рдирдИ рдХрд╡िрддा рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ

Dr. Mulla Adam Ali
0

Nayi kavita: Swaroop aur pravrittiyan, Nai kavita Aur uske samikshatmak pratimano ka adhyayan, Modern Poetry, Nai Kavita- Swaroop Aur Pravrittiyan in Hindi.

Nayi Kavita In Hindi

nayi kavita aur uski pravruttiyan

рд╣िंрджी рдирдИ рдХрд╡िрддा : рдХрде्рдп рдФрд░ рд╢िрд▓्рдк-рджोрдиों рд╣ी рджृрд╖्рдЯिрдпों рд╕े рдирдИ рдХрд╡िрддा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЙрдкрд▓рдм्рдзि, рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк, рдЙрд╕рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг, рдк्рд░рддिрд╡िрдо्рдм, рдк्рд░рддीрдХ, рдЙрдкрдоाрдиों, рдЙрд╕рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рд╕ंрджрд░्рднों рдЖрджि рдХे рдкрд░िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдП рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрд╡ेрд╢ों рдХो рдЬाрдирдиा рд╡ांрдЫрдиीрдп рд╣ै। рдЖрдЬाрджी рдмाрдж рд╕े рд╣ी рдЖрдЬрддрдХ рджेрд╢ рдоें рдоाрдирд╡-рд╢ोрд╖рдг, рдиाрд░ी-рд╡िрдорд░्рд╢, рджрд▓िрдд-рд╡िрдорд░्рд╢, рдордЬрджूрд░, рдХिрд╕ाрди, рдпुрд╡ा рдкीрдв़ी, рджрд╣ेрдЬ, рдирдИ рдЪेрддрдиा рдЖрджि рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдоुँрд╣ рдмाрдП рдЦрдб़ी рд╣ैं, рдЗрдирдХे рд╕ाрде рд╣ी рдмेрдХाрд░ी, рдШूрд╕рдЦोрд░ी, рдЕрд░ाрдЬрдХрддा, рдЧрд░ीрдмी, рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░, рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░, рд╕рдд्рддाрд▓ोрд▓ुрдкрддा рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрд╢ेрд╖рдгों, рдк्рд░рддीрдХों, рд╢ैрд▓ी рдПрд╡ं рд╢िрд▓्рдк рдХे рд╕ाрде рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрджृрд╢्рдпों рдкрд░ рдШрдиीрднूрдд рдирдЬрд░ рдбाрд▓рдХрд░ рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдиाрдоों-рд╕рдиाрддрди рд╕ूрд░्рдпोрджрдпी рдХрд╡िрддा, рдпुрдпुрдд्рд╕ाрд╡ाрджी рдХрд╡िрддा, рдЕрд╕्рд╡ीрдХृрдд рдХрд╡िрддा, рдЕрдХрд╡िрддा, рдмीрдЯ рдХрд╡िрддा, рддाрдЬी рдХрд╡िрддा, рд╕рд╣рдЬ рдХрд╡िрддा, рдирд╡рдЧीрдд, рдЕрдЧीрдд рдЖрджि рд╕े рдк्рд░рдмрд▓рддрдо рдЕрднिрд╡्рдпंрдЬрдиा рдХे рд╕ाрде рдкрд░िрд╡рд░्рддрдирдХाрд░ी рддेрд╡рд░ рдоें рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪेрддрдиा рдХी рдк्рд░рдХाрд╢рдоाрди рдЬ्рдпोрддि рд╕े рдЬрди-рдоाрдирд╕ рдХो рдЬाрдЬ्рд╡рд▓्рдпрдоाрди рдХрд░рдиे рдоें рдк्рд░рдпाрд╕-рд░рдд рд╣ैं।

Nayi Kavita aur Uski Pravrittiyan

рдирдИ рдХрд╡िрддा рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ

рдХाрд╡्рдп рдХा рд╕ंрдмंрдз рдЕрдкрдиी рд╡्рдпाрдкрдХ рдкрд░ंрдкрд░ा рдФрд░ рдЕрд░्рдердЧрд░्рднिрддा рдХे рд╕ाрде рдоाрдирд╡ рдХी рд░ाрдЧाрдд्рдордХ рд╡ृрдд्рддि рд╕े рд░рд╣ा рд╣ै рдФрд░ рд░рд╣ेрдЧा рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै-рддाрд▓, рд▓рдп, рдпрддि рдФрд░ рдЧрддि рдЖрджि рдХे рдиिрдпрдо рд╕े рдмंрдзी рд░рдЪрдиा рдЕрд░्рдеाрдд् рдХрд╡िрддा। рдХिрди्рддु рдЖрдЬ рдХे рдпुрдЧ рдХी рдХрд╡िрддा рдоें рдЧेрдпрддा, рд░ूрдв़ рдЫंрджोрдмрдж्рдзрддा, рд╕्рд╡рд░, рд▓рдп рдФрд░ рддाрд▓ рдХे рд╕ाрде рд╣ी рд░ाрдЧाрдд्рдордХрддा рдХा рдкूрд░ा рдд्рдпाрдЧ рдкрд░िрд▓рдХ्рд╖िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдлрд▓рддः рдХрд╡िрддा рдЕрдкрдиा рдиाрдо рдФрд░ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рдоुрдХ्рдд рдЫंрдж рд╕े рднी рд╣рдЯрдХрд░ рдЫंрдж рдоुрдХ्рдд рдмрди рдЧрдИ рд╣ै, рдлिрд░ рднी рдпрд╣ рдирдпा рдЙрдкрдоा, рдЙрдкрдоेрдп, рдк्рд░рддीрдХ, рдмिрдо्рдм рдЖрджि рд╕े рдоंрдбिрдд рдЖрдЬ рд╡рд░्рддрдоाрди рд╣ै рдЬिрд╕рдХो рд╣ी рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХрд╣ी рдЬाрддी рд╣ै।

