рд░ाрдордЪрд░िрдд рдоाрдирд╕ : рд╣िंрджू рдзрд░्рдо рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рджрд░्рдкрдг

Dr. Mulla Adam Ali
0

Tulsidas : RamCharitManas

Ramcharitmanas by Tulsidas

рд░ाрдордЪрд░िрдд рдоाрдирд╕ : рд╣िंрджू рдзрд░्рдо рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рджрд░्рдкрдг

"рдиाрдиा рдкुрд░ाрдг рдиिрдЧрдоाрдЧрдо рд╕рдо्рдорддं рдпрдж,

рд░ाрдоाрдпрдгे рдиिрдЧрджिрддं рдХ्рд╡рдЪिрджрди्рдпрддोрд╜рдкि

рд╕्рд╡ाрди्рддः рд╕ुрдЦाрдп рддुрд▓рд╕ी рд░рдШुрдиाрде рдЧाрдеा,

рднाрд╖ाрдиिрдмंрдзрдорддि рдорди्рдЬुрд▓рдоाрддрдиोрддि॥"

рд╡рд╕्рддुрддः 'рдоाрдирд╕' рд╣िрди्рджू рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдХ्рд╖ीрд░ рд╕ाрдЧрд░ рд╣ै। рд╕рдн्рдпрддा рдХा рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕्рддंрдн рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдоूрд▓्рдпों рдХी рдЧंрдЧोрдд्рд░ी рд╣ै। рдорд░्рдпाрджा рдФрд░ рдЖрджрд░्рд╢ рдХा рд╡िрд╢्рд╡ рдХोрд╢ рд╣ै। рдкांрдЪрд╕ौ рд╡рд░्рд╖ рдХे рд▓рдЧрднрдЧ рд╡्рдпрддीрдд рд╣ो рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рдЖрдЬ рднी рдпрд╣ рдорд╣ाрди рдЧ्рд░ंрде рд╣िрди्рджू рдзрд░्рдо рдХा рдк्рд░рдоाрдгिрдХ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрддा, рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдФрд░ рдиिःрд╢्рд░ेрдпрд╕ рдХा рд╕ेрддु рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╣ै।

рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдЗрд╕े 'рд╡िрдЪाрд░ рд░рдд्рдиों рдХा рднंрдбाрд░' рдоाрдирддे рдеे, рддो рдорд╣ाрдордиा рдкं. рдорджрдирдоोрд╣рди рдоाрд▓рд╡ीрдп рдЗрд╕े рдЬ्рдЮाрди, рднрдХ्рддि рдФрд░ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХी рдиिрд░्рдорд▓ рдд्рд░िрд╡ेрдгी рдХा рдмрд╣рддा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдоाрдирддे рд╣ुрдП рдордиुрд╖्рдп рдЬाрддि рдХो рдЕрдиिрд░्рд╡рдЪрдиीрдп рд╕ुрдЦ рдФрд░ рд╢ांрддि рдкрд╣ुंрдЪाрдиे рдХा рд╕ाрдзрди рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддे рдеे।

рдорд╣ाрдХрд╡ि рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдХрд╣рддे рдеे рдХि, "рдорд╣ाрдХрд╡ि рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдиे рдЖрджрд░्рд╢, рд╡िрд╡ेрдХ рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ी рднेрдж рдХे рдЖрдзाрд░рднूрдд рдпुрдЧрд╡ाрдгी рд░ाрдоाрдпрдг рдХी рд░рдЪрдиा рдХी।"

рдпे рднी рдкрдв़ें; рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рд░ाрдо рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा

рдпुрдЧेрд╢्рд╡рд░ рдХी рдоाрди्рдпрддा рд░рд╣ी рдХि, 'рдоाрдирд╕ рдПрдХ рдРрд╕ा рд╡ाрдЧ् рдж्рд╡ाрд░ рд╣ै рдЬрд╣ां рд╕े рд╕рдорд╕्рдд рднाрд░рддीрдп рд╕ाрдзрдиा рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди рдкрд░ंрдкрд░ा рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рджीрдЦ рдкрдб़рддी рд╣ै। рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдЗрд╕рдоें рджेрд╢рдХाрд▓ рд╕े рдкрд░ेрд╢ाрди, рджुрдЦी рдФрд░ рдЯूрдЯे рдордиों рдХो рд╕рд╣ाрд░ा рддрдеा рд╕ंрджेрд╢ рджेрдиे рдХी рдЕрдж्рднुрдд рдХ्рд╖рдорддा рд╣ै। рдЖрдЬ рднी рдпрд╣ рдХрд░ोрдб़ों рдордиों рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рд╣ै।'

"рд╡рд╕्рддुрддः рдоाрдирд╕ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рднाрд░рддीрдп рдзрд░्рдо рдФрд░ рджрд░्рд╢рди рдХा рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдХрд░рдиा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╡िрдЪाрд░, рдзाрд░्рдоिрдХ рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╕िрдж्рдзांрдд, рд╡рд░्рдгाрд╢्рд░рдо, рдЕрд╡рддाрд░, рдм्рд░рд╣्рдордиिрд░ुрдкрдг рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдорд╕ाрдзрдиा, рд╕рдЧुрдг-рдиिрд░्рдЧुрдг, рдоूрд░्рддिрдкूрдЬा, рджेрд╡рдкूрдЬा, рдЧो-рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд░рдХ्рд╖ा, рд╡ेрджрдоाрд░्рдЧ рдХा рдордг्рдбрди, рдЕрд╡ैрджिрдХ рдФрд░ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫंрдж рдкंрдеों рдХी рдЖрд▓ोрдЪрдиा, рдХुрд╢ाрд╕рди рдХी рдиिंрджा, рдХрд▓िрдпुрдЧ-рдиिंрджा, рд░ाрдорд░ाрдЬ्рдп рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдЖрджि рд╡िрд╖рдпों рдХा рд╕ुंрджрд░ рдк्рд░рддिрдкाрджрди рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рд╕ंрдмंрдз рдФрд░ рдк्рд░ेрдо, рдкाрддिрд╡्рд░рдд, рдкрдд्рдиीрд╡्рд░рдд, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░, рдиैрддिрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рдЖрджि рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрди рднी рдЗрд╕рдоें рдпрдд्рд░-рддрдд्рд░ рднрд░ा рдкрдб़ा рд╣ै।" рдбॉ. рд░ाрдЬрдмрд▓ि рдкांрдбेрдп (рд╣िрди्рджू рдзрд░्рдо рдХोрд╢)

"рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдХी рдЗрд╕ рд░рдЪрдиा рдоें рдЕрдиेрдХ рджुрд░्рд▓рдн рдЧुрдг рд╣ैं, рдХिंрддु рдХрджाрдЪिрдд् рдЕрдкрдиे рдЬिрди рдорд╣ाрди рдЧुрдгों рдХे рдХाрд░рдг рдЗрд╕рдиे рдпрд╣ рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг рд╕рдо्рдоाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рд╣ै, рд╡рд╣ рдРрд╕ी рдоाрдирд╡рддा рдХो рдХрд▓्рдкрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдЙрджाрд░рддा, рдХ्рд╖рдоा, рдд्рдпाрдЧ, рдиिрд╡ैрд░рддा, рдзैрд░्рдп рдФрд░ рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा рдЖрджि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╢िрд╡рдд्рд╡ рдХे рдЧुрдг рдЕрдкрдиी рдкрд░ाрдХाрд╖्рдаा рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓рддे рд╣ों, рдФрд░ рдлिрд░ рднी рдЬो рдЕрд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рди рд╣ों।"  - (рдзीрд░ेрди्рдж्рд░ рд╡рд░्рдоा, рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХोрд╢, рднाрдЧ-2)

