рдиाрдЪू рдХे рд░ंрдЧ: рдЧोрд╡िрди्рдж рд╢рд░्рдоा рдХे рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдХрд▓ा, рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдФрд░ рдмाрд▓рдорди рдХी рдЙрдб़ाрди

Dr. Mulla Adam Ali
0

“Nachu Ke Rang” is a vibrant children’s novel by Govind Sharma that celebrates creativity, nature, and moral strength. With the magic of colors and brush, Nachu inspires young minds to serve society through art and environmental awareness. A delightful and meaningful read for all ages. Nachu Ke Rang Children's Novel review by Dr. Surendra Vikram.

Nachu Ke Rang: Art, Nature & a Child’s World

bal upanyas nachu ke rang ki samiksha

рд╣िंрджी рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा

рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХेрд╡рд▓ рдордиोрд░ंрдЬрди рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕ंрд╕्рдХाрд░, рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдФрд░ рд╕ृрдЬрдирд╢ीрд▓рддा рдХा рд╕ंрдЧрдо рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡рд░िрд╖्рда рдмाрд▓рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдЧोрд╡िрди्рдж рд╢рд░्рдоा рдХा рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ ‘рдиाрдЪू рдХे рд░ंрдЧ’ рди рд╕िрд░्рдл рдПрдХ рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдпाрдд्рд░ा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдмрдЪ्рдЪों рдХे рднीрддрд░ рдЫिрдкी рдк्рд░рддिрднा, рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдЪेрддрдиा рдФрд░ рдХрд▓ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдмрджрд▓ाрд╡ рдХी рд╕ुंрджрд░ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рднी рд╣ै। рдпрд╣ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдЗрд╕ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХे рдХрде्рдп, рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕рди्рджेрд╢ рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рддी рд╣ै। рдкрдв़िрдП рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдиाрдЪू рдХे рд░ंрдЧ рдХी рд╕ुंрджрд░ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдбॉ. рд╕ुрд░ेрди्рдж्рд░ рд╡िрдХ्рд░рдо рдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдЦी рдЧрдИ।

рдиाрдЪू рдХे рд░ंрдЧ : рдЧोрд╡िрди्рдж рд╢рд░्рдоा

     рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдкिрдЫрд▓े рджो рджрд╢рдХों рдоें рдмрд╣ुрдд рдмрджрд▓ाрд╡ рдЖрдпा рд╣ै, рдЗрд╕े рд╕рдордХाрд▓ीрди рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдкुрд╕्рддрдХों рдФрд░ рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдмрд╣ुрдд рдкрд╣рд▓े рд╕ाрдзाрд░рдг рдвंрдЧ рд╕े рд╢्рд╡ेрдд-рд╢्рдпाрдо рдЪिрдд्рд░ों рд╕рд╣िрдд рдоाрдд्рд░ 24-32 рдкृрд╖्рдаों рдоें рдЫрдкрдиे рд╡ाрд▓ी рдкुрд╕्рддрдХें рдЕрдм рдЖрдХрд░्рд╖рдХ рд╕ाрдЬ- рд╕рдЬा, рд╢ाрдирджाрд░ рд▓े-рдЖрдЙрдЯ рдФрд░ рд░ंрдЧीрди рдЪिрдд्рд░ों рд╕рд╣िрдд рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ैं। рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдиे рдЗрд╕ рдкрд╣рд▓ рдХो рдЖрдЧे рдмрдв़ाрдиे рдХा рд░ाрд╕्рддा рднी рдЦोрд▓ рджिрдпा рд╣ै। рдХुрдЫ рдмाрд▓рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХी рд░рдЪрдиाрд╡рд▓िрдпाँ, рдЧ्рд░ंрдеाрд╡рд▓िрдпाँ рдФрд░ рд╕рдордЧ्рд░ рднी рдЫрдкрдХрд░ рдмाрд▓рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдоुрдЦ्рдп рдзाрд░ा рдоें рд▓ाрдиे рдХा рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। рдпрд╣ी рдирд╣ीं рдмрдб़ों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд░рдЪрдиाрд╡рд▓िрдпों/рдЧ्рд░ंрдеाрд╡рд▓िрдпों рдоें рднी рд▓ेрдЦрдХों рдХे рдмाрд▓рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдк्рд░рдоुрдЦрддा рд╕े рд╕्рдеाрди рджिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। 

     рдмाрд▓рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд▓рдЧрднрдЧ 50 рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкुрд╕्рддрдХें рд▓िрдЦрдХрд░ рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд▓ेрдЦрдХों рдоें рдЕрдкрдиी рд▓рдЧाрддाрд░ рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдЧोрд╡िрди्рдж рд╢рд░्рдоा рдХा рд╕ृрдЬрди рдХрднी рд╣рдоें рдЪौंрдХाрддा рд╣ै, рддो рдХрднी рдЙрди рдкрд░ рдЧрд░्рд╡ рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдмाрд▓рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рдЙрдирдХी рдзрдордХ рдирдП-рдирдП рдЖрдпाрдо рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдПрдирдмीрдЯी рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЙрдирдХी рдкुрд╕्рддрдХ рд╕ूрд░рдЬ рдХा рдмिрд▓, рдбोрдмू рдФрд░ рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рддрдеा рдордЯрдХू рдмोрд▓рддा рд╣ै рдкрдв़рддे рд╣ुрдП рдЬिрддрдиा рдЖрдиंрдж рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЖрддा рд╣ै, рдЙрддрдиे рд╣ी рдЖрдиंрдж рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдмрдб़ों рдХो рднी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЙрдирдХी рдкुрд╕्рддрдХ рдкेрдб़ рдФрд░ рдмाрджрд▓ рдоें рдк्рд░рдХृрддि рдХा рд╕ाрд╣рдЪाрд░्рдп, рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг, рдкेрдб़ों рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдкрд░ рдХेрди्рдж्рд░िрдд рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдЬाрдЧрд░ुрдХрддा рдХा рднी рдЬीрддा- рдЬाрдЧрддा рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ैं।

      рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡िрд╖рдпों рдХो рдЫोрдЯी-рдЫोрдЯी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рдвाрд▓рдХрд░ рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдкрд░ोрд╕рдиे рдХी рдХрд▓ा рдоें рдЧोрд╡िрди्рдж рд╢рд░्рдоा рдЬी рдоाрд╣िрд░ рд╣ैं। рдЕрдкрдиी рдкुрд╕्рддрдХ рджाрджाрдЬी рдХी рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░ा рдоें рд╡े рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХी рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि—” рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рд╕्рдеिрдд рдЕрдиेрдХ рдЧ्рд░рд╣- рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ों рдХे рдмाрд░े рдоें рдкрд░िрдЪрдп рдХрдеाрдд्рдордХ рд╢ैрд▓ी рдоें рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдиि:рд╕ंрджेрд╣ рдоेрд░े рд▓िрдП рдпрд╣ рдирдпा рд╡िрд╖рдп рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╡िрднिрди्рди рд░рдЪрдиाрдХाрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ृрдЬिрдд рдЕрдиेрдХ рдкुрд╕्рддрдХों рдФрд░ рдкрдд्рд░- рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдордирдЪाрд╣ा рдЬ्рдЮाрди рднрд░ा рдкрдб़ा рд╣ै। рдоैं рдХрднी рдиाрд╕ा, рдЗрд╕рд░ो рдпा рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдирд╣ीं рдЧрдпा, рдЬो рднी рд╕ीрдЦा рдкुрд╕्рддрдХों рдХो рдкрдв़рдиे рд╕े рд╣ी рд╕ीрдЦा। рдпрд╣ рд░рдЪрдиा рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрди рдХे рдж्рд╡ाрд░ рдкрд░ рджрд╕्рддрдХ рдоाрдд्рд░ рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЬ्рдЮाрди рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХी рддрд░рд╣ рд╣ी рдЕрдиंрдд рд╣ै рдЕрд╕ीрдо рд╣ै।” 

     рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕рдоें рд░ोрдЪрдХ рд╢ैрд▓ी рдоें рджी рдЧрдИ рдЬाрдирдХाрд░ी рдкाрдардХों рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдмाँрдзрдХрд░ рд░рдЦрддी рд╣ै। рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЙрдирдХी рдПрдХ рдФрд░ рдкुрд╕्рддрдХ рдмрдб़ी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै— ‘рдпрд╣ рдХाрд▓ीрдмंрдЧा рд╣ै’। рдЙрдд्рдЦрдирди рдХा рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдирдоूрдиा рдХाрд▓ीрдмंрдЧा, рдЬो рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣рдб़рдк्рдкा рдХाрд▓ीрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рддी рд╣ै, рдХे рдмाрд░े рдоें рджुрд░्рд▓рдн рдЪिрдд्рд░ों рд╕рд╣िрдд рджी рдЧрдИ рдЬाрдирдХाрд░ी рдоें рд╢рд░्рдоा рдЬी рдХी рднाрд╖ा рдХा рдХौрд╢рд▓ рднी рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