рд╣िрди्рджी-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдк्рд░рдЧрддिрд╡ाрдж рдХी рдПрдХांрдЧिрдХрддा рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рдХा рдЙрджрдп рд╣ुрдЖ рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХी рдЭрд▓рдХ рд╕рди् 1938 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд 'рд░ूрдкाрдн' рдоें рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдХिрди्рддु рд╕рди् 1943 рдоें 'рдЕрдЬ्рдЮेрдп' рдХे рдк्рд░рдердо 'рддाрд░ рд╕рдк्рддрдХ' рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди рдиे рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рдХा рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा। рдЗрд╕ рд╕рдордп рддрдХ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕ाрд░े 'рдл्рд░ेрдо' рдФрд░ 'рд╕्рдЯ्рд░рдЪрд░' рдЯूрдЯ-рдлूрдЯ рдЧрдП рдеे। рдк्рд░рдЧрддिрд╡ाрджी рдХрд╡िрддाрдУं рдоें рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЕрд╕ंрддोрд╖, рдШुрдЯрди, рд╕ंрд╢рдп, рдХ्рд╖ोрдн рдЖрджि рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рдеा। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рдиे рдк्рд░рдЧрддिрд╡ाрдж рдХी рдЫूрдЯी рд╕рдд्рдпрддा, рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдХुंрдаा, рдиिрд░ाрд╢ा, рдЕрдиाрд╕्рдеा, рдШुрдЯрди рдФрд░ рдЕрд╣рдо् рдХो рдЕрдкрдиा рд╡िрд╖рдп рдмрдиाрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╣ी-рд╕ाрде рджрдоिрдд рдХाрдо-рд╡ाрд╕рдиा рдФрд░ рдПрдХाрдХीрдкрди рдХी рдкीрдб़ा рдХो рднी рд╡ाрдгी рджिрдпा।

'рддाрд░ рд╕рдк्рддрдХ' рдХे 'рджूрд╕рд░ा рд╕рдк्рддрдХ' рдФрд░ 'рддीрд╕рд░ा рд╕рдк्рддрдХ' рдХे рдЧीрддों рдХो рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрджी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХा рднрд░рдкूрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдоिрд▓ा, рдкрд░рди्рддु 'рдЪौрдеा рд╕рдк्рддрдХ' рдиिрдХрд▓рддे-рдиिрдХрд▓рддे рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рдПрдХ рдмрд╣рд╕ рдХी рд╡рд╕्рддु рдмрди рдЧрдпा। рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрджी рдХрд╡िрддाрдУं рдХो рд▓ोрдЧ рд╢िрд▓्рдк рдФрд░ рд╢ैрд▓ी рдХी рдоौрд▓िрдХрддा рдХे рд╕ाрде рд╡्рдпंрдЬрдиाрдд्рдордХ рдЪрдордд्рдХाрд░ рдХрд╣ рдХрд░ рдЭुрдард▓ाрдиे рд▓рдЧे। рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рдЕрд╣рдордиिрд╖्рда рд╡्рдпрдХ्рддिрд╡ाрдж рд╕े рдЬुрдб़ा рддो рдЕрд╡рд╢्рдп, рдкрд░рди्рддु рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЬीрд╡рди рдХे рд╕ाрде рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рддाрд▓-рдоेрд▓ рд╕्рдеाрдкिрдд рди рдХрд░ рд╕рдХा। рдЗрд╕рдоें рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХी рднाрд╡рдиा рдЕрддिрд╡्рдпाрдк्рдд рд╣ी рдирд╣ीं, рд╡ैрдЪिрдд्рдп рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рд╕े рдмोрдЭिрд▓ рднाрд╖ा рдФрд░ рд╢ैрд▓ी рдХा рдоाрдд्рд░ рдПрдХ рдирдпा рдк्рд░рдпोрдЧ рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ рдЧрдпा рдЬिрд╕рд╕े рдХाрд╡्рдп рдоें рд╕рдо्рдк्рд░ेрд╖рдгीрдпрддा рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ोрдиे рд▓рдЧा। рдХрд╡िрддा рдХे рд╡рд░्рдг्рдп, рдЯूрдЯे-рдлूрдЯे, рдХृрдд्рд░िрдо рдЙрдкрдиाрдо, рдЧрдж्рдпाрдд्рдордХрддा, рдЕрд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЪिрдд्рд░ рдЖрджि рдЙрд▓рдЭрдирдкूрд░्рдг рдЪिंрддрди рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ рдЧрдП। рдРрд╕ी рдХрд╡िрддाрдУं рдоें рд╣ृрджрдпрдЧрдд рднाрд╡ों рдФрд░ рд░ाрдЧाрдд्рдоिрдХ рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХा рдкूрд░ा рдЕрднाрд╡ рд╣ो рдЧрдпा। рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рддрде्рдпों рдФрд░ рд╕рдд्рдп рдХी рдЦोрдЬ рдоें рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдФрд░ рдмौрдж्рдзिрдХрддा рдХा рдкрд▓्рд▓ा рдкрдХрдб़ рдХрд░ рдХाрд╡्рдп рдоें рдирдпा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрдиे рд▓рдЧा।

