे рдк्рд░рддिрдж्рд╡рди्рдж्рд╡ी рдХो рд▓рд▓рдХाрд░рдиे рдХी рдЖрд╡ाрдЬ рдоें рдЗрддрдиा рдЖрдХрд░्рд╖рдг рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдоाрджा рдЪीрддрд▓ рдЙрд╕рдХी рдУрд░ рдЦिंрдЪी рдЪрд▓ी рдЖрддी рд╣ै। рд╣िрд░рди рдХे рдмрдЪ्рдЪे рднी рдЕрдкрдиी рдоां рд╕े рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдоिрдоिрдпाрдиे рдХी рдЖрд╡ाрдЬें рдиिрдХाрд▓рддे рд╣ैं рддрдеा рд╕ंрдХेрдд рджेрддे рд╣ैं।

рд╣िрд░рдиों рдХे рд╢рд░ीрд░ рдоें рдкाрдпी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдЧ्рд░рди्рдеिрдпां рднी рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рдордз्рдп рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рдФрд░ рд╕рди्рджेрд╢ों рдХे рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддी рд╣ैं। рдк्рд░ाрдпः рд╕рднी рд╣िрд░рдиों рдХी рдЖंрдЦों рдХे рдиीрдЪे рддрдеा рджोрдиों рдЦुрд░ों рдХे рдмीрдЪ рдоें рдЧ्рд░рди्рдеिрдпां рд╣ोрддी рд╣ैं, рдЬिрдирд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЧрди्рдз рдиिрдХрд▓рддी рд╣ै। рдпे рдЧ्рд░рди्рдеिрдпां рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рдЕрдзिрдХ рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं। рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╣िрд░рдиों рдХी рдЧ्рд░рди्рдеिрдпां рдЕрдзिрдХ рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддी рд╣ैं। рдк्рд░ाрдпः рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों рдоें рдкाрд╕ рдХी рдЪीрдЬें рднी рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рдирд╣ीं рджिрдЦाрдИ рджेрддीं। рдЕрддः рдирд░ рдФрд░ рдоाрджा рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдЗрди्рд╣ीं рдЧ्рд░рди्рдеिрдпों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдоाрд▓ूрдо рдХрд░рддे рд╣ैं।

рд╣िрд░рдиों рдХा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рдмрдб़ा рд░ोрдЪрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕ाрдоाрди्рдпрддрдпा рдмрдб़े рдЖрдХाрд░ рдХे рд╕рднी рд╣िрд░рди рдЭुрдг्рдб рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЗрдирдоें рдирд░ рдФрд░ рдоाрджा рдХेрд╡рд▓ рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рд╣ी рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рдирд░ рд╣рд░рдо рдмрдиाрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдЕрдиेрдХ рдоाрджाрдПं рд╣ोрддी рд╣ैं। рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдХे рдмाрдж рд╣рд░рдо рдЯूрдЯ рдЬाрддे рд╣ैं। рдЕрдм рдирд░ рдЕрди्рдп рдирд░ рд╣िрд░рдиों рдХे рд╕ाрде рд░рд╣рддा рд╣ै рддрдеा рдоाрджाрдПं рдФрд░ рдмрдЪ्рдЪे рдоिрд▓ рдХрд░ рдЕрд▓рдЧ рдЭुрдг्рдб рдмрдиाрддे рд╣ैं। рд╣िрд░рди рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рдоाрджा рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдоाрджा рд╣िрд░рди рд╣ी рд╕рджा рдЭुрдг्рдб рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░рддी рд╣ै рдПрд╡ं рдЕрдкрдиे рд╕ाрдеिрдпों рдХी рджेрдЦрднाрд▓ рдХрд░рддी рд╣ै। рд╣िрд░рди рдХे рдмрдЪ्рдЪे рд╡рдпрд╕्рдХ рд╣ोрдиे рддрдХ рдоाрджा рдХे рд╕ाрде рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдоाрджा рд╣िрд░рди рдХेрд╡рд▓ рдмрдЪ्рдЪों рдХा рдкाрд▓рди-рдкोрд╖рдг рдПрд╡ं рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╣ी рдирд╣ीं рдХрд░рддी, рдмрд▓्рдХि рдЙрди्рд╣ें рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рднी рджेрддी рд╣ै।

рдоाрджा рд╣िрд░рдиों рдХा рдЭुрдг्рдб рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╣िрд░рди рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХा рд╕рдоूрд╣ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╡िрднिрди्рди рдЖрдпु рдХी рдоाрджाрдУं рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдирд╡рдЬाрдд рдмрдЪ्рдЪों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдв़ाрдИ-рддीрди рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рдХे рд╣िрд░рди рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЗрдирдоें рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╣ोрддी рд╣ै। рдХрднी-рдХрднी рджो-рддीрди рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдЭुрдг्рдб рдЖрдкрд╕ рдоें рдоिрд▓рдХрд░ рдПрдХ рдмрдб़ा рдЭुрдг्рдб рдмрдиा рд▓ेрддे рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдмрдб़े рдЭुрдг्рдб рдоें рднी рдиेрддृрдд्рд╡ рдХा рдХाрд░्рдп рдЕрдиुрднрд╡ी рдоाрджा рд╣ी рдХрд░рддी рд╣ै। рд╡рд╣ рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдХрд░рддे рд╕рдордп рдЕрдкрдиी рдЧрд░्рджрди рдКंрдЪी рдХрд░рдХे рдмैрдарддी рд╣ै рдФрд░ рд╕рджैрд╡ рд╕рддрд░्рдХ рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рд╕рдд्рддा рдХो рдХोрдИ рдЪुрдиौрддी рдирд╣ीं рджे рд╕рдХрддा। рдЭुрдг्рдб рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдоाрджा рдХी рдПрдХ рд╕рд╣ाрдпрдХ рднी рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬो рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдоाрджा рдХी рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрддि рдоें рдЭुрдг्рдб рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░рддी рд╣ै। рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рднी рдЭुрдг्рдб рдкрд░ рдоाрджा рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдмрдиा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдоाрджा рд╣िрд░рди рдоें рдиेрддृрдд्рд╡ рдХा рдЧुрдг рдЬрди्рдо рд╕े рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै। рдк्рд░ाрдпः рдпрд╣ рджेрдЦा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рджो рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рддрдХ рдирд░ рдЕрдкрдиी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЕрдзिрдХ рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рдЬрдмрдХि рдоाрджा рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рд╕े рд╣ी рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиी рд╣ी рдирд╣ीं, рдЕрдкрдиे рдЭुрдг्рдб рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдк्рд░рддि рднी рдЬाрдЧрд░ूрдХ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдоाрджा рд╣िрд░рди рдХी рдЗрд╕ рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдХो рджोрдкрд╣рд░ рдоें рдЖрд░ाрдо рдХрд░рддे рд╕рдордп рддрдеा рдЦрддрд░े рдХे рд╕рдордп рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рд╣िрд░рдиों рдХा рд╕рдоाрдЧрдо рдмрдб़ा рд░ोрдЪрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬैрд╕ा рдХि рдЕрднी-рдЕрднी рдмрддाрдпा рдЬा рдЪुрдХा рд╣ै рдХि рдк्рд░ाрдпः рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╣िрд░рди рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рдЕрдкрдиी рдХ्рд╖ेрдд्рд░рд╕ीрдоा рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдеा рд╣рд░рдо рдмрдиाрддे рд╣ैं। рдкрд╣рд▓े рдХ्рд╖ेрдд्рд░рд╕ीрдоा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдирд░ рдХा рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдмрдб़ा рд╣ोрддा рд╣ै рддрдеा рдЙрд╕рдХे рд╣рд░рдо рдоें рдоाрджाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै। рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕्рд╡ाрдоी рдирд░ рдХो рдЪुрдиौрддी рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдирд░ рдЖрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рдк्рд░ाрдпः рджोрдиों рдирд░ рдЖрдкрд╕ рдоें рд▓рдб़рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╡िрдЬेрддा рдирд░ рдХा рдоाрджाрдУं рдкрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдеा рдкрд░ाрдЬिрдд рдирд░ рджूрд╕рд░ी рдоाрджा рдХी рдЦोрдЬ рдоें рдЪрд▓ рджेрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд▓рдб़ाрдИ рд╣рдоेрд╢ा рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рд╕ाрдоाрди्рдпрддрдпा рдирд╡ाрдЧрди्рддुрдХ рдирд░ рдХुрдЫ рдоाрджाрдУं рддрдеा рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЬैрд╕े-рдЬैрд╕े рд╣िрд░рдиों рдоें рд╕рдоाрдЧрдо рдХी рдЙрдд्рддेрдЬрдиा рдмрдв़рддी рдЬाрддी рд╣ै, рдирд░ рдХा рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЫोрдЯा рд╣ोрддा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЙрд╕рдХे рд╣рд░рдо рдоें рдоाрджाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рднी рдХрдо рд╣ोрддी рдЬाрддी рд╣ै। рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдХे рдЕрди्рддिрдо рд╕рдордп рдоें рд╡рдпрд╕्рдХ рдирд░ рдоाрджाрдУं рдХो рдЫोрдб़ рдХрд░ рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕рдордп рддрдХ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдоाрджाрдПं рдЧрд░्рднрдзाрд░рдг рдХрд░ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЕрдм рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдмाрд╣рд░ рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдирд╡ рд╡рдпрд╕्рдХ рдирд░ рдоाрджाрдУं рдХे рдиिрдХрдЯ рдЖрддे рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ें рди рддो рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдмрдиाрдиे рдоें рдХोрдИ рд░ुрдЪि рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ी рд╣рд░рдо рдмрдиाрдиे рдоें। рдпे рдк्рд░ाрдпः рдЙрди рдоाрджाрдУं рдХे рд╕ाрде рд╕рдоाрдЧрдо рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬो рдЕрднी рддрдХ рд╕рдоाрдЧрдо рд╕े рдмрдЪी рд╣ोрддी рд╣ैं рдпा рджो рдЕрдерд╡ा рддीрди рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╕рдоाрдЧрдо рдХे рдпोрдЧ्рдп рд╣ुрдИ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдоाрджाрдУं рдоें рдЕрдзिрдХ рд╕рдордп рддрдХ рд╕рдоाрдЧрдо рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣ोрддी рд╣ै।

