Gyanpeeth Puraskar Kya Hai? India's highest literary honour Jnanpith Award History, Selection process, committees, and rules in Hindi, List of Jnanpith Award (1965 to 2025)
Jnanpith Award
рдЖрдк рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдЬрд░िрдП рдкрдв़िрдП рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХ्рдпा рд╣ै, рдЗрд╕рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрдм рд╣ुрдИ, рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рдкрд╣рд▓ा рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╡िрдЬेрддा рдФрд░ рднाрд░рдд рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕рдо्рдоाрди рдХी рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХ्рдпा рд╣ै।
рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ | рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╕рдо्рдоाрди
рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд░рдЪрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ेрдЦрдХों рдХो рджिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рднाрд░рдд рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕рдо्рдоाрди рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╣ै। рдЖрдЬ рд╣рдо рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рдЬैрд╕े рдЗрд╕рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рдкрд╣рд▓े рд╡िрдЬेрддा рдЖрджि рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдиेंрдЧे।
рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдпा рдЙрдЪ्рдЪрд╕्рддрд░ीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд▓ेрдЦрди рдХे рд▓िрдП рджिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рднाрд░рдд рдХा рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╣ै। рдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рджेрдиे рддрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯрддा рдХो рдкрд╣рдЪाрди рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХी рдЧрдИ рд╣ै।
рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрдм рд╣ुрдИ?
рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдЯ्рд░рд╕्рдЯ рдж्рд╡ाрд░ा 1961 рдоें рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ुрдИ, рд╕ाрд╣ू рд╢ांрддि рдк्рд░рд╕ाрдж рдЬैрди рдФрд░ рдЙрдирдХी рдкрдд्рдиी рд░ाрдоाрдк्рдпाрд░ी рдЬैрди рдиे рдЗрд╕рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдеी। рдЗрд╕ рдЯ्рд░рд╕्рдЯ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХे рд╕рдоृрдж्рдз рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдоाрди्рдпрддा рджिрд▓ाрдиा рдеा।
рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп
- рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рд░рдЪिрдд рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХрд░рдиा
- рд▓ेрдЦрдХों рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рджेрдиा
- рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХी рд╡िрд╡िрдзрддा рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрд░ंрдкрд░ा рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा
- рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╣िंрджी, рдЙрд░्рджू, рдмंрдЧाрд▓ी, рдХрди्рдирдб़, рддрдоिрд▓, рдорд▓рдпाрд▓рдо, рдорд░ाрдаी, рдУрдб़िрдпा рдЖрджि рднाрд╖ाрдУं рдоें рд▓िрдЦрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ेрдЦрдХों рдХो рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╡िрдЬेрддा рдХौрди рдеा?
- рдорд▓рдпाрд▓рдо рдХे рдХрд╡ि рдЬी. рд╢ंрдХрд░ рдХुрд░ुрдк рдХो рд╡рд░्рд╖ 1965 рдоें рдкрд╣рд▓ा рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा
- рд╕ुрдоिрдд्рд░ाрдиंрджрди рдкंрдд рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХे рдкрд╣рд▓े рд╡िрдЬेрддा рдеे – рдЬिрди्рд╣ें рдпрд╣ рд╕рдо्рдоाрди 1968 рдоें рдоिрд▓ा।
рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рдоाрдирджंрдб
- рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рд╕рдоिрддि рдж्рд╡ाрд░ा рд▓ेрдЦрдХ рдХे рд╕рдордЧ्рд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдпोрдЧрджाрди рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
- рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рддीрдп рдиाрдЧрд░िрдХ рдФрд░ рдЬीрд╡िрдд рд▓ेрдЦрдХ рдХो рд╣ी рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
- рд╡िрднिрди्рди рднाрд╖ाрдУं рдХे рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоें рдХ्рдпा рдоिрд▓рддा рд╣ै?