     рдоेрд░ा рдпрд╣ рд╡िрд╡рд░рдг рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╡िрдЧрдд 50 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдЙрдирдХी рдиिрд░ंрддрд░рддा рдФрд░ рд╕рдХ्рд░िрдпрддा рджोрдиों рдмрд░ाрдмрд░ рдмрдиी рд╣ुрдИ рд╣ैं। рдпрд╣ рдХрд╣рдиा рдХрдаिрди рд╣ै рдХि рдиिрд░ंрддрд░рддा рдХो рд╕ौ рдмрдЯे рд╕ौ рджिрдпा рдЬाрдП рдпा рд╕рдХ्рд░िрдпрддा рдХो рдЙрдд्рдХрд░्рд╖ рдкрд░ рд░рдЦрдХрд░ рдЙрд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЬाрдП। рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рджोрдиों рдХो рд╕ाрдзрдХрд░ рд╕्рд╡рд░्рдгिрдо рдкाрд░ी рдЦेрд▓рдиा рднी рдЕрдкрдиे рдЖрдкрдоें рдЪрдордд्рдХाрд░ рдЬैрд╕ा рд╣ी рд▓рдЧрддा рд╣ै।

      рдЧोрд╡िंрдж рд╢рд░्рдоा рдХे рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмाрд▓рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ृрдЬрди рдХे рдЖрд▓ोрдХ рдоें рдЙрди्рд╣ें 1989 рдоें рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡िрднाрдЧ рдХा рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рднाрд░рддेрди्рджु рд╣рд░िрд╢्рдЪрди्рдж्рд░ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЙрдирдХी рдкांрдбुрд▓िрдкि рдХाрд▓ू рдХрд╡्рд╡ा рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдкрд░ рдоिрд▓ा рдеा। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдмाрд▓рдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╕рдмрдХा рджेрд╢ рдПрдХ рд╣ै рдкрд░ рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी,рдЙрджрдпрдкुрд░ рдХा рд╢ंрднूрджрдпाрд▓ рд╕рдХ्рд╕ेрдиा рдмाрд▓рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рддрдеा рдХाрдЪू рдХी рдЯोрдкी рдкрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी рдХा рдмाрд▓рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै। рдЗрди рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рднी рдЕрдиेрдХ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЙрдирдХे рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ृрдЬрди рдХे рдЧрд╡ाрд╣ рд╣ैं।

     рдЗрд╕рдоें рдХोрдИ рджो рд░ाрдп рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рдЕрди्рдп рд╡िрдзाрдУं рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓िрдЦрдиा рдЕрдзिрдХ рд╢्рд░рдорд╕ाрдз्рдп рдХाрд░्рдп рд╣ै, рдлिрд░ рднी рдХुрдЫ рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдЕрдкрдиी рдк्рд░рддिрднा, рдоेрдзा рдФрд░ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рди рдХेрд╡рд▓ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рдХे рд╕ाрде -рд╕ाрде рдЖрдЧाрдоी рдкीрдв़िрдпों рдХे рд▓िрдП рднी рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд▓ेрдЦрди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдЧोрд╡िрди्рдж рд╢рд░्рдоा рдРрд╕े рд╣ी рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं। рдЙрдирдХे рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рдмाрд▓рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ृрдЬрди рдХा рдПрдХ рд╣िрд╕्рд╕ा рдпрд╣ाँ рдПрдХ рдмाрд▓рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдоें рдЫिрдкी рдк्рд░рддिрднा рдХो рдмрдб़े рдХрд░ीрдиे рд╕े рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдХрд▓ा рдХрд▓ाрдХाрд░ рдХो рд╣рдоेрд╢ा рдЬीрд╡ंрдд рдмрдиाрдП рд░рдЦрддी рд╣ै।

      рдиाрдЪू рдХे рд░ंрдЧ рдЧोрд╡िрди्рдж рд╢рд░्рдоा рдХा рдмрдб़ा рд╣ी рд░ोрдЪрдХ рдФрд░ рдордиोрд░ंрдЬрди рд╕ेрднрд░рдкूрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдХрдеाрд╡рд╕्рддु рдоें рдиाрдЪू рдПрдХ рдРрд╕ा рдмाрд▓рдХ рд╣ै рдЬो рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиे рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧों рд╕े рдЦेрд▓рддे рд╣ुрдП рд▓ोрдЧों рдХा рдордиोрд░ंрдЬрди рдХрд░рддा рдеा, рд▓ेрдХिрди рдмрдб़ा рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╡рд╣ рдк्рд░ेрд░рдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рдд्рд╡ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрдпा। рдПрдХ рдУрд░ рд╕рдлाрдИ рдФрд░ рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдЙрд╕рдХे рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ो рдЧрдП। рд╡рд╣ рдЦाрд▓ी рдЬрдоीрди рдкрд░ рд╡ृрдХ्рд╖ाрд░ोрдкрдг рдХрд░рд╡ाрдиे рдХे рд╕ाрде -рд╕ाрде рдЦुрдж рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рдРрд╕ा рд░рдоा рдХि рд░िрдХॉрд░्рдб рдмрди рдЧрдпा। рдмрдХौрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ —--” рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдкौрдзाрд░ोрдкрдг рдХे рдЖंрджोрд▓рди рдХा рд╕рдХ्рд░िрдп рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддा рдмрди рдЧрдпा। рдЖंрджोрд▓рди рдХा рдорддрд▓рдм рдпрд╣ рдирд╣ीं рдХी рд╕рдб़рдХ рдкрд░ рдЬुрд▓ूрд╕ рдиिрдХрд▓рдиे рд▓рдЧा, рдмрд▓्рдХि рдЦाрд▓ी рдЬрдоीрди рдкрд░ рд╕्рд╡рдпं рдкौрдзाрд░ोрдкрдг рдХрд░рд╡ाрдиे рдФрд░ рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧ рдЧрдпा। рдЗрд╕ рдХाрдо рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдкूрд░ी рдЯीрдо рдмрди рдЧрдИ рдЙрд╕рдХे рджोрд╕्рддों рдХी।” (рдкृрд╖्рда V!!)