рднाрд░рддीрдп рд╣िрд░рдиों рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рдПрд╡ं рд╕рдоाрдЧрдо рдЖрджि рдкрд░ рдЕрднी рддрдХ рд╢ोрдзрдкूрд░्рдг рдвंрдЧ рд╕े рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдПрд╡ं рдЧрд╣рди рдЕрдз्рдпрдпрди рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рддрдеा рд╣िрд░рдиों рдХे рд╕ाрдоाрди्рдп рдЕрдз्рдпрдпрди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЗрдирдХे рдЦाрди-рдкाрди, рдк्рд░рдЬрдирди, рдЬीрд╡рдирдЪрдХ्рд░ рдЖрджि рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЕрднी рддрдХ рд╣िрд░рдиों рдХा рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдПрд╡ं рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЕрдз्рдпрдпрди рдпूрд░ोрдк рдХे рд▓ाрд▓ рд╣िрд░рди рдХा рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдПрдХ рдЙрдкрдЬाрддि рд╣ांрдЧुрд▓ рднाрд░рдд рдоें рднी рдкाрдпी рдЬाрддी рд╣ै। рд╣ांрдЧुрд▓ рдХी рдмрд╣ुрдд-рд╕ी рдЖрджрддें рд▓ाрд▓ рд╣िрд░рди рд╕े рдоिрд▓рддी-рдЬुрд▓рддी рд╣ैं। рд╣ांрдЧुрд▓ рдХा рднी рд▓ाрд▓ рд╣िрд░рди рдХे рд╕рдоाрди рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЧрдо рдХाрд▓ рдоें рдкрд╣рд▓े рд╡рдпрд╕्рдХ рдирд░ рдоाрджाрдУं рдХे рд╕ाрде рд╕рдоाрдЧрдо рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрдирд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЕрдм рдирд╡ рд╡рдпрд╕्рдХ рдирд░ рдоाрджाрдУं рдХे рдкाрд╕ рдкрд╣ुंрдЪрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕рдоाрдЧрдо рдХрд░рддे рд╣ैं। рднाрд░рддीрдп рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рдХा рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрдирдоें рд╢рдХ्рддि рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдирд░ рдмाрд░рд╣рд╕िंрдШा рдоाрджाрдПं рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЕрдзिрдХ рд╢рдХ्рддि рд╢ाрд▓ी рдирд░ рдЕрдзिрдХ рдоाрджाрдУं рдХे рд╕ाрде рд╕рдоाрдЧрдо рдХрд░рддा рд╣ै рддрдеा рдХрдо рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдирд░ рдХрдо рдоाрджाрдПं рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдкाрддा рд╣ै। рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╕ांрднрд░ рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рд╣рд░рдо рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдпा рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рдоाрджा рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрд╕ рдоें рдирд╣ीं рд▓рдб़рддे, рдмрд▓्рдХि рдпे рдЕрдзिрдХ рдЪाрд░े рд╡ाрд▓ी рднूрдоि рдкрд░ рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдмрдиाрдиे, рдЙрд╕ рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиे рддрдеा рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी рдоाрджाрдУं рдкрд░ рдЕрдкрдиा рдЕрдзिрдХाрд░ рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рд▓рдб़рддे рд╣ैं। рдЗрдирдоें рднी рд╣ांрдЧुрд▓ рдХे рд╕рдоाрди, рдирд╡ рд╡рдпрд╕्рдХों рдХे рд╕ाрде рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рддрдХ рдоाрджाрдПं рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ рдЬाрддी рд╣ैं। рд╣ांрдЧुрд▓ рдФрд░ рд╕ांрднрд░ рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдЬंрдЧрд▓ों рдХे рдЫोрд░ рдкрд░ рдЦुрд▓े рдоैрджाрдиों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ा рдЪीрддрд▓ рдХोрдИ рд╕ीрдоाрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдирд╣ीं рдмрдиाрддा । рд╕рдоाрдЧрдо-рдХाрд▓ рдоें рдирд░ рдЪीрддрд▓ рд╡рдпрд╕्рдХ рдоाрджा рдХी рдЦोрдЬ рдоें рдоाрджाрдУं рдХे рдЭुрдг्рдб рддрд▓ाрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै рддрдеा рд╕рдоाрдЧрдо рдХी рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рдоाрджा рдХे рдоिрд▓ рдЬाрдиे рдкрд░ рдЙрд╕рдХी рдЕрди्рдп рдирд░ рд╣िрд░рдиों рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рд╕рдоाрдЧрдо рдХрд░рддा рд╣ै।