рдЗрди्рд╣ीं рд╕рдм рдХाрд░рдгों рд╕े рд╕рди् 1951 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд 'рджूрд╕рд░ा рд╕рдк्рддрдХ' рдоें рдЖрдд्рдоाрди्рд╡ेрд╖рдг рдХी рдмाрдд рдХрд╣ी рдЬाрдиे рд▓рдЧी рдФрд░ рдпрд╣ीं рд╕े 'рдирдИ рдХрд╡िрддा' рдХा рдЙрджрдп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕рдордп рдЕрдЬ्рдЮेрдп рдиे 'рдирдИ рдХрд╡िрддा' рдХे рдиाрдо рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा-"рдоैं рдЖрдЧ्рд░рд╣рдкूрд░्рд╡рдХ рдпрд╣ рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ рдХि рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХी-рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ 'рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрджी' рд╢рдм्рдж рдЕрдкूрд░्рдг рдФрд░ рдкूрд░्рд╡рдЧ्рд░рд╣ рдпुрдХ्рдд рдЬाрди рдкрдб़рддा рд╣ै। рдоूрд▓ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ рдЗрд╕ी рджेрд╢ рдХी рд╣ैं।" рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рдо рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдирдИ рдХрд╡िрддा рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рдХा рд╣ी рджूрд╕рд░ा рдиाрдо рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рд╕े рднिрди्рди рдЗрд╕ рдЕрд░्рде рдоें рд╣ै рдХि рдЬрд╣ाँ рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рдЕрдкрдиी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдФрд░ рд╢िрд▓्рдк рдоें рдиिрд░्рдЬीрд╡рддा рдФрд░ рдХृрдд्рд░िрдорддा рдХे рдХाрд░рдг рдЬрди-рдЬीрд╡рди рд╕े рд╡िрд▓рдЧ рд╣ोрдиे рд╕े рдорд░рдгрд╢ीрд▓ рд▓рдЧрдиे рд▓рдЧा, рд╡рд╣ीं рдирдИ рдХрд╡िрддा рдЙрд╕рдХो рдирд╡рдЬीрд╡рди рджेрдХрд░ рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрднाрд░рдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдиे рд▓рдЧी।

рдРрд╕े рддो рдЕрдЬ्рдЮेрдп рдиे рд╕рди् 1951 рдоें рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХे рдЙрджрдп рдХी рдмाрдд рдХрд╣ी рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдбॉ. рд╢рдо्рднुрдиाрде рд╕िंрд╣ рдиे рд▓िрдЦा рд╣ै-"рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рд╕рди् 1950 рдХे рдмाрдж рдХी рдХрд╡िрддा рдХो рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рд╕े рднिрди्рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХा рдиाрдо рджिрдпा рдЬाрдиे рд▓рдЧा рдФрд░ рдпрд╣ рдиाрдо рдЕрдм рд╕्рд╡ीрдХृрдд рднी рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै।"

рд╡рд╕्рддुрддः рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрджी рдЕрддुрдХाрди्рдд рдПрд╡ं рдоुрдХ्рдд рдЫрджों рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕े рд╣рдЯрдХрд░ рдЧीрдд (рдХрд╡िрддा) рдХो рдЕрдзिрдХ рд╕ंрдЧीрддाрдд्рдордХ рдПрд╡ं рднाрд╡рдкूрд░्рдг рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╡िрдпों рдиे 'рдк्рд░рддीрдХों' рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рддीрдХрд╡ाрдж рдХो рдЦोрдЬ рдиिрдХाрд▓ा, рддो рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрджी рдХрд╡िрддाрдПँ рдЕрдзिрдХ рд╕ंрдЧीрддाрдд्рдордХ рдФрд░ рдк्рд░ेрд╖рдгीрдп рдмрдирдиे рд▓рдЧी рдЬिрд╕рд╕े рдПрдХ рдирдИ рдХाрд╡्рдп рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХा рдЙрдж्рднрд╡ рд╣ुрдЖ рдЬिрд╕рдХो рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХा рдиाрдо рджिрдпा рдЧрдпा।

рд╕рди् 1954 рдоें рдбॉ. рдЬрдЧрджीрд╢ рдЧुрдк्рдд рдФрд░ рд░ाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдкाрджिрдд 'рдирдИ рдХрд╡िрддा' рд╕ंрдХрд▓рди рд╕े рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдиिрдЦрд░ рдХрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдоें рдЖ рдЧрдпा। рдЙрд╕ी 'рдирдИ рдХрд╡िрддा' рдХे рдЕंрдХ рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд░рд╕ाрдиुрднूрддि рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ 'рд╕рд╣рдЕрдиुрднूрддि' рдХो рдЦोрдЬा рдФрд░ рдХрд╣ा- "рдоेрд░ा рдиिрд╢्рдЪिрдд рдордд рд╣ै рдХि рдЖрдЬ рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд░рд╕ाрдиुрднूрддि рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдирд╣ीं рд╕рд╣рдЕрдиुрднूрддि рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдпिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं, рд╕рд╣-рдЕрдиुрднूрддि рд░рд╕ाрдиुрднूрддि рдХे рдоूрд▓ рдоें рднी рдиिрд╣िрдд рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░рд╕ाрдиुрднूрддि рдоें рдЬрд╣ाँ рдХेрд╡рд▓ рднाрд╡-рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ी рдЕрднिрд╖्рдЯ рд░рд╣рддा рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рд╕рд╣рдЕрдиुрднूрддि рдХे рд▓िрдП рднाрд╡ рдФрд░ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рджोрдиों рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рд╣ै।"

рдбॉ. рдЬрдЧрджीрд╢ рдЧुрдк्рдд рдиे рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХे рд░ूрдк-рд╡िрдзाрди рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп рдХो рднी рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै, рд╡рд╣ рдЕрд░्рде рдХी рд▓рдп рд╣ै। рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं- "рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХрд╡िрддा рдХे рд▓िрдП рд╢рдм्рджाрд░्рде рдХा рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд▓рдпाрди्рд╡िрдд рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै, рдХिрди्рддु рдХрд╡िрддा рдХो рдЕрд░्рде-рдк्рд░рдзाрди рдоाрдирдиे рдХे рдмाрдж рдХेрд╡рд▓ рдЕрд░्рде рдХी рд▓рдп рдХे рд╕рд╣ाрд░े рд╕рд░्рдЬिрдд, рдКрдкрд░ рд╕े рдЧрдж्рдп рдЬैрд╕ी рд▓рдЧрдиे рд╡ाрд▓ी рд░рдЪрдиा рдХो рдХрд╡िрддा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рдмрд╣िрд╖्рдХृрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा।" рдЗрд╕ीрд╕े рдХрд╡िрд╡рд░ рд╕ुрдоिрдд्рд░ाрдирди्рджрди рдкрди्рдд рдиे рд▓िрдЦा рд╣ै-"рдЫंрджों рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдирдИ рдХрд╡िрддा рдиे рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоौрд▓िрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ рдирд╣ीं рдХिрдП рд╣ैं। рдЕрдзिрдХрддрд░ рдЫंрджों рдХा рдЕंрдЪрд▓ рдЫोрдб़рдХрд░ рддрдеा рд╢рдм्рдж-рд▓рдп рдХो рди рд╕ँрднाрд▓ рд╕рдХрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдЕрд░्рде-рд▓рдп рдЕрдерд╡ा рднाрд╡-рд▓рдп рдХी рдЦोрдЬ рдоें рд▓рдпрд╣ीрди, рд╕्рд╡рд░-рд╕ंрдЧрддिрд╣ीрди рдЧрдж्рдзрдмрдж्рдз рдкंрдХ्рддिрдпों рдХो рдХाрд╡्рдп рдХे рд▓िрдмाрд╕ рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै, рдЬो рдмрд╣ुрдзा рднाрд╡ाрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕рд╣ाрдпрддा рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдоें рдЕрд╕рдорд░्рде рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд░ूрдк рдФрд░ рднाрд╡рдкрдХ्рд╖ рдХी рдЕрдкрд░िрдкрдХ्рд╡рддा рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдерд╡ा рддрдд्рд╕ंрдмंрдзी рджुрд░्рдмрд▓рддा рдХो рдЫुрдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡рд╣ рд╢ैрд▓ीрдЧрдд рд╢िрд▓्рдк рдХो рд╣ी рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡ рджेрддी рд╣ै।"

рдЕрд╕्рддु; рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдХो рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдбॉ. рд░ाрдорджрд░рд╢ рдоिрд╢्рд░ рдиे рд▓िрдЦा рд╣ै- "рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै рдХрде्рдп рдХрд╣ाँ рдирд╣ीं рд╣ै? рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рдФрд░ рдк्рд░рдЧрддिрд╡ाрдж рдиे рдХрде्рдп рдХो рдмाँрдЯ рд▓िрдпा рдеा, рдХिрди्рддु рдирдИ рдХрд╡िрддा рдиे рдоाрдирд╡ рдХो рдЙрд╕рдХे рд╕рдордЧ्рд░ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рд╕рд╣ी рд░ूрдк рдоें рдЕंрдХिрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ा рд╣ै। рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рдоाрдирд╡рддाрд╡ाрджी рд╣ै рдХिрди्рддु рд╡рд╣ рдоाрдирд╡рддाрд╡ाрджी рдоिрде्рдпा рдЖрджрд╢ो рдХी рдкрд░िрдХрд▓्рдкрдиाрдУं рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдпрдеाрд░्рде рдХी рддीрдЦी рдЪेрддрдиा, рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд╕े рдЬुрдб़े рдордиुрд╖्рдп рдХे рдмौрдж्рдзिрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ों рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдХे рдЙрд▓рдЭे рд╣ुрдП рдиाрдиा рд╕्рд╡рд░ों рддрдХ рдЕрдиुрднूрддि рдФрд░ рдЪिंрддрди рджोрдиों рджिрд╢ाрдУं рдоें рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯाрдУं рдкрд░ рдЕрд╡рд▓ंрдмिрдд рд╣ै। рдЗрд╕рдиे рдЫोрдЯे-рдмрдб़े рдХा рднेрдж рдирд╣ीं рд░рдЦा, рдЫोрдЯी-рдмрдб़ी рдЕрдиुрднूрддिрдпों, рд╕рдд्рдпों, рдХ्рд╖рдгों, рд╕्рдеिрддिрдпों, рдШрдЯрдиाрдУं рдФрд░ рджृрд╢्рдпों рдХा рдмрдиाрд╡рдЯी рдЕрди्рддрд░ рдирд╣ीं рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा।"