"рдоाрдирд╕ рдоें рдЬीрд╡рди рдХे рд╕рднी рдкрд╣рд▓ुрдУं, рд╕ंрдпोрдЧ-рд╡िрдпोрдЧ рд╕рд╣िрдд рд╕рднी рд░рд╕ों рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдорд░्рдпाрджाрдмाрдж рдХा рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рд╣ै । рдЗрд╕рд▓िрдП рдХोрдИ рднी рд╡рдзू рдЕрдкрдиे рд╕ाрд╕-рд╕рд╕ुрд░, рдкुрдд्рд░-рдкुрдд्рд░ी рддрдеा рдЕрдкрдиे рдоाрддा-рдкिрддा рдХो рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдЖрдж्рдпोрдкांрдд рд╡िрдиा рдХिрд╕ी рдЭिрдЭрдХ рдХे рд╕ुрдиा рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╡рд╕्рддुрддः рдЕрдиुрдж्рд╡ेрдЧрдХाрд░ी рд╡ाрдгी рдХा, рд╡ाрдЩ्рдордп рддрдк рдХी, рд╕рдо्рдпрдХ्рд╡ाрдХ् рдХा рдРрд╕ा рдорд╣ाрди рджрд░्рд╢рди рд╕ंрд╕ाрд░- рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдХिрд╕ी рднी рдХрд▓ाрдХृрддि рдоें рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा।" - рдбॉ. рд░ाрдордк्рд░рд╕ाрдж рдоिрд╢्рд░ (рд╡िрд╢्рд╡рдХрд╡ि рддुрд▓рд╕ी рдФрд░ рдЙрдирдХा рдХाрд╡्рдп)

 рд╕рдорди्рд╡рдп рдХा рдорд╣ाрдк्рд░рдпाрд╕ : рд╡рд╕्рддुрддः рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╣िрди्рджू рд╕рдоाрдЬ рдоें рджрд░्рд╢рди, рдзрд░्рдо, рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рднрдХ्рддि рдЖрджि рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдордд-рдорддांрддрд░ рдЪрд░рдо рд╕ीрдоा рдкрд░ рдеा। рдЗрд╕ рдордд рднिрди्рдирддा рдХे рдХाрд░рдг рд╣िрди्рджू рд╕рдоाрдЬ рдоें рдлूрдЯ рдеी। рдПрдХ рдУрд░ рдоुрд╕्рд▓िрдо рд╢ाрд╕рди рдХा рдЖрддंрдХ рдФрд░ рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░, рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рд╣िрди्рджू рд╕рдоाрдЬ рдоें рдлूрдЯ рдХैрд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХा рдЙрдж्рдзाрд░ рд╣ोрдЧा ? рдЙрди्рд╣ोंрдиे 'рдоाрдирд╕' рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╡ैрд╖рдо्рдп рдоिрдЯाрдХрд░ рдПрдХ рд░ुрдкрддा, рд╕рдорди्рд╡рдп рд▓ाрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХिрдпा। рдорддрднेрдж рднुрд▓ाрдХрд░ рд╣िрди्рджूрд╕рдоाрдЬ рдХो рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ोрдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджी।

рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рднрдХ्рддि рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡े рд▓िрдЦрддे рд╣ैं-

"рдЬ्рдЮाрдирд╣िं рднрдХ्рддिрд░्рд╣ि рдирд╣िं рдХрдЫु рднेрджा,

рдЙрднрдп рд╣рд░рд╣िं рднрд╡ рд╕рдо्рднрд╡ рдЦेрджा॥"

рд╢ैрд╡ों рдФрд░ рд╡ैрд╖्рдгрд╡ों рдХे рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХो рд╢ांрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं-

"рд╢िрд╡ рдж्рд░ोрд╣ी рдордо् рджाрд╕ рдХрд╣ाрд╡ा,

рд╕ो рдирд░ рд╕рдкрдиेрд╣ु рдоोрд╣ि рдиा рднाрд╡ा।।'

рд╕рдЧुрдг-рдиिрд░्рдЧुрдг рдХे рдЭрдЧрдб़े рдХो рд╢ांрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं-