рднाрд░рдд рдоें рдкाрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЫोрдЯे рдЖрдХाрд░ рдХे рд╣िрд░рди-рд╕ूрдХрд░ рдоृрдЧ, рдХांрдХрдб़, рдХрд╕्рддूрд░ी рдоृрдЧ рдЖрджि рдмрдб़े рдЭुрдг्рдб рдмрдиा рдХрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣рддे। рдирд░ рдФрд░ рдоाрджा рд╕ूрдХрд░ рдоृрдЧ рдк्рд░ाрдпः рдЕрдХेрд▓े рд╣ी рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЗрдирдоें рджो рдпा рддीрди рдХे рдЭुрдг्рдб рдХрдо рд╣ी рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рдХांрдХрдб़ рднी рдПрдХाрди्рдд рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै рдпा рдЫोрдЯे рд╕े рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рд╕ाрде рд░рд╣рддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдирд░-рдоाрджा рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЕрд▓्рдк рд╡рдпрд╕्рдХ рдмрдЪ्рдЪे рд╣ी рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЗрдирдХे рдмрдЪ्рдЪे рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдоें рд╡рдпрд╕्рдХ рдЕрд░्рдеाрдд् рдк्рд░рдЬрдирди рдпोрдЧ्рдп рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдпे рдк्рд░рдЬрдирди рдХे рдпोрдЧ्рдп рд╣ोрддे рд╣ी рдЭुрдг्рдб рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рдпा рдЗрди्рд╣ें рдЬрдмрд░рджрд╕्рддी рдЭुрдг्рдб рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдХांрдХрдб़ рдХे рдПрдХ рдЭुрдг्рдб рдоें рджो рд╡рдпрд╕्рдХ рдирд░ рдирд╣ीं рд░рд╣ рд╕рдХрддे। рдЗрдирдоें рдЭुрдг्рдб рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдирд░ рдХрд░рддा рд╣ै рддрдеा рдЙрд╕ी рдХी рд╕рдд्рддा рд╣ोрддी рд╣ै।

рднाрд░рддीрдп рд╣िрд░рдиों рдХे рд╕рдоाрдЧрдо рдХे рд╕рдоाрди рд╣ी рдк्рд░рдЬрдирди рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рдмрдб़ी рд╕ीрдоिрдд рд╣ै। рдк्рд░ाрдпः рдоाрджा рд╣िрд░рди рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдЬрди्рдо рджेрддे рд╕рдордп рдЕрдкрдиे рдЭुрдг्рдб рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЧрд░्рднрдзाрд░рдг рдХे 6 рд╕े 8 рдоाрд╣ рдХे рдордз्рдп рдХिрд╕ी рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдПрдХाрди्рдд рдоें рдПрдХ рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдЬрди्рдо рджेрддी рд╣ै, рдХिрди्рддु рдХрднी-рдХрднी рдЬुрдб़рд╡ां рдмрдЪ्рдЪे рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рджेрдЦे рдЧрдпे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЫिрдкा рдХрд░ рд░рдЦрддी рд╣ै рдХि рдЙрд╕े рдвूंрдв़рдиा рдЕрд╕рдо्рднрд╡ рд╕ा рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдоाрджा рд╣िрд░рди рдиिрдпрдо рд╕े рдмрдЪ्рдЪे рдХो рджूрдз рдкिрд▓ाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддी рд╣ै।

рдХुрдЫ рдмрдб़ा рд╣ो рдЬाрдиे рдкрд░ рдмрдЪ्рдЪा рдкिрдЫрд▓े рд╡рд░्рд╖ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдП рдмрдЪ्рдЪों рдПрд╡ं рдоाрджाрдУं рдХे рдЭुрдг्рдб рдХे рд╕ाрде рдЪрд░рдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рд╡рдпрд╕्рдХ рд╣ोрдиे рддрдХ рдЗрд╕ी рдЭुрдг्рдб рдХे рд╕ाрде рд░рд╣рддा рд╣ै।

рдпे рднी рдкрдв़ें; Wildlife of India : рднाрд░рддीрдп рд╣िрд░рди рдФрд░ рдЧрд╡рдп

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top