nai kavita uske samikshatmak pratimano ka adhyayan

рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХी рдХुрдЫ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ рдпा рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рд╣ैं рдЬो рдЗрд╕рдХो рдк्рд░рдЧрддिрд╡ाрдж рдФрд░ рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рд╕े рднिрди्рди рдХрд░рддी рд╣ैं। рдпे рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд╣ैं-

1. рдХ्рд╖рдгрд╡ाрдж рдФрд░ рд▓рдШुрдоाрдирд╡рддा рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ - рдирдИ рдХрд╡िрддा рдЬीрд╡рди рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд╖рдгों рдХी рдЕрдиुрднूрддि, рд╕ुрдЦ, рджुрдЦ, рдЧुрдг-рджोрд╖, рдкाрдк-рдкुрдг्рдп рдЖрджि рдХे рд╕рдд्рдпों рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦрддी рд╣ै рдФрд░ рд╕्рд╡ीрдХाрд░рддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд▓рдШु рдоाрдирд╡рддा рдЕрд░्рдеाрдд् рд╕ाрдоाрди्рдп рдордиुрд╖्рдп рдХी рдкीрдб़ा, рднूрдЦ-рдк्рдпाрд╕ рдЖрджि рдХा рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдд्рдордХ рдЪिрдд्рд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрдеा рдирд░ेрд╢ рдХुрдоाрд░ рдХी 'рдЙрд╖рд╕्' рдХрд╡िрддा рдХी рдХुрдЫ рдкंрдХ्рддिрдпाँ рдЙрд╖ाрд╕ूрдХ्рддों рдХी рдордзुрд░िрдоा рдХे рд╕ाрде рдоिрдирд╕ाрд░े рдоें рдЪрдХ्рдХी рдЪрд▓ाрддी рд░рдордгी рдХा рдЪिрдд्рд░ рдЙрдХेрд░рддी рд╣ैं-

рдиीрд▓рдХ рд╡ंрд╢ी рдоें рд╕े рдХुंрдХुрдо рдХे рд╕्рд╡рд░ рдЧूंрдЬ рд░рд╣े рд╣ैं!

рдоिрдирд╕ाрд░े рдоें рдЪрдХ्рдХी рдХे рд╕ंрдЧ

рдлैрд▓ рд░рд╣ी рдЧीрддों рдХी рдХिрд░рдгें

рдкाрд╕ рд╣ृрджрдп-рдЫाрдпा рд▓ेрдЯी рд╣ै

рджेрдЦ рд░рд╣ी рдоोрддी рдХे рд╕рдкрдиे

рдЧाрди рди рдЯूрдЯे рдЬीрд╡рди рдХा, рдпрд╣ рдХंрдЧрди рдмोрд▓ рд░рд╣े।

2. рдЕрдиुрднрд╡ рдХी рдк्рд░рдоाрдгिрдХрддा - рдирдИ рдХрд╡िрддा рднोрдЧे рд╣ुрдП рдПрд╡ं рдЬीрдХрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдЕрдиुрднрд╡ों рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддी рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд╣ рдЕрдзिрдХ рд╕рдд्рдп рдПрд╡ं рдк्рд░рдоाрдгिрдХ рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдирд░ेрд╢ рдоेрд╣рддा рдХी рдХрд╡िрддा рдХी рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рдкंрдХ्рддिрдпों рдХो рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै-

рдЖрдУ рдЗрд╕ рдЭीрд▓ рдХो рдЕрдорд░ рдХрд░ рджें

рдЫूрдХрд░ рдирд╣ीं

рдПрдХ рд╕ंрдЧ рдЭाँрдХ рдЗрд╕ рджрд░्рдкрдг рдоें

рдЗрд╕ рдЬрд▓ рдХो।

3. рдЕрдиाрд╕्рдеा рдФрд░ рдЖрд╕्рдеा рджोрдиों рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि - рдирдИ рдХрд╡िрддा рдоें рдЕрдиाрд╕्рдеा, рдиिрд░ाрд╢ा, рдоूрд▓्рдпрд╣ीрдирддा рдФрд░ рдоृрдд्рдпुрдмोрдз рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЖрд╕्рдеा рдФрд░ рдЬिрдЬीрд╡िрд╖ा рдХा рдкрд░िрдЪिрдд्рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХ рдмंрдзрди рдкрд░ рдЕрдиाрд╕्рдеा рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рднाрд░рддрднूрд╖рдг рдХрд╣рддे рд╣ैं-

рддोрдб़ो рдоौрди рдХी рдЪрдЯ्рдЯाрди

рдлोрдб़ो рдЕрд╣ं рдХा рд╡्рдпрд╡рдзाрди

рдЖрдХुрд▓ рдк्рд░ाрдг рдХे рд░рд╕рдЧाрди

рднीрддрд░ рд╣ी рди рдЬाрдПँ рдорд░ !

рдмोрд▓ो рдЬोрд░ рд╕े рдмोрд▓ो

рд╡्рдпрдеा рдХी рдЧ्рд░ंрдеिрдпाँ рдЦोрд▓ो

рд╕ँрдЬो рд▓ो рдорди рдХी рдлूрдЯें

рдХंрда рд╕े рдлिрд░ рдЧीрдд рдХे рдиिрд░्рдЭрд░!

4. рд▓ोрдХ рдЧ्рд░рд╣ीрддा - рдпрд╣ рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХी рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд▓ोрдХ-рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдд्рдпрддा рдФрд░ рд╕ौंрджрд░्рдпрдмोрдз рдХे рд╕ाрде рдЙрд╕рдХे рдмिंрдмों, рд╢рдм्рджों, рдЙрдкрдиाрдоों, рдк्рд░рддीрдХों рдЖрджि рдХा рдЪрдпрди рдХрд░ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣ै। рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рдоुрдХ्рддिрдмोрдз рдиे рд▓ोрдХрдЬीрд╡рди рдХी рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдУं рд╕े рд╕ंрдкृрдХ्рдд рдЕрдкрдиी рдЕрдиुрднूрддिрдпों рдХो рдмрдб़े рд╣ी рдоाрд░्рдоिрдХрддा рдХे рд╕ाрде рдЙрдХेрд░ा рд╣ै-

рдЧрди्рджी рдмрд╕्рддिрдпों рдХे рдкाрд╕ рдиाрд▓े рдкрд░

рдмрд░рдЧрдж рд╣ै

рдЙрд╕ी рдХे рд╢्рдпाрдд рддрд▓ рдоें рд╡े

рд░ंрднाрддी рд╣ैं рдЧाрдпें।

рдХि рдкрдд्рдерд░ рдИंрдЯ рдХे рдЪूрд▓्рд╣े рд╕ुрд▓рдЧрддे рд╣ैं

рдлुрджрдХрддे рд╣ैं рджो рдЪाрд░

рдмिрдЦрд░े рдмाрд▓ рд╡ाрд▓े рдмाрд▓рдХों рдХे рд╢्рдпाрдо рдЧрди्рджे рддрди

рд╡े рд▓ोрд╣े рдХी рдмрдиी рд╕्рдд्рд░ी-рдкुрд░ुрд╖ рдЖрдХृрддिрдпाँ

рджрд▓िрдж्рджрд░ рдХे рднрдпाрдирдХ рджेрд╡рддा рдХे рднрд╡्рдп рдЪेрд╣рд░े рд╡े

рдЪрдордХрддे рдзूрдк рдоें !!

5. рд╡्рдпंрдЧ्рдп - рдпрд╣ рднी рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХी рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рдкं. рднрд╡ाрдиी рдк्рд░рд╕ाрдж рдоिрд╢्рд░ рдХी рд╕ुрдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╡्рдпंрдЧ्рдп рдХрд╡िрддा 'рдЧीрдд-рдлрд░ोрд╢' рдХी рдХुрдЫ рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рдоिрд▓рддा рд╣ै рдЬिрдирдоें рд╕ंрд╡ेрджрдиाрд╣ीрди рдмौрдж्рдзिрдХрддा рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рд╣ै-

рдЬी рд╣ाँ рд╣ुрдЬूрд░, рдоैं рдЧीрдд рдмेрдЪрддा рд╣ैं।

*            *           *

рдЬी, рдкрд╣рд▓े рдХुрдЫ рджिрди рд╢рд░्рдо рд▓рдЧी рдоुрдЭрдХो।

рдкрд░ рдкीрдЫे-рдкीрдЫे рдЕрдХ्рд▓ рдЬрдЧी рдоुрдЭрдХो

рдЬी, рд▓ोрдЧों рдиे рддो рдмेрдЪ рджिрдП рдИрдоाрди ।

рдЬी, рдЖрдк рди рд╣ों рд╕ुрдирдХрд░ рдЬ्рдпाрджा рд╣ैрд░ाрди।

6. рдХрд▓ाрдкрд░рдХ рдк्рд░рджрд░्рд╢рди : рдирдИ рдХрд╡िрддा рдоें рдХрд▓ाрдкрд░рдХ рдмिрдмाрдд्рдордХрддा, рдирдИ рдк्рд░рддीрдХ рдпोрдЬрдиा, рдирдП рд╡िрд╢ेрд╖рдгों рдПрд╡ं рдЙрдкрдоाрдиों рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рджृрд╖्рдЯिрдЧрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЙрджाрд╣рд░рдгाрд░्рде рдбॉ. рд╢рдо्рднुрдиाрде рд╕िंрд╣ рдХी рдХрд╡िрддा 'рджрд░्рдкрдг рд╣рдо' рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдирдП рдк्рд░рддीрдХों рдХो рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै-

рд╣рдо рджोрдиों рджрд░्рдкрдг рд╣ैं,

рджो рдЖрджрдордХрдж рджрдкрд░्рдг !