"рд╕рдЧुрдирд╣िं рдЕрдЧुрдирд╣िं рдирд╣िं рдХрдЫु рднेрджा,

рдЧाрд╡рд╣िं рдоुрдиि рдкुрд░ाрди рдмुрдз рд╡ेрджा।।"

рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХे рдЗрд╕ рд╕рдорди्рд╡рдпрдХाрд░ी рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдбॉ. рд╣рдЬाрд░ीрдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдХрд╣рддे рд╣ैं- "рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдоें рдХेрд╡рд▓ рд▓ोрдХ рдФрд░ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХा рд╣ी рд╕рдорди्рд╡рдп рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕рдоें рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдФрд░ рдЧाрд░्рд╣рд╕्рде рдХा, рднрдХ्рддि рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди рдХा, рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा, рдиिрд░्рдЧुрдг рдФрд░ рд╕рдЧुрдг рдХा, рдкुрд░ाрдг рдФрд░ рдХाрд╡्рдп рдХा, рднाрд╡ाрд╡ेрд╢ рдФрд░ рдЕрдиाрд╕рдХ्рдд рдЪिंрддрди рдХा, рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдФрд░ рдЪाрдг्рдбाрд▓ рдХा, рдкंрдбिрдд рдФрд░ рдЕрдкंрдбिрдд рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рдЖрджि рд╕े рдЕंрдд рддрдХ рд╕ुंрджрд░ рдвंрдЧ рд╕े рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।"

рд╡рд╕्рддुрддः рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдоें рд╕рдорди्рд╡рдпрд╡ाрдж рдХी рдЭрд▓рдХ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ोрддी рд╣ै।

рд╡рд╕्рддुрддः рддुрд▓рд╕ी рдиे рдЖрдХ्рд░ांрддाрдУं рдХे рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░ों рдХो рдЦुрд▓े рдиेрдд्рд░ों рд╕े рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рджेрдЦा рдеा। рд╣िрди्рджुрдУं рдХे рдЯूрдЯрддे рдордиोрдмрд▓ рдХी рдд्рд░ाрд╕рджी рд╕े рд╡े рдЖрд╣рдд рд╣ुрдП рдеे। рдЗрд╕ рдЯूрдЯрддे рдордиोрдмрд▓, рднрдпाрдХ्рд░ांрдд рд╣िрди्рджूрдзрд░्рдо рдФрд░ рдбूрдмрддे рд╣िрди्рджू рдЬीрд╡рди рдоूрд▓्рдпों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиे рдХे рдиिрдоिрдд्рдд рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдзрдиुрд░्рдзрд░ рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдХो рдЖрджрд░्рд╢ рдкुрд░ुрд╖ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЦрдб़ा рдХрд░ рджिрдпा। рдЗрд╕рд▓िрдП рдоाрдирд╕ рдиे рд╕ैрджрд╡ рд╣िрди्рджू рдзрд░्рдо, рд╕рдн्рдпрддा рд╡ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рдЬीрд╡рдирдоूрд▓्рдпों рдХा рдЕрдоृрддрд░рд╕ рдкिрд▓ाрдХрд░ рдЕрдорд░ рдмрдиाрдП рд░рдЦा।

рдорд╣ाрдХрд╡ि рд╣рд░िрдФрдз рдЬी рдХे рд╢рдм्рджों рдоें-

"рдХрд╡िрддा рдХрд░рдХे рддुрд▓рд╕ी рди рд▓рд╕ै।

рдХрд╡िрддाрд▓рд╕ी рдкा рддुрд▓рд╕ी рдХी рдХрд▓ा॥'

- рд╢рд░рдж рдиाрд░ाрдпрдг рдЦрд░े

рдпे рднी рдкрдв़ें; Tradition of Ramakavya and Loknayak Tulsi: рд░ाрдордХाрд╡्рдп рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рд╡ рд▓ोрдХрдиाрдпрдХ рддुрд▓рд╕ी

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)
To Top