hindi children's novel nachu ke rang
рдиाрдЪू рдХे рд░ंрдЧ : рд╣िंрджी рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕
  рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ рдиे рдиाрдЪू рдХी рдЬो рддрд╕्рд╡ीрд░ рдЖрд░ंрдн рдоें рдЦींрдЪी рд╣ै, рд╡рд╣ рдЗрддрдиी рдордирдоोрд╣рдХ рд╣ै рдХि рджिрд▓ рдоें рдЙрддрд░рддी рдЪрд▓ी рдЬाрддी рд╣ै —’рдЬрдм рд╡рд╣ (рдиाрдЪू) рдоुрд╕्рдХुрд░ाрддा рд╣ै рддो рдЗрд╕рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै, рдЕрднी рдЙрд╕рдиे рдХुрдЫ рдирдпा рдирд╣ीं рдХिрдпा рд╣ै, рдХिрд╕ी рднी рд╕рдордп рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╣ँрд╕ी рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдХुрдЫ рдХрд░ рдЪुрдХा рдФрд░ рдЙрд╕े рдХिрд╕ी рдХी рдкрд░рд╡ाрд╣ рдирд╣ीं।’ (рдкृрд╖्рда 1) рдРрд╕े рдЕрдиूрдаे рдмाрд▓рдХ рдХे рд░ंрдЧ рдФрд░ рдм्рд░рд╢ рджो рдРрд╕े рдФрдЬाрд░ рд╣ैं, рдЬिрдирд╕े рд╡рд╣ рдЕрдж्рднुрдд рдХाрд░рдиाрдоें рдХрд░рдХे рд▓ोрдЧों рдХा рдз्рдпाрди рдЕрдкрдиी рдУрд░ рдЖрдХृрд╖्рдЯ рдХрд░рддा рд╣ै। рдРрд╕े рд╣ी рдордЬ़ेрджाрд░ рдХिрд╕्рд╕ों рд╕े рд╕ुрд╕рдЬ्рдЬिрдд рдпрд╣ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдкाрдардХों рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдмाँрдзрдХрд░ рд░рдЦрддा рд╣ै।

    рдпрд╣ рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ рдХी рдХрд╣рди рд╢ैрд▓ी рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдиाрдЪू рд╕े рд░ंрдЧ рдФрд░ рдм्рд░рд╢ рдХे рд╕рд╣ाрд░े рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдХो рдРрд╕े рдЬोрдб़рдХрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдХрд╣ीं рдкрд░ рднी рдмрдиाрд╡рдЯीрдкрди рдирдЬрд░ рдирд╣ीं рдЖрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕े рдиाрдЪू рд╕рдорд╡рдпрд╕्рдХ рдмрдЪ्рдЪों рдоें рдЬрдоीрдиी рд╣рдХ़ीрдХ़рдд рдХो рднी рдРрд╕े рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рддा рд╣ै, рдоाрдиो рд╕рдм рдХुрдЫ рдЖँрдЦों рдХे рд╕ाрдордиे рд╣ी рд╕ाрдоाрди्рдп рд░ूрдк рд╕े рдШрдЯ рд░рд╣ा рд╣ै । рдХрд╣ीं рдкрд░ рднी рдмрдиाрд╡рдЯीрдкрди рдирд╣ीं рд╣ै। рджूрд╕рд░ों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдмिрдиा рдвोрд▓ рдмрдЬाрдП рдХी рдЬाрдП, рддो рдЙрд╕рдХा рдЖрдиंрдж рд╣ी рдХुрдЫ рдФрд░ рд╣ै। рдЬрдм рдкрд░ंрдкрд░ाрдУं рдХे рд╕ाрде рдЖрдзुрдиिрдХрддाрдмोрдз рджूрдз рдФрд░ рдкाрдиी рдХी рддрд░рд╣ рдоिрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं рддो рдиाрдЪू рдХे рд░ंрдЧ рдЬैрд╕ा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓िрдЦा рдЬाрддा рд╣ै рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдХी рдзрд░ोрд╣рд░ рдмрди рдЬाрддा рд╣ै।

      рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдоें рдиाрдЪू рдХी рдоुрд╕्рдХुрд░ाрд╣рдЯ рдФрд░ рд╣ँрд╕ी рдХो рдХिрддрдиे рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдвंрдЧ рд╕े рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै—-"рдЬрдм рд╡рд╣ рдоुрд╕्рдХुрд░ाрддा рд╣ै рддो рдЗрд╕рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै- рдЕрднी рдЙрд╕рдиे рдХुрдЫ рдирдпा рдирд╣ीं рдХिрдпा рд╣ै, рдХिрд╕ी рднी рд╕рдордп рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╣ँрд╕ी рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдХुрдЫ рдХрд░ рдЪुрдХा рдФрд░ рдЙрд╕े рдХिрд╕ी рдХी рдкрд░рд╡ाрд╣ рдирд╣ीं।” (рдкृрд╖्рда 1)

       рдиाрдЪू рдХोрдИ рдкेрд╢ेрд╡рд░ рдкेंрдЯрд░ рдирд╣ीं рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рд░ंрдЧ рдФрд░ рдм्рд░рд╢ рдкрд░ рдЙрд╕рдХा рд╣ाрде рдЗрддрдиा рд╕рдзा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХी рдкेंрдЯिंрдЧ рд╕े рдоूрд░्рддिрдпाँ рдЬीрд╡ंрдд рд╣ो рдЙрдарддी рд╣ैं। рдЙрд╕рдиे рдПрдХ рджिрди рдЕрдкрдиे рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рд╕े рдЪाрдп рдХे рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХे рд▓िрдП рдмрдиे рдлिрд▓्рдо рдЕрднिрдиेрддा рдХे рдПрдХ рдиीрдЪे рдЧिрд░े рд╣ुрдП рдХрдЯ рдЖрдЙрдЯ рдХो рдмिрд▓рдХुрд▓ рдЪौрдХीрджाрд░ рдЬैрд╕ा рдмрдиा рджिрдпा। рдЗрдзрд░ рдЪौрдХीрджाрд░ рдмрдиा, рдЙрдзрд░ рдПрдХ рдЪोрд░ рдЪोрд░ी рдХрд░рдХे рдШрд░ рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓ा рд╣ी рдеा рдХि рдЙрд╕рдХे рдкाँрд╡ рд╣ी рдаिрдардХ рдЧрдП। рдЙрд╕рдиे рджेрдЦा рдХि рдмाрд╣рд░ рдЪौрдХीрджाрд░ рдЦрдб़ा рд╣ै। рдХрд╣рддे рд╣ैं рди рдХि рдЪोрд░ рдХी рджाрдв़ी рдоें рддिрдирдХा। рдЙрд╕рдиे рдЪौрдХीрджाрд░ рдХी рд╢рдХ्рд▓ рдоें рдмрдиे рд╣ुрдП рдХрдЯрдЖрдЙрдЯ рдХो рдЕрд╕рд▓ी рдЪौрдХीрджाрд░ рд╕рдордЭ рд▓िрдпा। рд╡рд╣ рдЗंрддрдЬाрд░ рдХрд░рддा рд░рд╣ा рдХि рдЪौрдХीрджाрд░ рдЖрдЧे рдЬाрдП рддो рдоैं рднाрдЧрдиे рдХा рд░ाрд╕्рддा рдмрдиाрдКँ।

      рдЕрдм рдЪौрдХीрджाрд░ рддो рдЕрд╕рд▓ी рдеा рдирд╣ीं। рдХрдЯрдЖрдЙрдЯ рддो рдХрдЯрдЖрдЙрдЯ рдард╣рд░ा, рдПрдХ рд╣ी рдЬрдЧрд╣ рдкрд░ рдЯिрдХा рд╣ुрдЖ। рдЗंрддрдЬाрд░ рдХрд░рддे -рдХрд░рддे рдЪोрд░ рдХो рдиींрдж рдЖ рдЧрдИ। рдЬрдм рдЙрд╕рдХी рдЖँрдЦ рдЦुрд▓ी рддो рд╡рд╣ рд▓ोрдЧों рдХी рдЧिрд░рдл़्рдд рдоें рдеा। рдмाрдж рдоें рдкрддा рдЪрд▓ा рдХि рдпрд╣ рдиाрдЪू рдХी рдХाрд░рд╕्рддाрдиी рдеी, рдЬिрд╕рдиे рдЕрдкрдиे рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рд╕े рдирдХрд▓ी рдЪौрдХीрджाрд░ рдмрдиाрдХрд░ рдЪोрд░ рдХो рдн्рд░рдо рдоें рдбाрд▓ рджिрдпा рдеा। рдиाрдЪू рдЕрдм рдХрд╣ीं рднी рдЬाрддा рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рдЙрд╕рдХा рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рдЬрд░ुрд░ рд╣ोрддे। рдиाрдЪू рдиे рдкрдд्рдерд░ рдХो рдбрдмрд▓рд░ोрдЯी, рдоाрдоा рдХे рдЧрд▓े рдкрд░ рдЬ़ंрдЬीрд░ рдХी рд╣ू-рдм-рд╣ू рддрд╕्рд╡ीрд░ें рдмрдиाрдХрд░ рд╕рднी рдХो рд╣ैрд░рдд рдоें рдбाрд▓ рджिрдпा।

      рдиाрдЪू рдХो рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рдХा рдРрд╕ा рдЬुрдиूрди рд╕рд╡ाрд░ рд╣ुрдЖ рдХि рдЙрд╕े—” рдЬрд╣ाँ рднी рдЬрдЧрд╣ рдоिрд▓рддी рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд░ंрдЧ рдФрд░ рдм्рд░рд╢ рдХा рдХрдоाрд▓ рджिрдЦा рджेрддा। рдЙрд╕рдиे рддो рдХрдИ рдмाрд░ рджोрд╕्рддों рдХी рдкैंрдЯ рдФрд░ рдХрдоीрдЬ рдкрд░ рднी рдЕрдкрдиा рдм्рд░рд╢ рдЪрд▓ाрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдмрдХे рд▓िрдП рдЙрд╕े рдХрдИ рдмाрд░ рдбाँрдЯ рдЦाрдиी рдкрдб़рддी рддो рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕рд▓ाрд╣рдиा рднी рд╣ोрддी। рджोрдиों рд╣ाрд▓рдд рдоें рд╡рд╣ рдоुрд╕्рдХुрд░ाрддा рд░рд╣рддा।” (рдкृрд╖्рда 9-10)

       рдЕрдм рдиाрдЪू рдХा рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рдХा рд╢ौрдХ рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╢рд░ाрд░рддों рдоें рдмрджрд▓рдиे рд▓рдЧा рдеा। рдЙрд╕рдиे рдкрд╣рд▓े рдХाрд▓ू рдХрд▓ंрджрд░ рдХे рднाрд▓ू рд╕े рджोрд╕्рддी рдХी рдлिрд░ рдЙрд╕े рдЕрдкрдиे рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рд╕े рдЯाрдЗрдЧрд░ рдмрдиा рджिрдпा। рдиाрдЪू рдЕрдкрдиे рджोрд╕्рддों рдХे рд╕ाрде рдЬंрдЧрд▓ рдХे рд░ाрд╕्рддे рд╕े рд▓ौрдЯ рд░рд╣ा рдеा рдХि рдЕрдЪाрдирдХ рдШोрдб़ों рдкрд░ рд╕рд╡ाрд░ рдбрд░ाрд╡рдиे рдЖрджрдоिрдпों рдХो рджेрдЦрдХрд░ рд╕рдм рдбрд░ рдЧрдП। рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдпрд╣ рд╕рдордЭрдиे рдоें рджेрд░ рдирд╣ीं рд▓рдЧी рдХि рд╡े рдбाрдХू рд╣ैं। рдбाрдХू рдПрдХ рдкрдд्рдерд░ рдХी рдУрдЯ рдоें рдЬाрдХрд░ рдеोрдб़ी рджेрд░ рдмाрдж рд▓ौрдЯрдХрд░ рд╡ाрдкрд╕ рдЪрд▓े рдЧрдП। рдиाрдЪू рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рджोрд╕्рддों рдХो рд╢рдХ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкрдд्рдерд░ рдХी рдУрдЯ рдоें рдЫिрдкे рдмрдХ्рд╕े рдХो рдорд╢рдХ्рдХрдд рд╕े рдЦोрдЬ рд▓िрдпा рдЬिрд╕рдоें рд╕ोрдиा рднрд░ा рд╣ुрдЖ рдеा।

      рдЖрдкрд╕ рдоें рд╕ाँрдардЧाँрда рдХрд░рдХे рдмрдЪ्рдЪे рд▓ोрд╣े рдХा рдмॉрдХ्рд╕ рд▓ेрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдЧाँрд╡ рдХी рдУрд░ рд▓ौрдЯ рд░рд╣े рдеे рдХि рдЙрди्рд╣ें рд░ाрд╕्рддे рдоें рдлिрд░ рдбाрдХू рдоिрд▓ рдЧрдП। рдпрд╣ рддो рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ुрдЖ рдеा рдХि рдиाрдЪू рдиे рдЕрдкрдиे рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рд╕े рдмрдХ्рд╕े рдХी рдРрд╕ी рд╢рдХ्рд▓ рдмрдиा рджी рдеी рдХि рдбाрдХू рдЙрд╕े рдкрд╣рдЪाрди рдирд╣ीं рдкाрдП। рдмाрдж рдоें рдкुрд▓िрд╕ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдбाрдХू рдкрдХрдб़ рдоें рдЖ рдЬाрддे рд╣ैं। рдиाрдЪू рдЕрдкрдиे рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рд╕े рд░ोрдЬ़ -рд░ोрдЬ़ рди‌рдП-рди‌рдП рдХाрд░рдиाрдоे рдХрд░рдХे рд╕рднी рдХा рдз्рдпाрди рдЕрдкрдиी рдУрд░ рдЖрдХृрд╖्рдЯ рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा।

     рдиाрдЪू рдЕрдкрдиी рдХрд▓ाрдХाрд░ी рдоें рддो рдЕрд╡्рд╡рд▓ рдеा рд╣ी, рдкрдв़ाрдИ рдоें рднी рд╣рдоेрд╢ा рдЙрд╕рдХी рдЕрдЪ्рдЫी рдкोрдЬीрд╢рди рдЖрддी рдеी। рдЕрдм рдЙрд╕े рдЕрдкрдиी рдЖрдЧे рдХी рдкрдв़ाрдИ рдХे рд▓िрдП рдЧाँрд╡ рд╕े рд╢рд╣рд░ рдХे рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд▓ेрдиा рдеा। рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХे рд╕рдордп рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдп рдФрд░ рдиाрдЪू рдХा рд╕ंрд╡ाрдж рдЙрд╕рдХी рдХрд▓ा рдХे рдПрдХ рдирдоूрдиे рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрддा рд╣ै - 

       “рдЬी, рдЬрдм рдоैं рджो-рддीрди рд╡рд░्рд╖ рдХा рдеा, рддрдм рдиाрдЪा рдХрд░рддा рдеा। рддрдм рдШрд░ рдХे рд▓ोрдЧों рдиे рдоेрд░ा рдиाрдо рдиाрдЪू рд░рдЦ рджिрдпा। рд╡ैрд╕े рдоैं рдЕрдЪ्рдЫा рдирд░्рддрдХ рдирд╣ीं рд╣ूँ। рдЧाрдиा, рдШрд░ рдХे рд▓ोрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЬрдм рдоैं рдЫोрдЯा рдеा рдФрд░ рд░ोрддा рдеा рддो рдРрд╕ा рд▓рдЧрддा рдеा рдХि рдЧीрдд рдЧा рд░рд╣े рд╣ो। рдЗрд╕рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдиाрдЪрдиा рдЧाрдиा рдоुрдЭे рдирд╣ीं рдЖрдпा।”

“рдЗрд╕рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкाрд╕ рдХोрдИ рдХрд▓ा рдирд╣ीं рд╣ै। рддुрдо्рд╣ें рдХрд▓ाрдХाрд░ рдирд╣ीं рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा।”

рдиाрдЪू рдоुрд╕्рдХुрд░ाрддे рд╣ुрдП рдмोрд▓ा- “рд╕рд░ рдЖрдк рдеोрдб़ी рджेрд░ рдоेрд░े рдкिрддाрдЬी рд╕े рдмाрдд рдХрд░िрдП рдоैं рдЕрдкрдиी рдХрд▓ा рдХा рдирдоूрдиा рдЖрдкрдХो рджिрдЦा рд╕рдХрддा рд╣ूँ।” (рдкृрд╖्рда 29)

   рдФрд░ рдеोрдб़ी рджेрд░ рдоें рд╣ी рдЙрд╕рдиे рдмрдЧрд▓ рдХी рджीрд╡ाрд░ рдкрд░ рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдп рдЬी рдХा рд╣ू-рдм-рд╣ू рдЪिрдд्рд░ рдмрдиा рджिрдпा।

   рдиाрдЪू рдХी рдХрд▓ा рдиे рди рдХेрд╡рд▓ рдЙрд╕े рдк्рд░рд╡ेрд╢ рджिрд▓ाрдпा рдмрд▓्рдХि рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ рдХा рдЖрдмंрдЯрди рднी рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдХрд░ा рджिрдпा। рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдХрд▓ा рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рд╕рднी рдХा рдЪрд╣ेрддा рдмрди рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдирд╣ीं рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдХрд▓ा рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рд╕ाрдл-рд╕рдлाрдИ рдХे рд▓िрдП рднी рдХрд░рдиे рд▓рдЧा। рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг, рд╡рди рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдоें рднी рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рднूрдоिрдХा рд╕े рдПрдХ рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрдиे рд▓рдЧा। рд╕्рдХूрд▓ рдХे рдкौрдзाрд░ोрдкрдг рдоें рднी рдЙрд╕рдиे рдмрдв़-рдЪрдв़рдХрд░ рд╣िрд╕्рд╕ा рд▓ेрдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा। рджेрдЦрддे -рджेрдЦрддे рд╕्рдХूрд▓ рдХा рдкрд░िрд╕рд░ рдЗрддрдиा рднрд╡्рдп рд▓рдЧрдиे рд▓рдЧा рдХि рдЙрд╕े рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рд▓ोрдЧ рдЖрдиे рд▓рдЧे।

     рдиाрдЪू рдиे рд╕्рдХूрд▓ рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдЬрдЧрд╣ों рдкрд░ рднी рдЕрдкрдиी рдЪिрдд्рд░рдХाрд░ी рдХा рдирдоूрдиा рджिрдЦाрдХрд░ рд▓ोрдЧों рдХो рд╣ैрд░рдд рдоें рдбाрд▓ рджिрдпा। рдЙрд╕рдиे рдЭोрдкрдб़ी рдХो рднी рдЕрдкрдиे рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рд╕े рдРрд╕ा рдЪрдордХा рджिрдпा рдХि рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧ рдЭोрдкрдб़ी рдХी рджीрд╡ाрд░ों рдкрд░ рдмрдиे рдиाрдЪू рдХे рдм्рд░рд╢ рдФрд░ рд░ंрдЧ рдХा рдХрдоाрд▓ рдЕрд╡рд╢्рдп рджेрдЦрддे। рдзीрд░े-рдзीрд░े рдиाрдЪू рдХी рдХрд▓ाрдХाрд░ी рдХा рдЬाрджू рд▓ोрдЧों рдХे рд╕िрд░ рдЪрдв़рдХрд░ рдмोрд▓рдиे рд▓рдЧा। рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмाрдд рдпрд╣ рдеी рдХि рдиाрдЪू рдХी рдЦ्рдпाрддि рджूрд░-рджूрд░ рддрдХ рдлैрд▓ी рд╣ुрдИ рдеी। рдЙрд╕े рдк्рд░рд▓ोрднрди рджेрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧ рднी рдеे, рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдЧ़рд▓рдд рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╕े рдЗрдирдХाрд░ рдХрд░ рджेрддा рдеा। 

    рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХा рд╕рдоाрдкрди рдмрдб़ा рд╕ुрдЦрдж рд╣ै। рдиाрдЪू рдЕрдкрдиी рдоुрд╕्рдХुрд░ाрд╣рдЯ рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдмрдб़ा рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рд╣ँрд╕ी, рдорд╕्рддी, рджूрд╕рд░ों рдХी рдорджрдж рдХрд░рдиे рдХी рдЖрджрдд, рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдкрдв़ाрдИ рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдЬрдЧ рдФрд░ рд╕рдЪेрдд рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рд╡рд╣ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдмрдиाрдП рд╣ुрдП рд╣ै। рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рддो рдпрд╣ рднी рд╣ै рдХि рдХрд▓ाрдХाрд░ рдХी рдЕрд╕рд▓ी рдкрд╣рдЪाрди рдЙрд╕рдХी рдХрд▓ा рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╕рдорд░्рдкрдг рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рдЙрд╕े рдФрд░ рдиिрдЦाрд░рдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕ाрдордиे рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।

      рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ рдиे рдПрдХ-рдПрдХ рдШрдЯрдиा рдХो рдЬोрдб़рддे рд╣ुрдП рдЙрд╕рдоें рдиाрдЪू рдХी рдХрд▓ाрдХाрд░ी рдЬिрд╕ рдвंрдЧ рд╕े рдкिрд░ोрдХрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै, рдЙрд╕рд╕े рдкрдардиीрдпрддा рдФрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╣ рджोрдиों рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдоें рдЧुँрдеे рд╣ुрдП рд╣ैं। рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдордиोрд░ंрдЬрди рддो рд╣ै рд╣ी, рдк्рд░рдХृрддि рдФрд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХो рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд░рдЦрдиे рдХा рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╕ंрджेрд╢ рднी рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдмाрдд рднी рдмрдб़े рдХрд░ीрдиे рд╕े рдиिрдХрд▓рдХрд░ рд╕ाрдордиे рдЖрддी рд╣ै рдХि рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдХрд▓ा рдХा рдЕрдж्рднुрдд рд╕ंрдЧрдо рд╡िрдХाрд╕ рдоें рд╣рдоेрд╢ा рд╕ाрдзрдХ рдХी рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддा рд╣ै।

рдиाрдЪू рдХे рд░ंрдЧ (рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕) : рдЧोрд╡िрди्рдж рд╢рд░्рдоा: рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг -2024 : рдк्рд░рдХाрд╢рдХ-рдкंрдЪрд╢ीрд▓ рдк्рд░рдХाрд╢рди, рдл़िрд▓्рдо рдХॉрд▓ोрдиी, рдЪौрдб़ा рд░ाрд╕्рддा, рдЬрдпрдкुрд░-302003

- рдбॉ. рд╕ुрд░ेрди्рдж्рд░ рд╡िрдХ्рд░рдо

рдпे рднी рдкрдв़ें; рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХрд░рддा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ : рдиाрдЪू рдХे рд░ंрдЧ

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top