рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХे рдиिрд░्рдзाрд░рдХ : рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдкांрдбेрдп 'рд╕ंрдЬрдп'

Dr. Mulla Adam Ali
0

Dr. Nagesh Pandey ‘Sanjay’ Book Bal Sahitya Ke Pratiman Review by Dr. Nitin Sethi, Hindi Children's Books, Children's Literature in Hindi, Bal Sahitya Pustak Samiksha.

Bal Sahitya Ke Pratiman

bal sahitya ke pratiman book review

рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХे рдиिрд░्рдзाрд░рдХ

рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдкांрдбेрдп 'рд╕ंрдЬрдп'

рдкुрд╕्рддрдХ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा
рдкुрд╕्рддрдХ : рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддिрдоाрди 
рд▓ेрдЦрдХ : рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдкांрдбेрдп ‘рд╕ंрдЬрдп’
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ : рдмुрдиिрдпाрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдк्рд░рдХाрд╢рди, рд▓рдЦрдирдК
рдоूрд▓्рдп : рд░ु 300, рдкृрд╖्рда : 240
рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ : рдбॉ. рдиिрддिрди рд╕ेрдаी

      рд╕рд░्рдЬрдХ рдХो рдЕрдкрдиी рд╕ृрдЬрдиाрдд्рдордХрддा рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рджैрд╡ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЕрдкрдиे рд╕ृрдЬрди рдХो рд╡्рдпाрдкрдХ рдЖрдпाрдо рджेрддा рд╕ाрдзрдХ рдЬрд╣ाँ рдХुрдЫ рдирдпा рд░рдЪрддा рд╣ै, рд╡рд╣ीं рдЕрдкрдиी рдкूрд░्рд╡ рдкрд░рдо्рдкрд░ा рд╕े рднी рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा рдХрд░рддा рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдкूрд░्рд╡рд╡рд░्рддी рд╕рд░्рдЬрдХों рдХा рдХृрддिрдд्рд╡ рднी рдЙрд╕рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд░рд╣рддा рд╣ै рдЬो рдпрд╣ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдоें рд╕ृрдЬрдиाрдд्рдордХрддा рдХे рдХ्рдпा-рдХ्рдпा рд╕ाрдоाрди्рдп рдиिрдпрдо рдпा рдоाрдирдХ рдмрдиा рджिрдпे рдЧрдпे рд╣ैं। рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдпрд╣ी рдиिрдпрдо рдпा рдоाрдирдХ ‘рдк्рд░рддिрдоाрди’ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं। ‘рдк्рд░рддिрдоाрди’ рдЕрд░्рдеाрдд् рд╡े рдЖрдзाрд░ рдЬिрдирдХे рдкाрд▓рди рд╕े рд╣рдо рдЕрдкрдиे рднाрд╡ी рд╕ृрдЬрди рдХा рдоाрд░्рдЧ рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдХрд▓ा рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рднी рдпрд╣ी рдмाрдд рд▓ाрдЧू рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рддो рдХрд╡ि рдХो рд╡ैрд╕े рднी рдк्рд░рдЬाрдкрддि рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै- ‘рдЕрдкाрд░े рдХाрд╡्рдп рд╕ंрд╕ाрд░े рдХрд╡िрд░ेрдХः рдк्рд░рдЬाрдкрддि। рдХрд╡ि рдЕрдкрдиी рдХрд▓рдо рд╕े рдХोрдИ рднी рд╕ृрд╖्рдЯि рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं। рдФрд░ рдпрджि рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╣ै, рддрдм рддो рдк्рд░рддिрдоाрди рдЕрдкрдиी рдкूрд░ी рдк्рд░рдд्рдпंрдЪा рдХे рд╕ाрде рддрдиे рдФрд░ рд╕рдзे рд╣ुрдП рд╣ोрдиे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ैं।

       рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдкांрдбेрдп ‘рд╕ंрдЬрдп’ рдХी рдкुрд╕्рддрдХ ‘рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддिрдоाрди рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдПрдХ рд╡्рдпाрдкрдХ рд╡िрдорд░्рд╢ рдХрд╣ी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдкांрдбेрдп ‘рд╕ंрдЬрдп’ рдкिрдЫрд▓े рддीрд╕-рдкैंрддीрд╕ рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╕ृрдЬрди рдоें рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣ैं। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХрд╡िрддा, рдХрд╣ाрдиी, рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХे рд╕ृрдЬрди рдоें рд╕рдХ्рд░िрдп рд░рд╣рдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЖрдкрдиे рд╕рдоाрдЪोрд▓рдиा рдХो рднी рдЕрдкрдиा рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╕рдордп рджिрдпा рд╣ै। ‘рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддिрдоाрди’ рдЬैрд╕े рд╡िрд╖рдп рдХो рд╢рдм्рджाрдпिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрдиे рд╡िрднिрди्рди рд╕рдоाрд▓ोрдЪрдиा рд╕िрдж्рдзाрди्рддों рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рд▓िрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдЖрдкрдХे рд╡िрдЪाрд░ рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ैं। "рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╢ोрдз рдФрд░ рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рд▓рдЧрднрдЧ рдЫः рджрд╢рдХों рдХी рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рд╣ैं। рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд▓ेрдЦрди рдХे рдЖрдзाрд░рднूрдд рд╕िрдж्рдзाрди्рддों рдкрд░ рдпрдеाрд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдЫिрдЯ-рдкुрдЯ рдЪрд░्рдЪा рднी рд╣ोрддी рд░рд╣ी рд╣ै, рдХिрди्рддु рд╡рд╣ рдЕрдд्рдпंрдд рд╕ंрдХुрдЪिрдд, рдПрдХांрдЧी рдФрд░ рдЕрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдкूрд░्рдг рдФрд░ рдЕрдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╣ी рдХрд╣ी рдЬाрдПрдЧी। рджूрд╕рд░े рдХाрд▓ рдФрд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдХे рд╕ाрдкेрдХ्рд╖ рд╡рд░्рддрдоाрди рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдоाрдирдХ рднी рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЪрд▓े рд╣ैं। рдЕрд╕्рддु, рдРрд╕ी рдкुрд╕्рддрдХ рдХी рдПрдХ рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рд╕े рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХी рдЬा рд░рд╣ी рдеी рдЬिрд╕рдоें рд╡िрд╕्рддाрд░рдкूрд░्рд╡рдХ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХा рд╕ोрджाрд╣рд░рдг рд╡िрд╡ेрдЪрди рд╣ो।

       рдЕрдз्рдпрдпрди рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕ंрдЬрдп рдиे рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рддीрди рднाрдЧों рдоें рдмाँрдЯा рд╣ै- рдЕрднिрдЬ्рдЮाрди, рдк्рд░рддिрдоाрди рддрдеा рдЕрдиुрдоाрди। рдк्рд░рдердо рдЦрдг्рдб ‘рдЕрднिрдЬ्рдЮाрди’ рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдХुрд▓ рдЪाрд░ рдЕрдз्рдпाрдп рд╕рдоाрд╣िрдд рд╣ैं। ‘рдЕрднिрдЬ्рдЮाрди’ рдХा рд╕ाрдоाрди्рдп рдЕрд░्рде рд╣ै рдкрд╣рдЪाрди рдпा рд╕्рдорд░рдг। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕рд░рд▓ рдЕрднिрдЬ्рдЮाрди рдХрд░рд╡ाрддा рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдЦंрдб рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЕрд░्рде рдмрддрд▓ाрддे рд╣ुрдпे рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХी рд╡िрдХाрд╕ рдпाрдд्рд░ा рдкрд░ рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд▓ेрдЦрдХ рдиे рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕्рддрдо्рднों рд╕े рднी рд╣рдоाрд░ा рдкрд░िрдЪрдп рдХрд░рд╡ाрдпा рд╣ै। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдкрд░िрднाрд╖ाрдмрдж्рдз рдХрд░рддे рдЕрдиेрдХ рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХे рд╕ाрд░्рдердХ рд╡рдХ्рддрдд्рдп рдпрд╣ाँ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ैं। рд╕्рд╡рдпं рд╕ंрдЬрдп рдЬी рдХा рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рд╣ै, рдЬिрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рд╕рд╣рдЬрддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдмाрд▓рдХों рдХा рд╕्рд╡рд╕्рде рдордиोрд░ंрдЬрди, рдЬ्рдЮाрдирд╡рд░्рдзрди рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рд╕рдо्рд╡рд░्рдж्рдзрди рд╣ो, рд╡рд╣ी рд╕рд╣ी рдЕрд░्рдеों рдоें рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╣ै। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा, рдорд╣рдд्рд╡, рд░ूрдк рдЖрджि рдХा рд╡िрд╢рдж् рд╡िрд╡ेрдЪрди рдбा. рдиाрдЧेрд╢ рдпрд╣ाँ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╡िрд╖рдп рдФрд░ рд╡िрдзाрдУं рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХी рдк्рд░рд╕्рддुрддि рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рджिрд╢ा рдкрд░ рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдаीрдХ рд╣ी рд▓िрдЦрддे рд╣ैं। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдмाрд▓рдХों рдХे рд▓िрдП рдирдИ рд╕рдЬ-рдзрдЬ рдФрд░ рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рд╕े рдмрдв़рдХрд░ рдПрдХ рд░рдЪрдиाрдПँ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рдЗрд╕ рдЖрд╢ा рдХो рдмрд▓ рдоिрд▓рддा рд╣ै рдХि рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рддрдеा рдЗрд╕рдХी рдЗрдХ्рдХीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдмрдЪ्рдЪों рдХी рддрдеा рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕рджी рд╣ोрдЧी।

    рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рджрд░्рд╢ाрддे рд╣ुрдП рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдЗрд╕े рд╡рд╕्рддुрдкрд░рдХ рдмрдиाрдиे рдкрд░ рдЬोрд░ рджेрддे рд╣ैं, рди рдХि рд╡्рдпрдХ्рддिрдкрд░рдХ। рдЙрдирдХे рд╢рдм्рджों рдоें рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЧुрдг-рджोрд╖ рдХा рд╕рдо्рдпрдХ् рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХрд░ рдЙрдд्рддрдо рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ै рдФрд░ рдмाрд▓рдХों рддрдеा рдЙрдирдХे рд╣िрддрдЪिंрддрдХों рдХो рдЙрд╕рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рдХрд░ाрддी рд╣ै। рдЬ्рдЮाрддрд╡्рдп рд╣ै рдХि рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХी рдЖрдзाрд░ рднूрдоि рдоें рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ, рд╕्рд╡ंрддрдд्рд░ рдХृрддिрдпाँ, рднाрд╖рдг, рдЬрд░्рдирд▓्рд╕, рд╢ोрдз, рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдЖрджि рдЖрддे рд╣ैं। рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░ें рдФрд░ рдЕрдкрдиी рджृрд╖्рдЯि рд╢ोрдзाрдд्рдордХ рд░рдЦें। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХी рд▓рдо्рдмी рд╡िрдХाрд╕-рдпाрдд्рд░ा рд╕े рдЧुрдЬрд░рддे рд╣ुрдП рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕्рддंрднों рдХा рдкрд░िрдЪрдп рджेрддे рд╣ुрдП рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдХी рд╕ोрдЪ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрднी рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╣ोрдиा рд╢ेрд╖ рд╣ै। рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдЧंрднीрд░ рдЕрдз्рдпेрддाрдУं рдХी, рдЬो рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖ рднाрд╡ рд╕े рд╕рдордЧ्рд░ рд╕्рдеिрддि рдХा рдЧंрднीрд░ рдЖрдХрд▓рди рдХрд░ рд╕рдХें।

    рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХो рдХ्рд░рдорд╢ः рдмाрд▓ рдХाрд╡्рдп, рдмाрд▓рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рдмाрд▓ рдиाрдЯрдХ рддрдеा рдЕрди्рдп рд╡िрдзाрдУं рдоें рд╡рд░्рдЧीрдХृрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдЗрдирдХे рдоूрд▓рднूрдд рддрдд्рдд्рд╡ों рдкрд░ рд╡िрд╕्рддृрдд рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓рддे рд╣ैं। рд╢िрд╢ु, рдмाрд▓, -рдХिрд╢ोрд░ рдХाрд╡्рдп рдХो рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХे рдЖрд▓ोрдХ рдоें рджेрдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХाрд╡्рдп рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡ рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЗрд╕рдХे рддрдд्рдд्рд╡, рд╡рд╕्рддु рд╡िрдзाрди, рд╢िрд▓्рдк рд╡िрдзाрди рдкрд░ рдбा. рдиाрдЧेрд╢ рдЕрдкрдиी рдХрд▓рдо рдЪрд▓ाрддे рд╣ैं। рдЙрдирдХा рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै, рдмाрд▓рдХाрд╡्рдп рдХी рдЕрдкрдиी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХрддा рднी рд╣ै рдФрд░ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдпрддा рднी। рдмाрд▓рдХाрд╡्рдп рдХे рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдкрдХ्рд╖ рдХो рднी рдЕрдирджेрдЦा рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। рдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╣ी рдмाрд▓рдХ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рд░ुрдЪिрдкूрд░्рдг рдмाрд▓рдХाрд╡्рдп рдХी рд░рдЪрдиा рдХा рдоाрд░्рдЧ рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд╢िрд╢ु,-рдмाрд▓-рдХिрд╢ोрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдмीрд╕-рддीрд╕ рд╣рдЬाрд░ рдХी рд╢рдм्рдж рд╕ीрдоा рд╕े рдЕрдзिрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП। рдиाрдЯрдХ- рдПंрдХाрдХी рдоूрд▓рддः рдЕрднिрдиेрдп рд╡िрдзाрдПँ рд╣ैं। рдЕрддः рдЗрдирдХे рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдЖрдзाрд░ рднी рдеोрдбे़ рднिрди्рди рд╣ी рд╣ैं। рд╢िрд╢ु-рдмाрд▓-рдХिрд╢ोрд░ рдиाрдЯрдХ рд╡ рдПрдХांрдХी рдХे рддрдд्рдд्рд╡ों рдХे рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХा рднी рдбा. рдиाрдЧेрд╢ рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░рддे рд╣ैं।

    рдЖрдЬ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХрд╣ाрдиी-,рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдиिрдмंрдз, рд╕ंрд╕्рдорд░рдг, рдпाрдд्рд░ाрд╡ृрдд्рдд, рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░, рдкрдд्рд░-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬैрд╕ी рд╡िрдзाрдПँ рднी рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। рдбा. рдиाрдЧेрд╢ рдЗрди рд╡िрдзाрдУं рдоें рд▓ेрдЦрди рдХे рджो рд░ूрдк рджेрдЦрддे рд╣ैं- рдпрдеाрд░्рде рдФрд░ рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ। рдХिрди्рддु рдЗрди рд╡िрдзाрдУं рдХी рдоूрд▓ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдпрдеाрд░्рдердкрд░рдХ рд╣ी рд╣ै। рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рдпोрдЬрдиाрдПँ рд╕рджैрд╡ рдЕрдиुрдоाрди рдоें рд╣ी рд░рд╣рддी рд╣ैं। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдбा. рдиाрдЧेрд╢ рдХे рд╢рдм्рджों рдоें : рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рд╣ै। рдЕрдХ्рд╖ुрдг्рдг рд╕рдо्рднाрд╡рдиाрдУं рд╕े рдУрдд-рдк्рд░ोрдд рд╣ै।

        рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХृрддि ‘рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддिрдоाрди’ рдЕрдкрдиे рд╕ीрдоिрдд рдХрд▓ेрд╡рд░ рдоें рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рддीрдиों рдХाрд▓рдЦंрдбों—рднूрдд, рд╡рд░्рддрдоाрди, рднрд╡िрд╖्рдп рдХा рд╡िрд╢рдж् рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдФрд░ рд╕ंрддुрд▓िрдд рд╕рдоाрдХрд▓рди рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХाрд▓рдЦंрдб рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддाрдПँ, рдЙрд╕рдХी рд╡िрдзाрдЧрдд рдк्рд░рд╕्рддुрддिрдпाँ рдФрд░ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдпोрдЧрджाрди--рдЗрди рд╕рднी рдХा рд╡्рдпाрдкрдХ рд╡рд░्рдгрди рд╣рдо рдпрд╣ाँ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдкुрд╕्рддрдХ рдПрдХ рдЕрдХेрд▓ा рдФрд░ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХोрдИ рдЖрд╕ाрди рдХाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдкुрд░ाрддрди рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХो рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕े рдЬोреЬрддे рд╣ुрдП рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рд░ूрдкрд░ेрдЦा рддрдп рдХрд░рдиी рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕ंрддोрд╖ рдХी рдмाрдд рд╣ै рдХि рдбा. рдиाрдЧेрд╢ рдкांрдбेрдп ‘рд╕ंрдЬрдп’ рдиे рдЕрдкрдиी рд╕ाрд░्рдердХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдмрд╣ुрдд рджूрд░ рддрдХ рдХे рдЪिрдд्рд░ों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рдиे рдоें рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╕рдлрд▓рддा рдкाрдИ рд╣ै। рдЗрд╕ рдХृрддि рдХे рдХाрд░्рдп рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдмреЬे рдлрд▓рдХ рдкрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░ рджिрдпे рдЬाрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рднी рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕рдоाрдЬрд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп, рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ, рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдФрд░ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рднी рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХिрдпे рдЬाрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдХी рдоाँрдЧ рд╣ै।

▪️рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ : рдбॉ. рдиिрддिрди рд╕ेрдаी, рдмрд░ेрд▓ी

рдпे рднी рдкрдв़ें; рдбॉ. рдиाрдЧेрд╢ рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рдирдЯрдЦрдЯ рдмрдЪрдкрди

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top