рдоेрд░े рддुрдо्рд╣ाрд░े рдмीрдЪ

рд╢рдд-рд╕рд╣рд╕्рд░ рдЫрд╡िрдпों рдоें

рдк्рд░рддिрдмिрдо्рдмिрдд рд╣ोрддी рд╣ुрдИ

рдПрдХ рдЕрдмुрдЭ рджीрдкрд╢िрдЦा рдЬрд▓рддी рд╣ै।

рдЗрди рдЕрдирди्рдд рдк्рд░рддिрд╡िрдо्рдмिрдд рдЫрд╡िрдпों рдХे

рдЕрдиाрд╕рдХ्рдд рднोрдХ्рддा рд╕े

рд╣рдо рджोрдиों рджрд░्рдкрдг рд╣ैं !

рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк, рдЙрд╕рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг, рдк्рд░рддिрд╡िрдо्рдм, рдк्рд░рддीрдХ, рдЙрдкрдоाрдиों, рдЙрд╕рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рд╕ंрджрд░्рднों рдЖрджि рдХे рдкрд░िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдП рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрд╡ेрд╢ों рдХो рдЬाрдирдиा рд╡ांрдЫрдиीрдп рд╣ै। рдЖрдЬाрджी рдмाрдж рд╕े рд╣ी рдЖрдЬрддрдХ рджेрд╢ рдоें рдоाрдирд╡-рд╢ोрд╖рдг, рдиाрд░ी-рд╡िрдорд░्рд╢, рджрд▓िрдд-рд╡िрдорд░्рд╢, рдордЬрджूрд░, рдХिрд╕ाрди, рдпुрд╡ा рдкीрдв़ी, рджрд╣ेрдЬ, рдирдИ рдЪेрддрдиा рдЖрджि рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдоुँрд╣ рдмाрдП рдЦрдб़ी рд╣ैं, рдЗрдирдХे рд╕ाрде рд╣ी рдмेрдХाрд░ी, рдШूрд╕рдЦोрд░ी, рдЕрд░ाрдЬрдХрддा, рдЧрд░ीрдмी, рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░, рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░, рд╕рдд्рддाрд▓ोрд▓ुрдкрддा рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрд╢ेрд╖рдгों, рдк्рд░рддीрдХों, рд╢ैрд▓ी рдПрд╡ं рд╢िрд▓्рдк рдХे рд╕ाрде рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрджृрд╢्рдпों рдкрд░ рдШрдиीрднूрдд рдирдЬрд░ рдбाрд▓рдХрд░ рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдиाрдоों-рд╕рдиाрддрди рд╕ूрд░्рдпोрджрдпी рдХрд╡िрддा, рдпुрдпुрдд्рд╕ाрд╡ाрджी рдХрд╡िрддा, рдЕрд╕्рд╡ीрдХृрдд рдХрд╡िрддा, рдЕрдХрд╡िрддा, рдмीрдЯ рдХрд╡िрддा, рддाрдЬी рдХрд╡िрддा, рд╕рд╣рдЬ рдХрд╡िрддा, рдирд╡рдЧीрдд, рдЕрдЧीрдд рдЖрджि рд╕े рдк्рд░рдмрд▓рддрдо рдЕрднिрд╡्рдпंрдЬрдиा рдХे рд╕ाрде рдкрд░िрд╡рд░्рддрдирдХाрд░ी рддेрд╡рд░ рдоें рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪेрддрдиा рдХी рдк्рд░рдХाрд╢рдоाрди рдЬ्рдпोрддि рд╕े рдЬрди-рдоाрдирд╕ рдХो рдЬाрдЬ्рд╡рд▓्рдпрдоाрди рдХрд░рдиे рдоें рдк्рд░рдпाрд╕-рд░рдд рд╣ैं।

рдХिрди्рддु; рдирдИ рдХрд╡िрддाрдУं рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдЖрдЬ рдЕрдиेрдХ рдЪुрдиौрддिрдпाँ рднी рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдк्рд░рдердо рд╣ै рдХрд╡िрддा рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХा рд╕ंрдХрдЯ। рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХे рдиाрдо рдкрд░ рднाрд░ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд▓िрдЦी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд░рдж्рджी, рдиिрд░рд░्рдердХ рдФрд░ рдЫंрдж рдоुрдХ्рдд рдЧрдж्рдп рдХे рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд╕рди्рдиिрдХрдЯ рдкрд╣ुँрдЪी рдХрд╡िрддाрдПँ рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдЕрд░्рде рд╕े рд╡िрд▓рдЧ рдЕрдиुрднूрддि рд░рд╣िрдд рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдХा рдЕрднाрд╡ рддो рд░рд╣рддा рд╣ी рд╣ै, рдпे рдкрд░िрджृрд╢्рдпों рдХो рдЗрддрдиा рдЕрдзिрдХ рд╕ंрд╢्рд▓िрд╖्рдЯ рдмрдиा рджेрддे рд╣ैं рдХि рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рдарддा рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдкрдардиीрдпрддा рднी рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।

рджूрд╕рд░ी рдЪुрдиौрддी рд╣ै рд╕рдо्рдк्рд░ेрд╖рдгीрдпрддा рдХा рдЕрднाрд╡। рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХे рдХрд╡ि рдк्рд░ाрдпः рдХाрд╡्рдпрдЧुрдгों рд╕े рд░рд╣िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХी рдХрд╡िрддाрдУं рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд▓ुрдк्рдд рд░рд╣рддा рд╣ै рдФрд░ рдЕрдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рднाрд╡-рд╡्рдпंрдЬрдиा рд╣ोрддी рд╣ै। рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрджी рдХрд╡िрддा рдЬैрд╕ी рдЕрд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЪिрдд्рд░, рдХृрдд्рд░िрдо рдЙрдкрдоाрди рдФрд░ рдЙрд▓рдЭрдирдкूрд░्рдг рдЪिंрддрди рдЖрджि рдХे рдХाрд░рдг рдирдИ рдХрд╡िрддा рдоें рднी рд╕рдо्рдк्рд░ेрд╖рдгीрдпрддा рдирд╣ीं рдЖрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдХрд╡ि рд╕्рд╡рдпं рд▓िрдЦрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рд╕рдордЭрддे рд╣ैं।

рддीрд╕рд░ी рдЪुрдиौрддी рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддी рд╣ै рдХि рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХे рд╕्рд╡рд░ рд░рд╕рднूрдоि рд╕े рджूрд░ рдирд╣ीं рд╣ै, рддрдеाрдкि рдкुрд░ाрдиी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рд╕े рд╕рд░्рд╡рдеा рд╡िрдЪ्рдЫेрдж рдХी рдирд╡ीрдирддा рдХे рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдоें рдкрдб़рдХрд░ рдирдИ рдХрд╡िрддाрдПँ рдЬрди-рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕े рджूрд░ рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ैं рдФрд░ рд╕ाрдзाрд░рдгीрдХрд░рдг рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╢ूрди्рдп рдЖрдирди्рджрд░рд╣िрдд рд╣ैं-рд╣ृрджрдпрдЧ्рд░ाрд╣ी рдирд╣ीं।

рдЕंрдд рдоें рд╣рдо рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЗрди рд╕рднी рдЪुрдиौрддिрдпों рдХे рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рднी рдирдИ рдХрд╡िрддा рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдбрдЧрд░ рдкрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ोрддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै рдиिрд░ंрддрд░, рдХ्рдпोंрдХि рдЬिрд╕ рд╡िрд╖рдп, рд╡рд╕्рддु рдпा рд╕рдорд╕्рдпा рд╕े рдЖрдЬ рджेрд╢, рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рджुрдЦी рдФрд░ рдк्рд░рдкीрдб़िрдд рд╣ै рдЙрд╕рдХा рдиिрд░ूрдкрдг рдФрд░ рдиिрджाрди рдирдИ рдХрд╡िрддा рд╕े рд╣ी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै, рдкрд░ंрдкрд░ाрдЧрдд рдХрд╡िрддा рд╕े рдирд╣ीं। рдкुрд░ाрдиी рдкрд░ंрдкрд░ा рдпрджि рдЖрдЬ рднी рдЬाрд░ी рд░рд╣ेрдЧी, рддो рджेрд╢ рдпा рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдЕрд╡рд░ुрдж्рдз рд╣ो рдЬाрдПрдЧा। рдЕрддः рдкрд░ंрдкрд░ा рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै।

рд╕ंрджрд░्рдн рдЧ्рд░ंрде;

  1. рд╣िрди्рджी-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕-рдЖрдЪाрд░्рдп рдбॉ. рджुрд░्рдЧाрд╢ंрдХрд░ рдоिрд╢्рд░ рдПрд╡ं рдбॉ. рд░ाрдЬेрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी।
  2. рдЖрдзुрдиिрдХ рд╣िрди्рджी рдХрд╡िрддा рдоें рдЧрддि-рддрдд्рдд्рд╡ -рдбॉ. рд╕рдЪ्рдЪिрджाрдирди्рдж рддिрд╡ाрд░ी।
  3. рд░рд╢्рдоिрдмрди्рдз - рд╕ुрдоिрдд्рд░ाрдирди्рджрди рдкрди्рдд
  4. рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп : рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдФрд░ рдкрд░рдЦ -рдбॉ. рд╡ीрд░ेрди्рдж्рд░ рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡
  5. рдЦрдг्рдбिрдд рд╕ेрддु - рдбॉ. рд╢рдо्рднुрдиाрде рд╕िंрд╣

- рдХेрд╢рд╡ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╡рд░्рдоा

рдпे рднी рдкрдв़ें; Samkalin Hindi Kavita : рд╕рдордХाрд▓ीрди рдХрд╡िрддा рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдХौрди рд╣ैं

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top