- рдПрдХ рдк्рд░рд╢рд╕्рддि рдкрдд्рд░
- рдПрдХ рд╕्рдоृрддि рдЪिрди्рд╣
- рдПрдХ рдирдХрдж рд░ाрд╢ि (рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें ₹11 рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ)
рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХा рдорд╣рдд्рд╡
- рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै।
- рдпрд╣ рд╣िंрджी рд╕рд╣िрдд рдЕрди्рдп рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд▓ेрдЦрди рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।
- рдЗрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд▓ेрдЦрдХ рдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдФрд░ рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкрд╣рдЪाрди рдоिрд▓рддी рд╣ै।
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖;
рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕рдоृрдж्рдз рдкрд░ंрдкрд░ा рдФрд░ рд╡िрд╡िрдзрддा рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕। рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рди рдХेрд╡рд▓ рд▓ेрдЦрдХों рдХो рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХी рдЧрд░िрдоा рдХो рднी рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоंрдЪ рдкрд░ рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рддा рд╣ै।
FAQs: рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕
1. рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд░рдЪрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ेрдЦрдХों рдХो рджिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рднाрд░рдд рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕рдо्рдоाрди рд╣ै, рдЗрд╕рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा 1961 рдоें рд╣ुрдИ рдеी।
2. рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрдм рдФрд░ рдХिрд╕рдиे рдХी рдеी?
рдЙрдд्рддрд░: рд╕ाрд╣ू рд╢ांрддि рдк्рд░рд╕ाрдж рдЬैрди рдФрд░ рд░ाрдоाрдк्рдпाрд░ी рдЬैрди рдж्рд╡ाрд░ा 1961 рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рд╕ंрд╕्рдеा।
3. рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдХिрд╕े рдоिрд▓ा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рд╡рд░्рд╖ 1965 рдоें рдорд▓рдпाрд▓рдо рдХрд╡ि рдЬी. рд╢ंрдХрд░ рдХुрд░ुрдк рдХो рдкрд╣рд▓ा рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।
4. рд╣िंрджी рдХे рдкрд╣рд▓े рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╡िрдЬेрддा рдХौрди рдеे?
рдЙрдд्рддрд░: рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдмेрдЬोрдб़ рдХрд╡ि рд╕ुрдоिрдд्рд░ाрдиंрджрди рдкंрдд рд╣िंрджी рдХे рдкрд╣рд▓े рд╡िрдЬेрддा рдеे, рдЬिрди्рд╣ें 1968 рдоें рдпрд╣ рд╕рдо्рдоाрди рдоिрд▓ा рдеा।
5. рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоें рдХ्рдпा рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдПрдХ рдк्рд░рд╢рд╕्рддि рдкрдд्рд░, рдПрдХ рд╕्рдоृрддि рдЪिрди्рд╣ рдФрд░ рдирдХрдж рд░ाрд╢ि (рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें ₹11 рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ) рдк्рд░рджाрди рдХी рдЬाрддी рд╣ै।
6. рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХिрди рднाрд╖ाрдУं рдХे рд▓ेрдЦрдХों рдХो рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХी рдЖрдард╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рднाрд╖ाрдУं рдЬैрд╕े рд╣िंрджी, рдЙрд░्рджू, рдмंрдЧाрд▓ी, рддрдоिрд▓, рдорд▓рдпाрд▓рдо, рдХрди्рдирдб़, рдорд░ाрдаी, рдУрдб़िрдпा рдЖрджि рдоें рд▓ेрдЦрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд▓ेрдЦрдХों рдХो рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
7. рдХ्рдпा рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рд╣ाँ, рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╣рд░ рд╡рд░्рд╖ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдХрднी-рдХрднी рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ों рдоें рджो рд▓ेрдЦрдХों рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рднी рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдпे рднी рдкрдв़ें;
• рд╡िрдиोрдж рдХुрдоाрд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдХो рдоिрд▓ेрдЧा рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░
рдмाрд╣рд░ी рдХрдб़िрдпां;
рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ – рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда